HURÛF-I MUKATTA‘A II

Yıl 2019, Sayı: 6, 1 - 36, 01.10.2019

Abdullah Önder

Öz

Mukatta‘a harflerinin delaletiyle ilgili Kur’ân ve Hz. Peygamber’in hadislerinde herhangi bir açıklamanın bulunmaması, bu harflerin hikmetiyle ilgili çeşitli tevillerin yapılmasının önünü açmıştır. Bu anlamda başta müfessirler olmak üzere İslam alimleri söz konusu harflere görüş, düşünce ve ilmi seviyelerine göre çeşitli anlamlar yüklemişlerdir. Buna mukabil bazı alimler, naslarda herhangi bir açıklamanın olmamasını göz önüne alarak bu harflere yönelik tevilden kaçınmışlardır. Bu çalışmada, bu harfleri anlamaya çalışarak bunları tefsir ve tevil eden, özellikle rivayet, dirayet, Mu’tezili, Eş‘ari ve İş‘ari şeklinde farklı görüş ve yönteme sahip olan Taberî, Zemahşerî, Râzî ve Bursevî’nin söz konusu harflere yönelik görüşlerine yer verdik. Böylece konunun farklı açılardan ortaya konulmasını amaçladık. Konunun daha geniş bir çerçeveden görülmesini sağlamak için mezkur müfessirlerin yanında bazı alimlerin görüşlerine de yer verdik.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Hurûf-ı mukatta‘a, Taberî, Zemahşerî, Razî, Bursevî

THE MUQATTA‘AT LETTERS II

Öz

The absence of any explanation about the muqatta‘a letters in the hadiths of the Prophet pbuh and in the Qur’an paved the way for various interpretations regarding the meaning of these letters. In this sense, Islamic scholars, especially the exegetes, have come up with various interpretations on these letters according to their opinions, thoughts and expertise field. On the other hand some scholars, considering the absence of any explanation on these letters, have refrained from coming up with any interpretations over them. In this study, we pointed out the opinions of different scholars such as Tabarî, Zamakhsharî, Râzî and Bursawî who tried to understand and interpret these letters and who follow different school such as riwaya, diraya, Mu‛tazilite, Ash‛arite, Ish‛arî and so on. Thus, we have ensured that the subject is viewed and evaluated together from different angles. In addition, in order to ensure a broader view of the issue, we have included the opinions of the aforementioned exegetes as well as some other scholars from different school and ideas.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Muqatta‘a letters, Tabarî, Zamakhsharî, Râzî, Bursawî

