ÖZBEKİSTAN’IN DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE MAKRO EKONOMİK VE FİNANSAL GELİŞMELER

Yıl 2022, Geçiş Ekonomilerinin 30. Yılı Özel Sayısı, 1 - 15, 31.12.2022

Onur Demirci

Öz

SSCB’nin dağılmasının ardından bağımsızlığını ilan eden Özbekistan, merkezi planlı ekonomik sistemin yerine serbest piyasa ekonomisini ikame etme kararı almıştır. Bu karar, günümüze kadar gelen yaklaşık 30 yıllık süreçte sancılı bir dönüşümün ilk adımı olmuştur. Dönüşüm sürecinde özelleştirmeler, finansal liberalizasyon, yapısal reformlar ve rekabet ortamının yaratılması gibi uygulamalar uzun vadeli politikaları gerekli kılmaktadır. Ancak Sovyet mirasını da içine alan başlangıç koşullarının zorluğu, siyasal yapı ve demokratikleşme gibi unsurlar bu sürecin uzamasında etkili olabilmektedir. Bu çalışma, Özbekistan’ın serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecini makro ekonomik ve finansal gelişmeler ışığında incelenmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda dönüşüm süreci üç ayrı dönemde ele alınmıştır. Milenyuma kadar geçen ilk dönemde ve 2008 küresel krizi de içine alan ikinci dönemde, dönüşümde istenilen başarıya ulaşılamamıştır. Halen devam eden dönüşüm sürecindeki üçüncü dönem ise sürecin ve reformların hız kazandığı, uluslararası kuruluşlarla iş birliğinin arttığı, makro ekonomik göstergelerin nispeten iyileştiği, finansal sistemin liberalizasyonu için harekete geçildiği ve somut çıktıların elde edildiği bir dönemi işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Geçiş Ekonomisi, Özbekistan, Finansal Sistem, Piyasa Ekonomisi, Büyüme, Transition Economy, Uzbekistan, Financial System, Market Economy, Gowth.

MACRO-ECONOMIC AND FINANCIAL DEVELOPMENTS IN UZBEKISTAN'S TRANSFORMATION PROCESS

Öz

Declaring its independence after the collapse of the USSR, Uzbekistan decided to replace the centrally planned economic system with a market economy. This decision was the first step in a painful transformation in the nearly 30 years to date. During the transformation process, practices such as privatisations, financial liberalisation, structural reforms and competition development make long-term policies necessary. However, factors such as the difficulty of the initial conditions including the Soviet legacy, the political structure and democratization can be effective in prolonging this process. This study aims to examine Uzbekistan's transition to a free market economy in light of macro economic and financial developments. The process of transformation for this purpose has been discussed in three separate periods. In the first period up to the millennium and in the second period, which included the 2008 global crisis, the desired success in the transformation could not be achieved. The third period in the ongoing transformation process marks a time when the process and reforms have accelerated, cooperation with international institutions has increased, macro-economic indicators have improved relatively, action has been taken to liberalise the financial system and concrete output has been achieved.

Anahtar Kelimeler

Transition Economy, Uzbekistan, Financial System, Market Economy, Gowth.

