ez-ZECCÂCİ VE ARAP DİLİNDEKİ YERİ

Yıl 2020, Sayı: 7, 71 - 100, 01.10.2019

Cengiz Parlak

Öz

Ebû’l-Kasım ez-Zeccâcî İslam’ın altın döneminde yetişen ve bilgisi, birikimi, yazdığı eserler ve Arap dilini öğrenmek isteyenlere faydasıyla Arap dilinde mümtaz bir yere sahip çok yönlü bir alimdir. İlme son derece düşkün olan Zeccâcî nahiv, lügat ve edebiyat alanlarında göze çarpan seçkin bir şahsiyettir. Zeccâcî tüm hayatını ilme, öğrenmeye ve öğretmeye vakfetmiş ve bu uğurda yolculuklar yapmaktan çekinmemiştir. Onun ilme olan bu iştiyakı onu pek çok önemli eser yazmasına sevketmiştir. Eserleri incelendiği zaman ilmi seviye ve derinliği hemen göze çarpar. Öyle ki, başka alimlerce yazılan eserleri inceleyerek onlardaki hataları tespit edip doğru şekillerini gösterecek kadar tahsil ettiği ilimlerde söz sahibidir. Ebû’l-Kâsım yetiştiği dönemin özelliğine uygun olarak herhangi bir konuda hüküm verirken düşünsel açıdan bağımsız ve özgür hareket etmeyi seven birisiydi. O, hiçbir düşünceye körü körüne bağlı kalmaz incelediği her konuya eleştirel bir gözle bakardı. Bu özelliği onu incelediği konu ve eserlerde gerçeğe götürecek kapılar aralamıştır.Zeccâcî tüm müktesabatını başkalarına da öğretmek ve deyim yerindeyse ilminin zekatını vermek için yoğun çaba harcamıştır. Yazdığı eserleri gayet anlaşılır ve basit bir dille yazmak istemesi ayrıca anlatılanları anlamayı güçleştirecek gereksiz ayrıntılara girmekten kaçınması bunun en iyi ispatıdır. Bu makaleyle İslamın altın çağında yetişip pek çok eser kaleme alan ve o dönemki alimler içerisinde ağır toplardan biri olarak göze çarpan fakat bu değerinin zamanla üzerinin örtülüp silikleştiğini düşündüğümüz Ebû’l-Kasım ez-Zeccâcî’yi yakından tanıma fırsatı bulunacak ve eserleri aracılığıyla Arap diline yaptığı hizmeti ve Arap dilindeki yeri ve önemi bir nebze olsun daha iyi anlaşılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

ez-Zeccâcî, Nahiv, Basra Ekolü, Kufe Ekolü, el-Cumel

EZ-ZECCÂCÎ AND İN PLACE OF ARABİC LANGUAGE

Öz

Abou’l-Kassem ez-Zeccâcî is a versatile scholar who has grown up in the golden period of İslam, has a great place in the Arabic language with his knowledge, his works, and the benefit to the people that want to learn the Arabic language. Zeccaci who is extremely fond of the science, is an outstanding person in the dictionary, literature, and grammer. He devotes his all life to knowledge, learning, and teaching and he never hesitates to travel for these purposes. His these passions prompt him to write many important works. When his works are examined, the level and depth of his science are immediately apparent. So much so, by examing the works written by other scholars, he has a say in the science he has collected enough to detect mistakes in them and show their correct shape. Abou’l-Kassem is an intellectually independent person that likes to act freely while making judgements on any subject by the characteristics of his period. He never adheres blindly to any thought, he always looks critically at everything he studies. This feature has opened doors that will bring him to reality in the subjects and works he examines. He has made great efforts to teach his entire acquits to others, to give the zakat of his knowledge, if the saying is true. The best evidence of this is the fact that he wants to write his works in a very clear and simple language, and avoids unnecessary details that make it hard to understand what is told. With this article, he grew up in the golden time of İslam and wrote many works and stood out as one of the heavy balls among scholars at that time, but we will have the opportunity to get to know Abou’l-Kassem ez-Zeccâcî closely, and his service to the Arabic language through his works. İts place and importance in the language will be better understood

