BİR TAKRÎR-Î SÜNNET ÖRNEĞİ: ADAK KURBANI

Yıl 2019, Sayı: 5, 59 - 96, 01.04.2019

Hüseyin Vuruşkan

Öz

Bu makalede, dinî meĢruiyeti Hz. Peygamber‟in hadislerine dayanan ve bir yönüyle adak, diğer bir
yönüyle ise kurbanla ilintili olan adak kurbanı muhtelif açılardan ele alınacaktır. Makalede, öncelikle adak
kurbanının kavramsal ve tarihsel çerçevesi çizilerek hem konunun etimolojik tahliline hem de konuyla ilgili dinî
ve kültürel içerikli uygulamalara iĢaret edilecektir. Daha sonra ise bu konuda Ġslam‟ın ortaya koyduğu
düzenlemeler ve hükümler, ilgili deliller bağlamında belirtilecektir. Ayrıca makalenin en önemli konusunu teĢkil
eden adak kurbanının etinden adak sahibinin yiyip yiyemeyeceği hususu, fıkhî yaklaĢımlar çerçevesinde
delilleriyle birlikte ifade edilecektir. Böylece adak kurbanı ile ilgili hususların bütün yönleriyle görülmesi
sağlanacaktır

Anahtar Kelimeler

Adak, Kurban, Hadis, Takrir, Hüküm

AN EXAMPLE OF TAQRIR SUNNAH: VOW SACRIFICE

Öz

In this article, the vow sacrifice of which religious legitimacy is based on the hadiths of the Prophet
Mohammed associated with the vow and with sacrifice will be discussed in various ways. Firstly, the religious
and cultural thematic practices regarding the subject and its etymological analysis will be addressed by
indicating the conceptual and historical frame of the vow sacrifice in the study. Then, the regulations and
judgments of Islam on the subject will be emphasized within the context of evidences. In addition, the issue of
whether the owner is allowed to eat the meat of the vow which is the most important subject of the article, will
be stated in the light of the Islamic law with its evidences. Therefore, the issues of the vow sacrifice will be
examined in all aspects.