Kaynakça

• Ahunov, Muzaffar Olimjonovich. (2015). Uzbek Banking System: Some History and Current State (July 26, 2015), http://ssrn.com/abstract=2636002 (01.12.2015).
• Bursa Ticaret ve Sanayi Odası. (2020). Özbekistan Ülke Raporu, https://www.btso.org.tr/documents/countryreport/170.pdf.
• Cengiarslan, F.(2021). Özbekistan Pamuk Pazarını Liberalleştirdi, Yeni Hedefler Belirledi, https://www.textilegence.com/ozbekistan-pamuk-pazarini-liberallestirdi/ (29.10.2022).
• CIA-Central Intelligence Agency,The World Factbook,(02.12.2022),Uzbekistan, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/uzbekistan/ (03.12.2022).
• Çalışkan, B. (2019), “Özbekistan’da Değişimin İlk İki Yılı”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/ozbekistanda-degisimin-ilk-iki-yili/1357831
• Dabrowski, M. (1996), Different Strategiest of Transition to a Market Economy, Policy Research Working Paper, The World Bank, https://documents1.worldbank.org/curated/en/222981468764139023/pdf/multi0page.pdf.
• De Melo, M., Cevdet D., Alan G., and Stoyan T.(1997).Circumstance and Choice: The Role of Initial Conditions and Policies in Transition Economies, World Bank Policy Research Working Paper No. 1866, Washington: the World Bank.
• DEİK- Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu. (2012). Özbekistan Ülke Bülteni, deik.org.tr/uploads/ozbekistan-ulke-bulteni.pdf (07.10.2022).
• Dikkaya, M. (2009). Orta Asya ve Kafkasya: Dönüşüm Süreci ve Uluslararası Ekonomi Politik, Beta Yayınları, İstanbul.
• EBRD-European Bank for Reconstruction and Development. (1999). Transition Report 1999, Ten Years of Transition, https://www.ebrd.com/publications/transition-report-archive (12.10.2022)
• EBRD-Europan Bank for Reconstruction and Development-EBRD, Transition Report Archive, https://www.ebrd.com/publications/transition-report-archive (30.11.2022).
• EBRD-Europan Bank for Reconstruction and Development-EBRD. (2000). Transition Report 2000,Employment, Skills and Transition, London, 2000. https://www.ebrd.com/publications/transition-report-archive (12.10.2022)
• EBRD- Europan Bank for Reconstruction and Development. (2022). Transition Report, https://www.ebrd.com/news/publications/transition-report/transition-report-202122.html (30.11.2022).
• Fischer, S., Sahay, R.(2000). The Transition After Ten Years. IMF Working Paper WP/00/30, February 2000. IMF-International Monetary Fund, Washington, D.C.
• IMF-International Monetary Found. (2000).Transition Economies: An IMF Perspective on Prog-ress and Pospects, http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2000/110300.htm (10.10.2022).
• IMF-International Monetary Found. (2021). Republic of Uzbekistan 2021 Article IV Consultation—Press Release; and Staff Report. IMF Country Report No. 21/85, Washington.
• IMF-International Monetary Found. (2022). Article Iv Consultation, Press Release; Staff Report; And Statement By The Executive Director For The Republic Of Uzbekistan, IMF Country Report No. 22/189, Washington.
• ICAC-International Cotton Advisory Commite. Data Portal, https://icac.org/DataPortal/DataPortal?Units=Consumption&Year=2021/22%20proj (24.10.2022).
• Kamalov, İ. (2011). Rusya’nın Orta Asya Politikaları, Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi, Rapor, https://www.ayu.edu.tr/static/kitaplar/rusya_ortaasya_raporu.pdf (19.10.2022).
• Kasymova, N. (2014). Özbekistan’ın Kalkınma Modeli: Süreklilik, Sürdürebilirlik ve Devamlılık (Ana İlkeler ve Tehlikeler), Türk Diasporası ve Türk Dünyası Vizyon 2023, Ed. Almagül İsina, TASAM Yayınları, Nisan, 105-113.
• KERİMOV,İ.(1997). Özbekistan 21. Yüzyılın Eşiğinde, (Çev. Aksoy vd), Bilig Yayınları, Ankara.
• CBU-The Central Bank of the Republic of Uzbekistan. Information on Relative Indicators of Banks, https://cbu.uz/en/statistics/bankstats/759620/ (30.11.2022).
• WB-The World Bank. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators# (15.07.2021).
• WB-The World Bank, Global Financial Database, (15.07.2021).
• WB-The World Bank , Microdata Library, (15.07.2021).
• WB-The World Bank. (2022a). Uzbekistan Financial Sector Reform Project, https://documents1.worldbank.org/curated/en/341821651843155856/pdf/Uzbekistan-Financial-Sector-Reform-Project.pdf
• WB-The World Bank, (2022b), Uzbekistan to Reform its Financial Sector, with World Bank Support, https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2022/05/31/uzbekistan-to-reform-its-financial-sector-with-world-bank-support (25.11.2022).
• Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı, Özbekistan’ın Siyasi Görünümü, https://www.mfa.gov.tr/ozbekistan-siyasi-gorunumu.tr.mfa (01.11.2022).
• TİM-Türkiye İhracatçılar Meclisi. (2021). https://www.tim.org.tr/files/downloads/Ulke_Bilgi_Notlar%C4%B1/%C3%96zbekistan%20%C3%9Clke%20Bilgi%20Notu.pdf (19.10.2022).
• TOBB-Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.(1995). Özbekistan: Tarımv e Tarıma Dayalı Sanayinin Yapısı ve Türkiye İle ilişkileri Açısından Değerlendirilmesi, Ankara, Kozan.
• TRTAvaz Haber Kanalı. (2020),Özbekistan’da Doğalgaz Üretimi Azaldı, https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/ozbekistanda-dogal-gaz-uretimi-azaldi/5e34066801a30a22c8f2d0b3 (19.10.2022).
• UİB-Uludağ İhracatçı Birlikleri. (2020). Tekstil ve Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörleri Açısından Özbekistan, Ocak, https://uib.org.tr/tr/kbfile/ozbekistan-ulke-raporu (27.11.2022).
• Wolf,H. (2003), Initial Conditions In The CIS-7. http://web.worldbank.org/archive/website00504/WEB/PDF/WOLF___I.PDF, (15.10.2022).