Anahtar Kelimeler

Zaccâcî, Nahv, Basra School, Kufa School, al-Jumel

Kaynakça

• el-Batalyevsî, Ebû Muhammed Abdillah b. Muhammed b. Sîd, İslâhu’l
• Halel min Kitâbi’l-Cumel, thk. Saîd Abdilkerîm Saûdî, Dâru’t-Telîa li’t-Tibâati
• ve’n-Neşr, Beyrut 1980. Carl Brockelmann, Târihu’l-Edebi’l-Arabî, Çev. Abdulhalîm en-Neccâr
• Darû’l-Maârif, Kahire 1959. Çelebi, Katip, Mustafa b. Abdullah, Keşfu’z-Zunûn an Esâmi’l-Kutubi ve’l
• Funûn, thk. Mehmed Şerefeddin Yaltkaya,Darû İhyâi’l-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1941. el-Enbâri, Ebû’l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahman b. Muhammed
• Nuzhetu’l-Elibbâi fi Tabakâti’l-Udebâ, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahîm
• Dâru’l-Fikr, Kahire 1998. Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakûb, el-Bulğa fi Terâcimi
• Eimmeti’n-Nahv ve’l-Luğa, thk. Muhammed el-Misrî, 1. Baskı, Darû Sa’du’d
• Dîn, Dımeşk 2000. el-Hadîsî, Hatîce, Medârisu’n-Nahviyye, 3. Baskı, Dâru’l-Emel, Ürdün 2001. İbnu’l-Esîr, Ebû’l-Hasan Alî b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b.
• Abdi’l-Kerîm b. Abdi’l-Vâhidi’ş-Şeybâni, el-Kâmil fi’t-Ta’rîh, thk. Muhammed
• Yûsuf ed-Dakkâka, 1. Baskı, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1987. İbn Hallikân, Ebû’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr
• Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân, thk. İhsân Abbâs, Dâru Sâdir, Beyrut 1970. İbnu’l-İmâd, Şehâbeddîn Ebî’l-Fellâh Abdi’l-Hayy b. Ahmed b.
• Muhammed, Şuzurâtu’z-Zeheb, thk. Mahmûd el-Ernâûd, 1. Baskı, Dâru İbn
• Kesîr, Beyrut 1989. İbnu’n-Nedîm, el-Fihrist, Dâru’l-Mârife, Beyrut tsz. el-İşbîlî, İbn Hayr, Fihrist, thk. Beşşâr Avvâd Mar’ûf, 1. Baskı, Darû’l
• Ğarbi’l-İslamî, Tunus 2009. el-Ketbî, Muhammed b. Şâkir, Uyûnu’t-Tevârîh, thk. Afîf Nâyif Hâtûm
• Dâru’s-Sekâfe, Beyrut 1996. el-Kıftî, Cemâluddin Ebû’l-Hasan Ali b. Yusuf, İnbâhu’r-Ruvât alâ
• Enbâhi’n-Nuhât, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahîm, Dâru’l-Fikr, Kahire 1986. 100
• Baskı, Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye 2013. _______, el-Cumel fi’n-Nahv, thk. Alî Tevfîki’l-Hemed, 1. Baskı, Dâru’l
• Emel, Ürdün 1984. _______, el-Emâli, tsz. _______, İştikâku Esmâillah, thk. Abdu’l-Huseyni’l-Mubârek, 2. Baskı
• Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1986. _______, Kitâbu’l-Lâmât, thk. Mâzin el-Mubârek, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, Dımeşk 1985. Zeydân, Curcî, Târîhu Adâbi’l-Luğati’l-Arabiyye, Muessetu’l-Hindâvi, Kahire 2012. Zubeydi, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan, Tabakâtu’n-Nahviyyin ve
• Luğaviyyin, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm, 2. Baskı, Dâru’l-Maârif, Kahire 1973.