MAQAM ANALYSES OF GÖKSEL BAKAGİR'S KÜRDİLİHİCAZKAR İMPROVİSATİONS

Yıl 2023, , 90 - 109, 05.01.2024

Mehmet Zeki Giray , Onur Zahal

https://doi.org/10.22252/ijca.1381110

Cited By: 1

Öz

Göksel Baktagir, after virtuosos such as Kânuni Ömer Efendi, Âmâ Nâzım Bey, Kânuni Hacı Arif Bey, Vecihe Daryal, Erol Deran, is an artist who is now regarded as a school in terms of his innovative approaches to kanun performance and his performance technique, as well as an important kanun performer and composer who revitalised Turkish instrumental music forms with his many compositions and inspired many kanun players and composers. The aim of this study is to determine Göksel Baktagir's understanding of progression in his Kurdilihicazkâr taksims, to reveal the variations, quartets and fifths he used and to compare them with the Arel-Ezgi-Uzdilek theoretical system. The study is a "descriptive" research because the literature on Göksel Baktagir, taksim and Kurdilihicazkâr maqam is reviewed and the current situation is revealed. Content analysis technique was used to analyse the data. The sample of the research consisted of four Kurdilihicazkâr taksims available in Göksel Baktagir's albums. As a result of the preliminary interview with him, all the taksims in his albums were analysed one by one. Fifteen taksims with makam qualities were identified and four of them in Kurdilihicazkâr makam were analysed. As a result of the analyses, it was determined that Baktagir's Kurdilihicazkâr taksims generally overlap with the Arel-Ezgi-Uzdilek system, and that he used both forms of the Kurdilihicazkâr makam, unified and shad. In addition, it has been determined that the variations of Uşşak in Gerdaniye, Uşşak in Rast, Buselik in Tiz Neva and Çargâh in Şehnaz, which are not included in the main scale of the Kurdilihicazkâr makam, are used, and the variations of Nim Zirgüle without variation and Buselik in Acemaşiran, which are present in the Kurdilihicazkâr makam, are not used.

Anahtar Kelimeler

Göksel Baktagir, Kanun, İmprovisation, Maqam, Kürdilihicazkar

GÖKSEL BAKTAGİR’İN KÜRDİLİHİCAZKAR TAKSİMLERİNİN MAKAMSAL ANALİZİ

Öz

Göksel Baktagir, Kânuni Ömer Efendi, Âmâ Nâzım Bey, Kânuni Hacı Arif Bey, Vecihe Daryal, Erol Deran gibi virtüözlerden sonra kanun icrasına getirdiği yenilikçi yaklaşımlar ve icra tekniği açısından artık ekol olarak görülen bir sanatçı olmakla beraber, yaptığı birçok besteleriyle de Türk saz mûsikîsi formlarını yeniden canlandıran, birçok kanuni ve bestekâra ilham olmuş önemli bir kanun icracısı ve bestekârdır. Bu çalışma Göksel Baktagir’in Kürdilihicazkâr taksimlerindeki seyir anlayışını tespit etmek, kullandığı çeşniler, dörtlü ve beşlileri ortaya koyarak Arel-Ezgi-Uzdilek nazari sistemiyle karşılaştırmak amacı ile yapılmıştır. Çalışma, Göksel Baktagir, taksim ve Kürdilihicazkâr makamı ile ilgili literatürün taranması ve mevcut durumun ortaya koyulması sebebi ile “betimsel” bir araştırmadır. Verilerin çözümlenme aşamasında içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi Göksel Baktagir’in albümlerinde ulaşılabilen dört Kürdilihicazkâr taksimden oluşmuştur. Kendisiyle yapılan ön görüşme neticesinde albümlerinde yaptığı bütün taksimler tek tek ele alınmıştır. Makamsal niteliği olan 15 taksim belirlenmiş ve bunlardan Kürdilihicazkâr makamında olan dört taksim incelemeye alınmıştır. Yapılan analizler sonucunda, Baktagir’in Kürdilihicazkâr taksimlerinin Arel-Ezgi-Uzdilek sistemiyle genel itibariyle örtüştüğü, Kürdilihicazkâr makamını birleşik ve şed olmak üzere iki şeklini de kullandığı belirlenmiştir. Bunun yanı sıra Kürdilihicazkâr makamının ana dizisi içerisinde yer almayan Gerdaniye’de Uşşak, Rast’ta Uşşak, Tiz Neva’da Buselik ve Şehnaz’da Çargâh çeşnilerinin kullanıldığı, ayrıca Kürdilihicazkâr makamında var olan Nim Zirgüle’de çeşnisiz ve Acemaşiran’da Buselik çeşnilerinin kullanılmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göksel Baktagir, Kanun, Taksim, Makam, Kürdilihicazkâr

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Teşekkür

Teşekkür ederim

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1989). Taksim Nedir Nasıl Yapılır, İhlas A.Ş. İzmir Tesisleri, İzmir. Akdoğu, O. (1996). Türk Müziği'nde Türler ve Biçimler, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir. Baktagir, G. (2014). Kanun Sazında Sağ ve Sol El İçin Yazılmış Teknik Geliştirici Etütler ve Saz Eserleri (Tez No. 359975) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Ezgi, S. (1933). Nazari ve Ameli Türk Musikisi (C. III), Milli Mecmua Matbaası, İstanbul. Giray, M.Z. (2023). Göksel Baktagir’in Kanun Taksimlerinin Makamsal Analizi (Tez No. 819068) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Anabilim Dalı, Müzik Bilimleri ve Teknolojisi Bilim Dalı]. Kaçar, G.Y. (2009). Türk Mûsikîsi Rehberi (2. baskı), Maya Akademi Yayınları, Ankara. Özkan, İ. H. (2003). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri, (7. Baskı), Ötüken Neşriyat, İstanbul.