EZAN DUASI HADİSİNİN SENET VE METİN DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2019, Sayı: 6, 181 - 216, 01.10.2019

Hüseyin Vuruşkan

Öz

Bu makalede, ezan duası ile ilgili meşhur hadis senet ve metin açısından ele alınmıştır. Makalede, öncelikle hadisin senet bilgisine daha sonra ise metin bilgisine değinilmiştir. Senet bilgisi kapsamında hadisin râvilerinin tercüme-i hâlleri ve hadis rivayetindeki ilmî vasıfları üzerinde durulmuştur.Hadisin metin bilgisi kapsamında ise hadiste geçen ifade ve kavramların detaylı açıklamalarına yer verilmiştir. Özellikle makâm-ı mahmûd kavramı üzerinde ayrıntılı bir şekilde durulmuştur. Ayrıca hadisin bazı rivayetlerdeki ziyade ve müdrec ifadelere de yer verilmiştir. Bütün bu değerlendirmeler ile ezan duası hadisinin bütün yönleriyle doğru bilinip doğru anlaşılması amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Ezan, Dua, Hadis, Vesile, Makâm-ı Mahmûd

A STUDY ON THE HADITH OF ADHAN PRAYER IN TERMS OF TEXT

Öz

The well-known hadith regarding ‘Adhan Prayer’ has been examined in terms of text and sanad in this paper. First, the sanad and then the text information of the hadith have been addressed. Biographies of the hadith narrators and their scholarly skills have been emphasized within the scope of the sanad information. Detailed explanations of the expressions and contexts used in the hadith were discussed within the scope of text information. The concept of maqam al-mahmud was especially emphasized. In addition, additional and mudraj interpolated expressions in some narratives of the hadith were also addressed. The aim of the study was to enable that the hadith of adhan prayer is known and understood accurately in all aspects within the framework of the reviews

