TAŞIYICI ANNELİĞİN FIKHİ VE ETİK İMKÂNI ÜZERİNE BİR DENEME

Yıl 2020, Sayı: 7, 53 - 70, 01.10.2019

Hasan Maçin

Öz

İslâm dini neslin devamı ve korunması için evlenmeyi ve çocuk sahibi olmayı teşvik etmiştir. Birçok çift için de çocuk sahibi olmak evliliğin en önemli gayelerinden birisidir. Bununla birlikte kimi evli çiftler istedikleri hâlde doğal yollarla çocuk sahibi olamamaktadırlar. Ancak bilim ve teknikteki ilerlemelerden üreme yöntemlerindeki tıbbi gelişmeler de nasibini almış ve bu durum normal yollarla çocuk sahibi olamayan evli çiftlerin, bir takım tıbbi müdahalelerle çocuk sahibi olmalarını mümkün hâle getirmiştir. Bununla birlikte yapılan tıbbi müdahalelerin fıkhi ve etik açıdan uygunluğu da tartışılmaktadır. Bu makalede normal yollarla çocuk sahibi olamayan çiftlerin taşıyıcı annelik uygulaması ile çocuk sahibi olmalarının fıkhi ve etik imkânı üzerinde durulmuş; bu kapsamda kısaca taşıyıcı annelik uygulaması ve yöntemleri hakkında bilgi verilmiş, sonrasında ise bu yöntemlerden hangisinin fıkıh ve etik açıdan mümkün olabileceği ile ilgili argüman ve değerlendirmelerimize yer verilmiştir. Neticede, taşıyıcı annelik uygulamasıyla çocuk sahibi olmanın ancak aynı nikâh altında bulunan kadınların gönüllü olarak bunu kabul etmeleri ile mümkün olabileceği sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Taşıyıcı Annelik, Tüp Bebek, Etik, Embriyo

AN ESSAY ON THE POSSIBILITY OF SURROGACY IN TERMS OF ETHICS AND FIQH

Öz

The religion of Islam has encouraged marriage and childbearing for the sake of the continuation and protection of the generation. For many couples, having a child is one of the most important goals of marriage. However, some married couples cannot have children by natural means even though they want. But developments in science and technic have made it possible for married couples who cannot have children by natural way to have children with a number of medical processes. Nevertheless the relevance of the medical interventions is discussed in terms of religion and ethics. In this article, it is discussed in terms of fiqh and ethical aspects whether it is possible for couples who cannot have children in natural ways to have children with surrogacy application. Meanwhile we introduced surrogacy and its methods briefly and then put forward our arguments and evaluations about the relevant method in aspect of the fiqh and ethics. As a result, it is concluded that having a child through surrogacy application is only possible if women under the same marriage request voluntarily

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Surrogacy, Tube Baby, Ethics, Embryo