Anahtar Kelimeler

Vow, Sacrifice, Hadith, Taqrir, Judgement

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullâh Ahmed b. Muhammed eĢ-ġeybânî (ö. 241/855), el-Müsned, I-XII, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ġlmiyye, Beyrut, 2008.
• Armutak, Altan, “Eski Çağ Uygarlıklarında Kurban Edilen Hayvanlar Üzerine Bir Ġnceleme”, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 30 (2), 2004.
• Aruçi, Muhammed, “Sâibe”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 2008.
• Ateş, Ali Osman, İslam‟a Göre Cahiliye ve Ehl-i Kitab Örf ve Adetleri, Beyan Yayınları, İstanbul, 2014.
• Avcı, Casim, “Vasîle”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 2012.
• Aybakan, Bilal, “Niyâbet”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 2007.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed (ö. 855/1451), el-Binâye Şerhu‟lHidâye, I-XIII, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ġlmiyye, Beyrut, 2000. Bardakoğlu, Ali, “Kurban”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 2002.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn (ö. 458/1066), es-Sünenü‟l-Kübrâ, Dâru‟l-Kütübi‟lİlmiyye, Beyrut, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl (ö. 256/870), el-Câmiu‟s-Sahîh, I-V, er Risâletü‟l-Âlemiyye, Dimeşk, 2011.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus b. İdris (ö. 1051/1641), Keşşâfü‟l-Kınâ an-Metni‟l-İknâ, I-VI, Âlemü‟l-Kütüb, Beyrut, 1983.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî (ö. 370/981), Şerhu Muhtasari‟t-Tahâvî, I-VIII, Dâru‟l-Beşâiri‟l-İslâmiyye, Beyrut, 2010.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed (ö. 1230/1815), Hâşiye ale‟ş-Şerḥi‟l-Kebîr, I-IV, Îsâ el-Bâbî el-Halebî, y.y., t.y.
• Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleymân b. el-EĢ„as b. Ġshâk (ö. 275/889), es-Sünen, Beytü‟lEfkâri‟d-Düveliyye, Riyâd, t.y. Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, Ġstanbul, 2010.
• Erginer, Gürbüz, Kurban, (Kurbanın Kökenleri ve Anadolu‟da Kanlı Kurban Ritüelleri), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1997.
• Eroğlu, Muhammed, “Hâmî”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 1997.
• Eröz, Mehmet, “Türk Boylarında Kansız Kurban Geleneği”, Türk Kültürü Dergisi, Yıl: XVIII, Sayı: 211-214, Mayıs-Ağustos 1980.
• Gömeç, Saadettin, Şamanizm ve Eski Türk Dini, Berikan Yayınevi, Ankara, 2011.
• Güç, Ahmet, “Putperestlik”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 2007.
• Günay/Güngör, Ünver/ Harun, Türk Din Tarihi, Laçin Yayınları, İstanbul, 1998.
• Habîb b. Tâhir, el-Fıkhu‟l-Mâlikî ve Edilletühü, I-VII, Müessesetü‟l-Maârif, Beyrut, 2007.
• Hattâb, Şemseddîn Muhammed b. Muhammed (ö. 954/1547), Mevâhibü‟l-Celîl li-Şerhi Muhtasarı Halîl, I-VIII, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 1995.
• Heyet, Dinler Tarihi Ansiklopedisi, I-III, Gelişim Yayınları, İstanbul, t.y.
• Heyet, Fetvalar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2018.
• Heyet, Kur‟an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, I-V, DİB Yayınları, Ankara, 2006.
• Heyet, Kutsal Kitap, (Yeni Dünya Çevirisi), y.y., ABD, 2008.
• Heyet, Yaşayan Dünya Dinleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007.
• İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullâh b. Muhammed (ö. 463/1071), el-Kâfî fî Fıkhi Ehli‟l-Medîne el-Mâlikî, I-II, Mektebetü‟r-Riyâdi‟l-Hadise, Riyad, 1978.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz (ö. 1252/1836), Reddü‟l-Muhtâr ale‟dDürri‟l-Muhtâr, I-XIII, Dâru Âlemü‟l-Kütüb, Riyâd, 2003.
• ibn ÂĢûr, Muhammed et-Tahir b. Muhammed (1879-1973), et-Tahrîr ve‟t-Tenvîr, I-XXX, ed Dâru‟t-Tunûsiyye, Tunus, 1984.
• Ġbn Cüzey, Ebu‟l-Kasım Muhammed b. Ahmed (ö. 741/1340), el-Kavânînü‟l-Fıhhiyye fî Telhîsi Mezhebi‟l-Mâlikiyye, Dâru Ġbn Hazm, Beyrut, 2013.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd (ö. 456/1064), el-Muhallâ, I-XI, Matbaatü‟n-Nehda, Mısır, h. 1347.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb (ö. 218/833), es Sîretü‟n-Nebeviyye, I-IV, Dâru‟l-Kitâbi‟l-Arabî, Beyrut, 1990.