Anahtar Kelimeler

Adhan, Prayer, Hadith, Wasilah, Maqam al-Mahmud

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San‘ânî. el-Musannef. Thk. Habîb el- A‘zamî. 2. Baskı. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 12. Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1429/2008.
• Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhuMişkâti’l-Mesâbîh. Thk. Cemal el-Ayıntâbî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1422/2001.
• Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Şerhu Müsned-i Ebî Hanîfe. Thk. Halil Muhyiddin el-Meyyis. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1405/1985.
• Âşıkkutlu, Emin. “Cerh ve Ta‘dîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 394-401. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. 5. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2011.
• Aydınlı, Abdullah. “Merfû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 180-181. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Aydınlı, Abdullah. “Mevkuf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 437-438. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed. Nuhabü’l-efkâr fî tenkîhi mebâni’l- ahbâr. Thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 19 Cilt. Katar: Vizâretü’l-evkâf ve’ş-şüûnü’l- İslâmiyye, 1429/2008.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhu’l-Buhârî. Nşr. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1421/2001.
• Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed. Avnü’l-ma‘bûd şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1426/2005.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Ferrâ. Me‘âlimü’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr. 8 Cilt. Riyad: Dâru tayyibe, h. 1411.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 2. Baskı. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük İslâm İlmihâli. Sadeleştiren: Ali Fikri Yavuz. Ankara: Akçağ Yayınları, t.y.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh, Thk. Şuayb el-Arnâût. 5 Cilt. Dimeşk: er-Risâletü’l-âlemiyye, 2011.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-kınâ an-metni’l-İknâ. 6 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1403/1983.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. “Ezân”. et-Ta‘rifât. Thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. s. 16. Kâhire: Dâru’l-fadîle, t.y.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usûlü. 28. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Çetin, Abdurrahman. “Ezan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 36-38. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Davudoğlu, Ahmed. Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi. 11 Cilt. İstanbul: Sönmez Yayınları, 1975.
• Demirel, Cumhur. Kur’ân-ı Kerîm’de Üstünlük Olgusu. Erzurum: Basılmamış Doktora Tezi, 2015.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. 2. Baskı. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ğurabi’l- İslâmî, 1421/2000.
• Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk. Sünen-i Ebû Dâvûd. Riyad: Beytü’l- efkâri’d-düveliyye, t.y.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsufb. Alî. el-Bahrü’l-muhît. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvıd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1413/1993.
• Elbânî, Nâsıruddîn. Sahîhu’l-Câmi‘i’s-sağîr ve ziyâdâtüh. 3. Baskı. 2 Cilt: Beyrut: el- Mektebü’l-İslâmî, 1408/1988.
• Elbânî, Nâsıruddîn. Sahîhu’t-Terğîb ve’t-terhîb. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-maârif, 1421/2000.
• Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha ve şey’ün min fıkhihâ ve fevâidihâ. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-maârif, 1422/2002.
• Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-za‘îfe ve’l-mevzû‘a. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’l- maârif, 1421/2000.
• Elbânî, Nâsıruddîn. Za‘îfü’l-Câmi‘i’s-sağîr ve ziyâdâtüh. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, t.y.
• Elbânî, Nâsıruddîn. Za‘îfü’t-Terğîb ve’t-terhîb. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-maârif, 1421/2000.
• Emîr es-San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed. Sübülü’s-selâm şerhu Bülûği’l-merâm. Nşr. Halil Me’mûn Şiyhâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1415/1995.
• Emîr es-San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed. et-Tenvîr şerhu’l-Câmi‘i’s-sağîr. Thk. Muhammed İshâk Muhammed İbrahim. 11 Cilt. Riyad: Dâru’s-selâm, 1432/2011.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Câbir el-Cu‘fî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 532. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. “Vesîle”. el-Kâmûsu’l-muhît, 8. Baskı. s. 1068. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1426/2005.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1422/2002.
• Hattâb es-Sübkî, el-Menheli’l-azbi’l-mevrûd şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. Nşr. Emîn Mahmud Hattâb. 2. Baskı. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-târîhi’l-Arabî, h. 1394.
• Hattâb, Şemseddîn Muhammed b. Muhammed. Mevâhibü’l-celîl li-şerhi Muhtasarı Halîl. Nşr. Zekeriyya Amîrât. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1416/1995.
• Heyet. Fetvalar. 4. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Heyet. Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Heyet, İlmihal 1. 3. Baskı. 2 Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Heyet. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûreddîn. Mecma‘u’z-zevâ’id ve menba‘u’l-fevâ’id. Thk. Muhammed Abdülkadir Ahmed Atâ. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1422/2001.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvıd. Özel Baskı, 13. Cilt. Riyad: Dâru âlemü’l- kütüb, 1423/2003.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah. el-Kâmil fî du‘afâ’i’r-ricâl. Thk. Mâzin es-Sersâvî. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1433/2012.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. Thk. Hamd b. Abdullah el- Cuma‘. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1425/2004.
• İbn Hacer el-Askâlânî, Ebu’l-Fadl Şihâbeddîn Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l- Buhârî. Thk. Muhibuddîn el-Hatîb. 13 Cilt. Kâhire: Dâru’r-reyyân, 1407/1986.
• İbn Hacer el-Askâlânî, Ebu’l-Fadl Şihâbeddîn Ahmed b. Ali. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvıd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l- kütübi’l-ilmiyye, 1415/1995.
• İbn Hacer el-Askâlânî, Ebu’l-Fadl Şihâbeddîn Ahmed b. Ali. Takrîbü’t-Tehzîb. Nşr. Âdil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1420/1999.
• İbn Hacer el-Askâlânî, Ebu’l-Fadl Şihâbeddîn Ahmed b. Ali. Tehzîbü’t-Tehzîb. Thk. İbrâhîm ez-Zeybek - Adil Mürşid. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1416/1995.
• İbn Hacer el-Askâlânî, Ebu’l-Fadl Şihâbeddîn Ahmed b. Ali. Telhîsü’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfii‘l-kebîr. Nşr. Ebû Âsım Hasan b. Abbâs. 4 Cilt. Kâhire: Müessesetü Kurtuba, 1416/1995.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân. el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân. Thk. Şuayb el-Arnâût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1408/1998.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk. es-Sahîh. Thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 4 Cilt. Beyrut: Mektebü’l-İslâmî, 1400/1980.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. Thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 2. Baskı. 8 Cilt. Riyad: Dâru’t-tayyibe, 1420/1999.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin. el-Muğnî. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî - Abdulfettâh Muhammed el-Halvâ. 3. Baskı. 14. Cilt. Riyad: Dâru âlemi’l-kütüb, 1417/1997.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Mukni‘ fî fıkhi’l-İmâmi Ahmed b. Hanbel. Thk. Mahmud el- Arnâût – Yasin Mahmud el-Hatîb. Cidde: Mektebetü’s-sevâdî, 1421/2000.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1424/2003.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullâh. Âridatü’l-ahvezî bi-şerhi Sahîhi’t-Tirmizî. Nşr. Muhammed Ali Beydûn. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418/1997.