Kaynakça

• Arif, Arif Ali. “Taşıyıcı Anne veya Kiralanmış Rahim Konusunda İslami Bir Bakış”. İslam Hukuk Araştırmaları Dergisi 17 (2011), 389-414.
• Arslan, Ahmet. Felsefeye Giriş. Ankara: Adres Yayınları, 2009.
• Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 11. Basım, 2014.
• Ateş, Süleyman. “Dinî Açıdan Problem Oluşturan Tıbbî Meseleler - II”. Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı-II. haz. Mehmet Bulut. 155-186. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr en-Nâsır. 9 Cilt. Dimaşk: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ahlâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/1-9. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Çalışkan, Hazal Ungan. “Bırakınız Taşısınlar: Taşıyıcı Anneliğe Güncel Bakış”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 22/1 (2016), 489-509.
• Dâru’l-İftâi’l-Mısrıyye. “Te’cîru’l-Erhâm”. Erişim 12 Şubat 2020. https://www.dar- alifta.org/AR/ViewFatwa.aspx?ID=11804&LangID=1&MuftiType=&%D8%AA %D8%A3%D8%AC%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B 1%D8%AD%D8%A7%D9%85
• Demir, Ömer - Acar, Mustafa. Sosyal Bilimler Sözlüğü. Ankara: Adres Yayınları, 2005.
• Demirel, Cem - Aybar, Funda. “Oosit Donasyonu (Yumurta Bağışı)”. A’dan Z’ye Yardımcı Üreme Teknikleri. ed. M. Nedim Çiçek - Leyla Mollamahmutoğlu. 269-278. Ankara: Palme Yayıncılık, 2009.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı”. Erişim 23 Temmuz 2018. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/996/tup-bebek-yontemi-ile-cocuk- sahibi-olmak-caiz-midir
• Ebû Dâvûd, Süleyman bin el-Eşas. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavut. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r- risâleti’l-âlemiyye, 2009.
• Erol, Yasemin. “Yapay Döllenme Yöntemleri ve Taşıyıcı Annelik”. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed et-Tûsî el-. el-Müstasfâ. thk. Muhammed Abdu’s-Selam Abdu’ş-Şâfî. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993.
• Görgülü, Ülfet. “Taşıyıcı Annelik-Fıkhi Bir Bakış-”. İslam Hukuk Araştırmaları Dergisi 15 (2010), 197-208.
• Gözübenli, Beşir. “Dinî Açıdan Problem Oluşturan Tıbbî Meseleler - II”. Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı-II. haz. Mehmet Bulut. 155-186. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Günay, Hacı Mehmet. “Tıbbî Uygulamalar”. Günümüz Fıkıh Problemleri. ed. Hacı Mehmet Günay. 104-129. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, 2010.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
• HT, Haberturk. “Taşıyıcı anne ile çocuk sahibi olan ünlüler”. Erişim 03 Ağustos 2018. https://www.haberturk.com/tv/magazin/haber/1824897-tasiyici-anne-ile-cocuk- sahibi-olan-unluler
• Hûlî, Mahir Hamid el-. “el-İhsâb hârice’l-cism mea isti’câri’r-rahm”. Mecelletu Câmiati’l- Ezher, Gazze, Silsiletu’l-Ulûmi’l-İnsâniyye 11/2 (2009), 384-353.
• IIFA, International Islamic Fıqh Academy. “Karâru bi Şe’ni Etfâli’l-Enâbîb”. Erişim 09 Ağustos 2018. http://www.iifa-aifi.org/1661.html
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavut. 5 Cilt. b.y.: Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 2009.
• İkbal, Muhammed. İslâm’da Dinî Tefekkürün Yeniden Teşekkülü,. çev. Sofi Huri. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1999.
• Kaan, Enver Osman. Güncel Fıkıh Problemleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Kadayıfçı, Oktay. “Yardımcı Üreme Teknikleri ve Etik”. Temel Üreme Endokrinolojisi ve İnfertilite. ed. M. Nedim Çiçek. 383-386. Ankara: Palme Yayıncılık, 2008.
• Kadayıfçı, Oktay - Ürünsak, Ferhat. “Taşıyıcı Annelik”. A’dan Z’ye Yardımcı Üreme Teknikleri. ed. M. Nedim Çiçek - Leyla Mollamahmutoğlu. 279-282. Ankara: Palme Yayıncılık, 2009.
• Kahraman, Semra. “Dinî Açıdan Problem Oluşturan Tıbbî Meseleler - II”. Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı-II. haz. Mehmet Bulut. 155-186. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Karaman, Hayreddin. “Kiralık rahim (tüp bebek hakkında)”. İslâm Hukuku Profesörü Hayrettin http://www.hayrettinkaraman.net/sc/00377.htm İnternet Sitesi. Erişim 12 Eylül 2018.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
• Karaman, Hayrettin. “İki Mesele (Süt bankası ve tüp bebek uygulaması)”. İslâm Hukuku Profesörü Hayrettin Karaman’ın İnternet Sitesi. Erişim 12 Eylül 2018. http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/laikduzen/3/0122.htm
• Kaşıkçı, Osman. “Rada‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/384-386. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Marc A., Fritz - Leon, Speroff. Klinik Jinekolojik Endokrinoloji ve İnfertilite. çev. Pınar Tokdemir Çalış. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri, 8. Basım, 2014.
• Möröy, Perran - Yörük, Özlem. “Yardımcı Üreme Tekniklerinde Perinatal Sonuçlar”. A’dan Z’ye Yardımcı Üreme Teknikleri. ed. M. Nedim Çiçek - Leyla Mollamahmutoğlu. 413-416. Ankara: Palme Yayıncılık, 2009.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Naef, Shirin Garmaroudi. “The Birth of Embryo Donation and Surrogacy in Iran”. academia. https://www.academia.edu/4680737/The_Birth_of_Embryo_Donation_and_Surro gacy_in_Iran Erişim 06 Kasım 2018.
• Özdeğirmenci, Özlem - Dölen, İsmail. “Yardımcı Üreme Teknikleri ve Etik”. A’dan Z’ye Yardımcı Üreme Teknikleri. ed. M. Nedim Çiçek - Leyla Mollamahmutoğlu. 397- 406. Ankara: Palme Yayıncılık, 2009.
• Özdemir, Erkan - Öztürk, Ufuk. “Sperm Donasyonu”. A’dan Z’ye Yardımcı Üreme Teknikleri. ed. M. Nedim Çiçek - Leyla Mollamahmutoğlu. 323-326. Ankara: Palme Yayıncılık, 2009.
• Şâban, Zekiyüddîn. İslâm Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 30. Basım, 2018.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ et-. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şakir - Muhammed Fuad Abdülbâkī. 5 Cilt. Mısır: Matbaat-u Mustafa el-Bâbî, 2. Basım, 1975.
• Topaloğlu, Fatih. “Biyoetik: Felsefi ve Teolojik Arka Plan”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20/3 (2016), 1139-1154.
• Zeydan, Abdulkerim. el-Vecîz fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 7. Basım, 1998.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 18 Nisan 2020. https://sozluk.gov.tr/
• ÜYTE, Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete 27513 (06 Mart 2010). Erişim 18 Nisan 2020. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/03/20100306-10.htm