• İbn Kesîr, Ebu‟l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer (ö. 774/1373), el-Bidâye ve‟n-Nihâye, I-XX, Dâru İbn Kesîr, Beyrut, 2010.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed (ö. 620/1223), el-Muğnî, I-XIV, Dâru Âlemi‟l-Kütüb, Riyâd, 1997.
• .........., el-Kâfî fî Fıkhi‟l-İmâm Ahmed b. Hanbel, I-IV, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 1994.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 273/887), Sünen-i İbn Mâce, Dâru‟l-Fikr, Beyrut, 2003.
• İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed (ö. 970/1563), el-Bahru‟r-Râik Şerhu Kenzü‟d-Dekâik, I-IX, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 1997.
• İbn Rüşd, Ebu‟l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 520/1126), el-Beyân ve‟t-Tahsîl, I-XX, Dâru‟l-Gurabi‟l-Ġslâmî, Beyrut, 1988.
• İbn Rüşd, Ebu‟l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî (ö. 595/1198), Bidâyetü‟l-Müctehid ve Nihâyetü‟l-Muktesid, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 2010.
• İbn Sa‟d, Ebû Abdullâh Muhammed b. Sa„d (ö. 230/845), Tabakâtü‟l-Kebîr, I-XI, Mektebetü‟l-Hânecî, Kâhire, 2001.
• İnan, Abdülkadir, Eski Türk Dini Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1976.
• Karâfî, Ebu‟l-Abbâs Şihâbeddîn Ahmed b. İdris (ö. 684/1285), ez-Zahîra, I-XIV, Dâru‟l Ğurabi‟l-islâmî, Beyrut, 1994.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes„ûd b. Ahmed (ö. 587/1191), Bedâiu‟s-Sanâi‟ fî Tertîbi‟ş Şerâi‟, I-X, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 2003.
• Kaşgarlı Mahmud, Divânü Lugâti‟t-Türk, I-III, (Çeviren: Besim Atalay), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1985.
• Meccâcî, Muhammed Sükhâl, el-Mühezzeb mine‟l-Fıkhi‟l-Mâlikî ve Edilletühü, I-III, Dâru‟lKalem, DimeĢk, 2010.
• Mergînânî, Ebu‟l-Hasen Burhâneddîn Ali b. Ebî Bekr (ö. 593/1197), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti‟l-Mübtedî, I-IV, Dâru‟l-Fikr, Beyrut, t.y.
• Mevsılî, Ebu‟l-Fadl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd (ö. 683/1284), Kitâbu‟l-İhtiyâr liTa‟lîli‟l-Muhtâr, I-V, Dâru‟l-Ma‟rife, Beyrut, 2010.
• Meydânî, Abdülganî b. Talib b. Hammâde (ö. 1298/1881), el-Lübâb fî Şerhî‟l-Kitâb, I-IV, elMektebetü‟l-Ġlmiyye, Beyrut, t.y.
• Müslim, Ebu‟l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875), Sahîh-i Müslim, Beytü‟l-Efkâri‟d-Düveliyye, Riyâd, 1998.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb (ö. 303/915), Sünen-i Nesâî, Dâru‟l-Fikr, Beyrut, 2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref (ö. 676/1277), el-Mecmû Şerhu‟l Mühezzeb, I-XXIII, Mektebetü‟l-İrşâd, Cidde, t.y.
• .........., Sahîhu Müslim bi-Şerhi‟n-Nevevî, I-XVIII, Müessesetü Kurtuba, y.y., 1994.
• Özel, Ahmet, “Adak”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 1988.
• .........., “Kurbet”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 2002.
• Sahnûn, Ebu Saîd Abdüsselam b. Saîd b. Habib (ö. 240/854), el-Müdevvenetü‟l-Kübrâ, I-V, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr şemsü‟l-Eimme Ahmed b. Ebû Sehl Ahmed (ö. 483/1090), el-Mebsût, IXXXI, Dâru‟l-Ma‟rife, Beyrut, 1989.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâleddîn İbrâhîm b. Al b. Yûsuf (ö. 476/1083), el-Mühezzeb fî Fıkhi‟lİmâmi‟ş-Şâfiî, I-VI, Dâru‟l-Kalem/ed-Dâru‟ş-Şâmiyye, Dimeşk/Beyrut, 1996.
• Şirbînî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb (ö. 977/1570), Muğni‟l-Muhtâc ilâ Ma‟rifeti Meânî Elfâzi‟l-Minhâc, I-IV, Dâru‟l-Ma‟rife, Beyrut, 1997.
• Tanyu, Hikmet, Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1967.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ (ö. 279/892), Sünen-i Tirmizî, Dâru‟l-Fikr, Beyrut, 2005.
• Ünal, Halit, “Atîre”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 1991.
• Yazıcı, İshak, “Bahîre”, DİA, I-XLIV, TDV, Ankara, 1991.
• Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn (ö. 926/1520), Esne‟l-Metâlib Şerhu Ravzi‟tTâlib, I-IV, el-Matbaatü‟l-Meymeniyye, y.y., t.y.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahreddîn Osmân b. Alî (ö. 743/1343), Tebyînü‟l-Hakâik Şerhu Kenzü‟d-Dekâik, I-VI, Matbaatü‟l-Kübra‟l-Emîriyye, Mısır, h. 1314.
• Zühaylî, Vehbe b. Mustafa (1932-2015), el-Fıkhu‟l-İslâmî ve Edilletühü, I-VIII, Dâru‟l-Fikr, Beyrut, 1985.