• İbnü’l-Esîr el-Cezerî, İzzeddîn. Üsdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
• İbnü’l-Esîr el-Cezerî, Mecdüddîn. “Vsl”. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. Nşr. Ali b. Hasan b. Ali b. Abdülhamîd. s. 972. Demmâm: Dâru İbnü’l-Cevzîyye, h. 1421.
• Kâdî İyâz, Ebu’l-Fadl Mûsâ el-Yahsubî. İkmâlü’l-mu‘lim bi-fevâid-i Müslim. Thk. Yahya İsmail. 9 Cilt. Mansûra: Dâru’l-vefâ, 1419/1998.
• Karâfî, Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs. ez-Zahîra. thk. Said A‘râb. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l- ğurabi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsımî, Cemâleddin. Mehâsinü’t-te’vîl. Nşr. Muhammed Ali Beydûn. 2. Baskı. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2003.
• Kastallânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî li-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü’l-kübra’l-emîriyye, h. 1323.
• Keşmîrî, Muhammed Enver. Feyzü’l-bârî alâ Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Muhammed Ali Beydûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1426/2005.
• Keşnâvî, Ebû Bekr b. Hasan. Eshelü’l-medârik şerhu İrşâdi’s-sâlik fî fıkhi İmâmi’l-Mâlik. 2. Baskı. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
• Kirmânî, Şemseddîn Muhammed b. Yûsuf. el-Kevâkibü’d-derârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 2. Baskı. 25 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâü’t-türâsi’l-Arabî, 1401/1981.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1427/2006.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. en-Nüket ve’l-‘uyûn. Thk. Seyyid b. Abdülmaksûd b. Abdürrahim. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahman. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâ’i’r-ricâl. Nşr. Beşâr Avvâd Ma‘rûf. 2. Baskı. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1403/1983.
• Muhammed el-İtyûbî, Ali b. Âdem b. Musa. Zahîratü’l-ukbâ fî şerhi’l-Müctebâ. 40 Cilt. Riyad: Dâru’l-mi‘râc, 1416/1996.
• Mübârekfûrî, Ebu’l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân. Tuhfetü’l-ahvezî şerhu Câmii’t-Tirmizî. Thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
• Münâvî, Zeynüddin Muhammed Abdürraûf. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-Câmi‘i’s-sağîr. 2. Baskı. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1391/1972.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. Riyad: Beytü’l- efkâri’d-düveliyye, 1419/1998.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünen-i Nesâî. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1425/2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû şerhu’l-Mühezzeb. Thk. Muhammed. Necîb el-Mutiî. 23. Cilt. Cidde: Mektebetü’l-irşâd, t.y.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. Sahîhu Müslim bi-şerhi’n-Nevevî. 2. Baskı. 18 Cilt. Kâhire: Müessesetü Kurtuba, 1414/1994.
• Özler, Mevlüt. “Tevhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 18-20. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Polat, Salahattin. “Ferd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 368-369. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Polat, Salahattin. “Garîb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 375. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Râfiî, Abdülkerîm b. Muhammed. el-Muharrer fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. Thk. Ebû Ya‘kûb Neş’et b. Kemal el-Mısrî. 3 Cilt. Kâhire: Dâru’s-selâm, 1434/2013.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed. “Vsl”. el-Müfredât fî-garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. s. 523-524. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, t.y.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1401/1981.
• Sehârenfûrî, Halîl b. Ahmed b. Mecîd. Bezlü’l-mechûd fî halli Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed Zekeriyyâ b. Yahya el-Kandehlevî. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Sehâvî, Şemseddin. el-Makâsıdü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehire ale’l- elsine. Thk. Muhammed Osman el-Huşt. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1405/1985.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’ân. Thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-vatan, 1418/1997.
• Serrâc, Muhammed b. İshak. el-Müsned. Thk. İrşâd el-Eserî. Faysalâbâd: İdâretü’l-ulûmi’l- eseriyye, 1423/2002.
• Sülün, Murat. “Makâm-ı Mahmûd Ayetine Farklı bir Yaklaşım”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50/2 (2009): 13-38.
• Şeyhîzâde, Abdurrahman. Mecma‘u’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhur. Nşr. Muhammed Ali Beydûn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1998.
• Şevkânî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Alî. Fethu’l-kadîr. Nşr. Yusuf el-Ğuş. 4. Baskı. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1428/2007.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâleddîn İbrâhîm. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. Nşr. Muhammed ez-Zühaylî. 6 Cilt. Dimeşk/Beyrut: Dâru’l-kalem/Dâru’ş-şâmiyye, 1413/1992.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-evsat. Thk. Târık b. Ivazullâh b. Muhammed - Abdülmuhsin b. İbrâhîm. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, 1415/1995.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-kebîr. Thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 12 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, t.y.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. Müsnedü’ş-şâmiyyîn. Thk. Hamdî es-Selefî. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1416/1996.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 25 Cilt. Kâhire: Dâru hicr, 1422/2001.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. Thk. Refîk el-Acem - Ali Dahruc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünen-i Tirmizî. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1425/2005.
• Üzüm, İlyas. “Makâm-ı Mahmûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 413-414. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yavuz, Salih Sabri. “Livâü’l-Hamd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 200. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Arş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 406-409. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kürsî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 572-573. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Tevessül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 6-8. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Dağıtım, t.y.
• Yeniel, Necati - Kayapınar, Hüseyin. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. 16 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987-2003.
• Yücel, Ahmet. “Sadûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 431. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. Thk. Ali Muhammed Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, t.y.
• Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb el-Arnâût - Beşâr Avvâd Ma‘rûf. 2. Baskı. 29 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1402/1982.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf. Nşr. Halil Me’mûn Şiyhâ. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1430/2009.