Kaynakça

• Acluni, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-Hafa ve Muzilu’l-İlbas A’mmeştehera Mine’l-Ehadis Âla elsineti’n-Nas. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1988.
• Akgül, Muhittin. “Mukatta‘a Harfleri ve Kur’ân İ‘cazındaki Yeri”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, (2006), 49-65.
• Akpınar, Ali. “Kur’ân’da Hece Harfleri (Hurûf-ı Mukatta‘a) ve Kuşeyri’nin Hece Harfleri Yorumu”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 11, (2003), s. 55-73.
• Albayrak, Halis. Tefsir Usulü. İstanbul: Şule Yayınları, 2009.
• Arpa, Enver. “Müteşâbih Kavramı Hakkında Tarihi ve Semantik Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 43/2, (2002), 151-168.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Ayıntabi Mehmet Efendi. Tıbyan Tefsiri. Sadeleştiren: Süleyman Fahir, İstanbul: Sağlam Kitabevi, 1980.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2001.
• el-Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed.Envaru’t-Tenzil ve Esraru’t-Tevil. tkd. Mahmud Abdulkadir e’l-Arnavuti, Beyrut, 2001.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. Ankara: Diyanet İşleri Reisliği Yayınları, 1960.
• Bursevî, Ruhu’l-Beyan. Trc. Abdullah Öz, vd., İstanbul: Damla Yayınevi, 1995.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Bazı Surelerin Başlangıç Harfleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, 10/108-109, (Mayıs-Haziran, 1971), 165-168.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulu. 23. Baskı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ân’ı Anlamanın Anlamı. 6. Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları, 2011.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân’ın Müteşabihleri Üzerine. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1996.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usulu. 36. Baskı, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Duman, M. Zeki. “Müteşâbihatın Tevili”, Bilimname, 9/3, (2005), 39-54.
• Duman, M. Zeki - Altundağ Mustafa. “Hurûf-ı Mukatta‘a”, DİA, c: 18, İstanbul, 1998.
• Dumlu, Ömer. Kur’ân’da Bazı Kavramlara Bakış. İzmir: Anadolu Yayınları, 1999.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı. İstanbul: İşaret Yayınları, 2002.
• F. Buhl, The Encyclopaedıa Of Islam, “Al-Kur’ân”, New Edıtıon, Leiden E.J. Brıll, 1986.
• İbn Arabi. Harflerin İlm., Trc. Mahmut Kanık, Bursa: Asa Kitabevi, 2000.
• İbn Kesir. Hadislerle Kur’ân’ı Kerim Tefsiri, trc. Bekir Karlığa-Bedrettin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1988.
• Kansızoğlu, Yakup. Şifreci Yanılg.,(Hurûfilik Tasavvuru/Harf Gizemciliği ve Kur’ân Yorumuna Olan Etkileri), İstanbul: Rağbet yayınları, 2004.
• Karaman, Hayreddin- Çağrıcı, Mustafa vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Koçyiğit, Talat. Kur’ân’ı Kerim Meal ve Tefsiri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1984.
• Kuntman, Orhan. Kur’ân-ı Kerim’in Özet Açıklaması ve Hurûf-i Mukatta‘a ile Bazı Ayetlerin Bilimsel Yorumu. Ankara: Kariyer Matbaası, 1997.
• Mevdudi, Ebu’l-A‘la, Tefhimu’l-Kur’ân, trc. Ali Ünal, İsmail Bosnalı, Hamdi Aktaş vd., İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
• Nasr Hamid Ebu Zeyd. İlahi Hitapın Tabiat., trc. Mehmet Emin Maşalı, Ankara: Kitabiyat, 2001.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân ve Aşırı Yorum. Ankara: Ankara okulu Yayınları, 2014.
• Ragıp e’l İsfehani e’l Huseyin b. Muhammed. e’l-Mufredat fi Garibu’l-Kur’ân. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Râzî, Fahruddin. Tefsir-i Kebir-Mefatihu’l Gayb, trc. Suat Yıldırım, vd., Ankara: Akçağ Yayınları, 1989.
• Sabuni, Muhammed Ali. Safvetu’t-Tefasir. trc. Nedim Yılmaz, Sadreddin Gümüş, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1990.
• Seyyid Kutup. Fi Zılali’l-Kur’ân. trc. Salih Uçan, Vahdettin İnce, İstanbul: Dünya yayıncılık, 1990.
• Suyûtî. Kur’ân ilimleri Ansiklopedisi. trc. Sakıp Yıldız-Hüseyin Avni Çelik, Hikmet İstanbul: Neşriyat, 1987.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerir, Taberî Tefsiri. trc. Hasan Karakaya- Kerim Aytekin, İstanbul: Hisar Yayınevi, 1996.
• Taşçı Hasan. Kur’ân’ı Kerim’in Rivayet ve Dirayet Tefsiri. İstanbul: Ravza Yayınları, 2015.
• Tekin, Ahmet. Kur’ân İle İlgili Genel Bilgiler. Kelime ve Konu İndeksi, İstanbul: Kelam Yayınları, 2006.
• Ünal, Ali. Kur’ân’da Temel Kavramlar. İstanbul: Beyan Yayınları, 1986.
• Yavuz, Ömer Faruk. Kur’ân’da Sembolik dil, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• Yavuz, Y. Ş. “Müteşabih”. DİA, c: 32, s. 204-207, İstanbul, 2006.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Zemahşerî, el-Keşşâf an Hakaiki Gavamizi‘t-Tenzil ve Uyuni‘l-Ekavi‘l fi Vucuhi‘t- Tevil, 2. Baskı, Tahric; Halil Me’mun Şeyha, Ta’lik; Nasuiddin İbn Munir, Beyrut: Darul Ma‘rife, 2005.
• ----------- el-Keşşâf. trc. Harun ÜNAL, İstanbul: Ekin Yayınları, 2016.
• Zerkani, Muhammed Abdülazim. Menahilu'l irfan fi ulumi'l-Kur’ân. Beyrut, l988.
• Zerkeşi, Muhammed b. Abdillah. el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Beyrût: Dar-u İhyai’l Kutubi’l Arabiyye, 1957.