AN EXAMINATION OF THE FORM OF "KÂR" IN TURKISH MAKAM MUSIC AS A NON-RELIGIOUS ORAL COMPOSITION FORM AND ABDULKADIR MERAGI'S "KÂR"S

Yıl 2022, , 57 - 78, 27.11.2023

Fatma Münevver Şenduran

https://doi.org/10.22252/ijca.1203020

Öz

The first example of the "Kâr" form, the most significant non-religious oral composition form, dates back to the XV. century. Abdülkâdir Merâgî (1353-1435) is the first known composer of the "Kâr" form, which is preferred by many composers and whose examples have survived to the present day. The available sources have different explanations for the "Kâr" form. A full definition cannot be given in these explanations. It is mentioned that the "Kâr" form has an independent structure. Some sample compositions, which are in the sources where form information descriptions are included, were analyzed. The inadequacy of the analysis methods used did not allow the structure of this form to be revealed. Therefore, in this research, the necessity of dealing with the "Kâr" form has emerged, and based on the first examples attributed to Abdülkâdir Merâgî, the "Kârs" in the period until Zekâî Dede, who is considered the last representative of the classical style in Turkish Music, are examined in terms of form. A total of 36 "Kârs" survived between these periods have been reached. The structural changes of these "Kârs" according to centuries and composers have been evaluated with the descriptive research method. In the study, "Kârs" were analyzed with a form analysis method based on the lyrics, and shape schemes were prepared by considering the number of verses and the use of "terennums" in the works divided into sections as hânes. Based on the findings obtained in this study, contrary to the ones mentioned in the sources, it has been determined that "Kâr" is a general composition form according to the number of verses, and it has been revealed that the terennüm usage is also related to this form fundamentally.

Anahtar Kelimeler

Turkish Makam Music, Kâr form, terennum, lyrics, composition analysis, Turkish Makam Music, Kâr form, terennum, lyrics, composition analysis

TÜRK MÛSİKÎSİ KÂR FORMUNA BİR BAKIŞ VE ABDÜLKÂDİR MERÂGÎ’NİN KÂRLARI

Öz

LLâ-Dînî sözlü beste biçimlerinin en büyüğü olan Kâr Formunun ilk örneklerine XV. yüzyılda rastlanmaktadır. Birçok bestekâr tarafından tercih edilen ve günümüze kadar örnekleri ulaşan Kâr formunun bilinen ilk bestekârı Abdülkâdir Merâgî (1353-1435)’dir. Mevcut kaynaklarda Kâr formu ile ilgili farklı anlatımlar mevcuttur. Bu anlatımlarda tam bir tanım verilememekte, Kâr formunun serbest bir yapısı olduğundan bahsedilmektedir. Form bilgisi tariflerinin yer aldığı kaynaklarda bazı örnek eserler analiz edilmiş ancak kullanılan analiz yöntemlerinin yetersiz olması, formun yapısının ortaya konulmasına imkân vermemiştir. Bu nedenle araştırmada; Kâr formunun biçim açısından ele alınması gerekliliği ortaya çıkmış ve Abdülkâdir Merâgî’ye atfedilen ilk örnekler temel alınarak, Türk Mûsikîsinde klasik üslûbun son temsilcisi kabul edilen Zekâî Dede’ye kadar geçen dönemdeki Kârlar, biçim yönünden incelenmiştir. Bu dönemler arasında günümüze intikal etmiş toplam 36 Kâr’a ulaşılmış, betimsel araştırma yöntemi ile bu Kârların yüzyıllara ve bestekârlara göre yapısal olarak değişimleri değerlendirilmiştir. Çalışmada sözlü bir form olması sebebiyle Kârlar, güftenin temel alındığı bir biçim analiz yöntemi ile incelenmiş, hâneler şeklinde bölümlere ayrılan eserlerin mısra sayıları ve terennümlerin kullanımları göz önünde bulundurularak biçim şemaları hazırlanmıştır. Bu çalışmada elde edilen bulgulara dayalı olarak, kaynaklarda bahsedilenlerin aksine, mısra sayılarına göre Kârların genel bir besteleniş biçimi olduğu tespit edilmiş ve terennüm kullanımlarının da bu temel biçimle ilişkisi olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Mûsıkîsi, Kâr Formu, terennüm, güfte, eser analizi

Kaynakça

• Bardakçı, M. (1986). Maragalı Abdülkâdir. İstanbul: Pan Yayıncılık. Behar, C. (2010). Şeyhülislâmın Müziği, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık. Çevikoğlu, T. (2014). Klâsik Türk Müziği’nin Bugünü, Yeni Türkiye Dergisi, 10 (57), 848. Erguner, K. (2014). Dünden Bugüne Mûsıkîmiz, Yeni Türkiye Dergisi, 10 (57), 733. Ezgi, S. (1940). Nazarî ve Amelî Türk Mûsıkîsi. (c 1,2,3,4,5). İstanbul: İstanbul Belediye Konservatuvarı Neşriyatından. Oter, S. T. (2018). Klâsik Türk Mûsıkîsinde Sözlü Eserlere Yönelik Olarak Yeni Bir Form Analizi Yöntem Önerisi, Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 10 (57), 292-298. Oter, S. T. Şenduran, M. (2019). Abdülkâdir Merâgî’ye Atfedilen Kârların Form Açısından Analizi ve Acem Kârın Restorasyonu, Dergi Park, Akademik Sanat Dergisi, Dördüncü Cilt: 152 – 176. Özalp, M. N. (1986). Türk Musikisi Tarihi Derleme. (Cilt 1), Ankara: TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Basılı Yayınlar Müdürlüğü.