AREL-EZGİ-UZDİLEK SES SİSTEMİNE GÖRE TÜRK MÜZİĞİ BASİT MAKAM DİZİLERİNİN BAĞLAMANIN MEVCUT PERDE SİSTEMİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 72 - 85, 29.12.2020

Emirhan Güler , Uğur Göktaş

https://doi.org/10.22252/ijca.836102

Cited By: 2

Öz

Günümüzde Türk müziğinde yaygın olarak kullanılan ses sistemi Arel-Ezgi-Uzdilek tarafından geliştirilen 24 perdeli ses sistemidir. 24 perdeli ses sistemiyle birlikte kullanılmakta olan diğer bir sistem ise, Safiyyûddin Urmevî tarafından sistemleştirilen 17 perdeli ses sistemidir. Türk müziği makam dizilerindeki ses aralıkları, 24 perdeli sistem üzerine inşa edilerek belirlenmeye çalışılmıştır. Bu ses sistemleri arasında farklılıklar bulunmakta ve bu farklılıklar Türk sanat müziği ve Türk halk müziği çalgılarına da yansımaktadır. Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemine göre Türk müziği makam dizilerinin perde aralıklarıyla bağlamanın mevcut perde aralıkları incelendiğinde birtakım uyuşmazlıkların ortaya çıktığı görülmektedir. Araştırma kapsamında Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemine göre Türk müziği basit makam dizilerinden Çargâh, Bûselik, Kürdî, Uşşak, Hüseynî, Râst ve Hicaz makamı dizileriyle, bağlamanın mevcut perde yapısı karşılaştırmalı olarak ele alınmış ve ortaya çıkan farklılıklar tespit edilmiştir. Yapılan çalışmada, Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemine göre Türk müziği basit makam dizilerinden Çargâh, Bûselik, Kürdî makam dizisi perde aralıklarının bağlamanın mevcut perde aralıklarıyla uyuştuğu, Uşşak, Hüseynî, Râst, Hicaz makam dizileri perde aralıklarının ise uyuşmadığı sonuçlarına ulaşılmış ve bu sonuçlardan hareketle ortaya çıkan problemlerin çözümüne yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arel-Ezgi-Uzdilek Ses Sistemi, Bağlama, Bağlama Perde Sistemi, Basit Makam Dizileri

COMPARISON OF SIMPLE MAKAM SEQUENCES OF TURKISH MUSIC WITH THE EXISTING BAGLAMA CURTAIN SYSTEM ACCORDING TO AREL-EZGI-UZDILEK SOUND SYSTEM

Öz

The sound system commonly used in Turkish music today is the 24-pitch sound system developed by Arel-Ezgi-Uzdilek. Another system used in conjunction with the 24-pitch sound system is the 17-pitch sound system systemized by Safiyyuddin Urmevi. Sound ranges in Turkish music makam sequences were tried to be determined by building on a 24-pitch system. There are differences between these sound systems, and these differences are also reflected in Turkish art music and Turkish folk music instruments. According to the Arel-Ezgi-Uzdilek sound system, when examining the pitch ranges of the Turkish music makam sequences and the current pitch ranges of the baglama, it is seen that a number of discrepancies arise. According to the Arel-Ezgi-Uzdilek sound system, the current pitch structure of the baglama was examined comparatively and the differences were determined from the simple makam sequences of Turkish music with the makam sequences of Çargah, Buselik, Kürdi, Uşşak, Huseyni, Rast and Hejaz. In the study, according to the Arel-Ezgi-Uzdilek sound system, the results were reached that the pitch intervals of the Çargah, Buselik, Kurdi makam series of Turkish Music match the existing pitch intervals of the baglama, and the pitch intervals of the uşşak, Huseyni, Rast, Hejaz makam series do not match, and suggestions for solving the problems arising from these results were presented.

Anahtar Kelimeler

Arel-Ezgi-Uzdilek Sound System, Baglama, Baglama Pitch System, Simple Makam Sequences,

Kaynakça

• Aydemir, M. (2014). Türk Müziği Makam Rehberi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Can, C. (2002). Geleneksel Türk Sanat Müziğinde Arel-Ezgi-Uzdilek Ses Sistemi ve Uygulamada Kullanılmayan Bazı Perdeler. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 175-181.
• Canbay, A. (2015). “Türkiye'de Müzik Türleri ve Gelişimleri”. Z. v. Nacakçı içinde, Müzik Kültürü ss. 199- 226. Ankara: Pegem Akademi.
• Duygulu, M. (2018). Türkiye’nin Halk Müziği Makamları. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Gerçek, İ.H., Haşhaş, S. (2009). Türk Müziğinde Basit Makamlar ve Bu Makamların Bağlama Sazında İcrası. İstanbul: Bakanlar Medya.
• İmik, Ü., Haşhaş, S. (2014). “Çalgı Kalitesinin Performans ve Başarıya Etkilerine Yönelik Görüşler “Bağlama Örneği”. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, (9), (s.59-68).
• Özbek, M. (2014). Türk Halk Müziği El Kitabı I Terim Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Özgür, Ü., Aydoğan, S. (2015). Gelenekten Geleceğe Makamsal Türk Müziği. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Özkan, İ.H. (1984). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri-Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öztuna, Yılmaz (2000), Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Öztürk, O.M. (2005). “Bağlama-Benzeri Çalgılarda Gözlenen Kimi Ortak Nitelikler ve Kısa Bir Tarihçe” (Ed. Hüseyin Karababa). Nefesi Bağlama Tarihçesi. Ankara: Anadolu Medeniyetleri Kültür Merkezi.
• Parlak, E. (2000). Türkiye'de El İle (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği Çalış Teknikleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Say A. (2005). Müzik Sözlüğü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Tanrıkorur, Ç. (1985). Türk Halk Musikisi ve Klasik Türk Musikisi. Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 1(2), 559-572.
• Tanrıkorur, C. (2005). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tura, Y.(2000a). “Bağlamalardaki Perde Bağlarının Nispetleri ve Bunlardan Doğan Ses Sistemi” (Ed. Salih Turhan). Türk Halk Müziğinde Çeşitli Görüşler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Turan, Ş. (1990). Türk Kültür Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Uçan, A. (2005). Müzik Eğitimi. Ankara: Evrensel Müzikevi.
• Uygun, M.N. (1999) Safiyyüddin Abdülmü’min Urmevî ve Kitâbü’l-Edvârı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Yahya Kaçar, G. (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi. Ankara: Maya Akademi.
• Yener, Sabri. (2001), “Türk Halk Müziğinde Dizeler ve İsimlendirilmesi”, Müzikte 2000 Sempozyumu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Yener, S. (2008). “Bağlama Perde Düzeninden Türk Müziği Ses Sistemine” (Göktan Ay, Belma Kurtişoğlu, Gözde Çolakoğlu, Sinem Özdemir, Ahmet Tohumcu, Ortaç Aydınoğlu). Türk Müziğinde Uygulama-Kuram Sorunları ve Çözümleri. İstanbul:İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Yılmaz, K. (2020). Arel-Ezgİ-Uzdilek Sistemi Üzerine. Râst Müzikoloji Dergisi, 8(1), 2348-2365.