Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık-ı: Tahlil ve Transkripsiyon

Yıl 2021, Sayı: 9, 132 - 165, 15.06.2021

Ferhat Koçyiğit , Muhammed İkbal Ekinci

Öz

Köstendilli Süleyman Şeyhî (ö. 1235/1819-20) 19. yüzyıl Osmanlı Döneminde Köstendil’de yaşamış olan velûd bir âlimdir. Kendisine otuzu aşkın eser nispet edilen Süleyman Şeyhî, şerh türünde altı risâle telif etmiştir. Şeyhî, söz konusu çalışmalarında tasavvuf tarihindeki önemli isimlere nispet edilen sözleri tasavvufî meselelerle ilintili olarak şerh etmiştir. Vahdet-i vücûd geleneğinin takipçisi olan Şeyhî’nin söz konusu şerhlerini bu meşreb üzere telif ettiği anlaşılmaktadır. Şeyhî’nin bu tür çalışmalarından biri de Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık’tır. Bu risâlede Ca‘fer es-Sâdık’a (ö. 148/765) nispet edilen “kim vasldan faslı ve sükûndan hareketi ayırırsa tevhidde karar mahalline ulaşır.” şeklindeki söz şerh edilmiştir. Şeyhî, bu risâlede “fasl”, “vasl”, “hareket” ve “sükûn” kavramlarını Ekberî geleneğin bakış açısıyla değerlendirmiştir. Ayrıca bu konuyla bağdaştırdığı “vâsılîn”, “mukarrebîn” ve “erenler” gibi kavramları da ele alarak izah etmeye çalışmıştır. Makalenin ilk kısmında Süleyman Şeyhî’nin hayatı ve eserleri hakkındaki bilgilere kısaca değinildikten sonra Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık incelenmiş ve ilgili risâlenin muhtevası hakkında genel hatlarıyla bir değerlendirme yapılmıştır. İkinci kısımda ise yazma halinde bulunan risâle, tespit edilen üç nüshasıyla mukayese edilerek transkripsiyon alfabesi ile neşredilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Şeyhî, Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık, fasl-vasl, hareket-sükûn

Teşekkür

Teşekkür ederiz.

A CONTENT ASSESSMENT AND TRANSCRİPTİON ALPHABET OF THE “ŞERH-İ KELÂM-I CA‘FER-İ SÂDIK” WRITTEN BY KÖSTENDİLLİ SÜLEYMAN ŞEYHÎ

Öz

Sheikh Suleiman Efendi From Kostendilli (d. 1235/1819-20) is a prolific scholar who lived in Köstendilli in the 19th century Ottoman period. Sheikh Suleiman, who was attributed more than thirty works, wrote six book lets of annotation type. In his works, Sheikh Suleiman expounded the words generally attributed to theim portant names in the history of sufism in relation to Sufiissues. It is understood that Şeyhi who is a follower of wahdat al-wujud tradition compiled his annotations forth is understanding. One of thestudies Sheikh Suleiman gave the name of annotation is Şerh-i Kelam-ı Ca'fer-i Sâdık. In this booklet "who ever distinguish wasl(liaison) from fasl(devision), and move ment frominaction reaches theplace of decision in oneness ( Tawhid). Şeyhi, who adheres to Akbar al-Irfan evaluated the concepts of wasl(liaison), fasl(devision), movement and inaction from this point of view. In addition, he tried to explainth econcepts such as wasılin, muqarrabin and saints, which he associates with this issue. In the first part of the article, after briefly touching on the life and works Sheikh Suleiman, Şerh-i Kelam-ı Ca'fer-i Sadık was examined and a general evaluation was made about the content of there levant treatise. In these condpart, there levant book letfound in the form of manuscript was published with transcription alphabet after comparing it with the three copies determined.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Suleiman, Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık, devision-liaison, movement-inaction.

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. haz. M. A. Yekta Saraç. 3 Cilt. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2016.
• Ceyhan, Semih. “Süleyman Şeyhî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/108-109. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Demirli, Ekrem. İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• Doğan, Gönül. Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Nikâtü’l-Hikem İsimli Eseri (İnceleme ve Metin). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Elbânî, Nâsırüddin. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaʿîfe ve’l-mevzûʿa ve eseruhu’s-seyyiʾü fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyad: Dâru’l-Me’ârîf, 1412/1992.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İhyâʾü ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Irâkī, Fahreddîn. Lemaât: Aşka ve Âşıklara Dair. çev. Ahmed Avni Konuk. İstanbul: İlk Harf, 2011.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. “Şerh”. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1995.
• Kâşânî, Abdürrezzâk. Sûfîlerin Kavramları Istılâhâtu’s-sûfiyye. çev. Abdurrezzak Tek. Bursa: Bursa Akademi, 2014.
• Kâşânî, Abdürrezzâk. Tasavvuf Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Konevî, Sadreddîn. Vahdet-i Vücûd ve Esasları. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kapı, 3. Basım, 2014.
• Sâgānî, Ebü’l-Fezâil Radıyyüddîn Hasen b. Muhammed b. Hasen. el-Mevzûʿât. nşr. Necm Abdurrahman Halef. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1405/1985.
• Sejfovska, Suzan. Mecmua-i Resâil ve Şeyh Süleyman Efendi Nakşibendî-Köstendil. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Serrâc, Ebû Nasr Tûsî. el-Lüma‘: İslâm Tasavvufu. çev. Hasan Kâmil Yılmaz. İstanbul: Erkam, 2019.
• Şensoy, Sedat. “Şerh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/558-559. İstan-bul: TDV Yayınları, 2010.
• Şeyhî, Köstendilli Süleyman. Bahrü’l-velâye. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Beledi-yesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazmalar, 297.7, 244 vr.
• Şeyhî, Köstendilli Süleyman. Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık. İstanbul: İstanbul Üni-versitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, 3469, 101b-111b.
• Şeyhî, Köstendilli Süleyman. Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık. İstanbul: İstanbul Büyük-şehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazmalar, 297.7, 104a-112b.
• Şeyhî, Köstendilli Süleyman. Şerh-i Kelâm-ı Ca‘fer-i Sâdık. Makedonya: Sv. Kliment Ohridski Halk ve Üniversite Kütüphanesi, OMCT, II/573, 124b-135b.
• Uludağ, Süleyman. “Devir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/231-232. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2. Basım, 2012.
• Yıldırım, Birol. Köstendilli Süleyman Şeyhî Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Yılmaz, Ali. Köstendilli Süleymân Şeyhî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.