TYPE OF MODES AND EXAMPLES USED IN ANATOLIAN FOLK MELODIES

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 8, 57 - 80, 31.10.2019

İlhami Kaya

Öz

In our maqam music that predicted with specific pitch any maqam fourth or fifth interval division method is called genus (The types of mode). The types of modes have been identified or named which are an important tissue used to describe the maqam. With the help of these types of modes that is have pitches same maqams separated from each other. It is possible to find the ones outside of these types in folk melodies that defined in maqam music theory. İt is seen that the types identified in folk melodies are also constructed over different curtains and used with samples. Although, it is ignored that the types included in folk melodies have been reckon without so far. When we look at the maqam music theory, folk melodies are considered as a separate field. However, each of the types can be defined in our maqam music which has their counterparts in folk melodies. İn addition to identified types in their own way of use and manifest in the works that maqam music is evaluated within the same classification. It can be said that the main difference in folk melodies stems from the fact that works are made without being involved in any theory. For this reason, it is found that, the types used in folk melodies are varied and used different pitch values even though they are close to each other. This study focuses on approximately four thousand folk songs recorded so far and saved in the archives of Turkey Radio Corporation (TRT). In these works, only four and five curtains which can be considered as types are used. Eighteen similar species are identified in the samples and the others four and five types are evaluated separately.

ANADOLU HALK MELODİLERİNDE KULLANILAN CİNSLER VE ÖRNEKLERİ

Öz

Makam müziğimizde herhangi bir makamda kullanılması ön görülen ve belirli perdelerle tanımlanmış
dörtlü ya da beşli aralıkları bölme yöntemine “cins” adı verilir. Tanımlanmış veya isimlendirilmiş olan
bu cinsler, makamları tanımlamada kullanılan önemli bir dokudur. Cinsler yardımı ile perdeleri aynı
olan makamlar güçlü perdeleri ile birbirinden ayrılmaktadır. Makamsal müzik kuramında tanımlanan
bu cinslerle birlikte dışında olanlarını halk melodileri içerisinde bulmak mümkündür. Bununla birlikte
halk melodilerinde tespit edilen cinslerin farklı perdeler üzerinden de yapılandıkları ve örnekleri ile
birlikte kullanıldığı görülmektedir. Buna rağmen örnekleri ile birlikte halk melodilerinde yer alan
cinslerin bugüne kadar göz ardı edilip önemsenmediği görülmektedir. Makamsal müzik kuramına
baktığımızda halk melodileri ayrı bir alan olarak ele alınmaktadır. Fakat makam müziğimiz
içerisinde tanımlanan cinslerin her birinin halk melodilerinde karşılıkları bulunmaktadır. Bunun yanı
sıra tanımlanan cinsler başlı başına kullanım biçimleri ile de yapıtlarda kendini göstermesi makam
müziklerini aynı sınıflandırma içerisinde değerlendirmeye tabi kılmaktadır. Halk melodilerinde
esas farklılık yapıtların herhangi bir kurama dâhil olmadan irticalen yapılmasından kaynaklandığı
söylenebilir. Bu nedenle halk melodilerinde kullanılan cinslerin çeşitli olduğu ve birbirine yakın
olsa da farklı perde değerlerini kullandığı tespit edilmiştir. Ele alınan halk melodilerinde bulunan
cinslerin yalnız dörtlü ve beşlilerinin başlı başına bir makam özelliği gösterse de bugün yapılan
makam ya da perde tanımlamalarından kaçınılarak yalnız cinsler üzerinde durulmuştur. Çalışmada
temel alınan ise bugüne kadar kayıt altına alınmış ve Türkiye Radyo Kurumu (TRT) arşivlerinde yer
alan yaklaşık dört bin üzeri türkü notasıdır. Bu yapıtlar içerisinde cins olarak değerlendirilebilecek
yalnız dört ve beş perdenin kullanıldığı örnekler ele alınmıştır. Örnekler içerisinde birbirine benzer
(dörtlü ve beşlisi olan) on sekiz adet cins tespit edilmiş olup bunun dışında kalan dörtlü ve beşli
cinsler ayrıca değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

TRT Halk Müziği Repertuvarı, Makam Müzikleri, Halk Müzikleri ve Cinsler

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1996). Türk Müziğinde Türler Ve Biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Aksoy, B. (2008). Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Arel, H. S. (1991). Türk Musıkisi Nazariyatı Dersleri. (Haz: Onur Akdoğu). Ankara: Kültür Yayınları.
• Arslan, F. (2007). Safiyüddin-i Urmevi ve Şerefiyye Risalesi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Bardakçı, M. (1986). Maragalı Abdülkadir, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Başer, F. A. (1996). Türk Musikisinde Abdülbaki Nasır Dede, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: MÜ.
• Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği Ve Nazaryatı, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Ezgi, S. (1933). Nazari Ve Ameli Türk Musıkisi, İstanbul: Milli Mecmua Matbaası.
• Feldman, W. (1996). Music of The Ottoman Court, Berlin:VWB.
• Gazimihal, M.R. (2006). Anadolu Türküleri Ve Musıki İstıkbalimiz. (Çev. Prof. M. S. E. – A. Ş. A.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Karadeniz, E. (1965). Türk Musıkisinin Nazariye Ve Esasları. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özkan, İ. H. (1984). Türk Musıkisi Nazariyatı Ve Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Oransay, G. (1990). “Makam Kelmesinin Sekiz Küğsel Anlamı” (Haz. Y. D. – S. D.). İzmir: Belleten Türk Küğ Araştırmaları.
• Özbek, M. (1998). Türk Halk Müziği El Kitabı I, Terimler Sözlüğü. Ankara: Akm Başkanlığı Yayınları.
• Öztürk, O. M. (2014). Makam Müziğinde Ezgi ve Makam İlişkisinin Analizi ve Yorumlanmasi Açisindan Yeni Bir Yaklaşim: Perde Düzenleri ve Makamsal Ezgi Çekirdekleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İTÜ.
• Yekta, R. (1986). Türk Musikisi. (Çev. O. N.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yener, S. (2001). Türk Halk Müziğinde Diziler Ve İsimlendirilmesi. Müzikte 2000 Sempozyumu, Ankara: Neyir Matbaacılık.
• Yılmaz Z. (2001). Türk Musikisi Dersleri. İstanbul: Çağlar Yayınları.
• Tura, Y. (1988). Türk Musikisinin Mes’eleleri. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Turabi, A. H. (1996). El-Kındi’nin Müzik Risaleleri. Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi, İstanbul: MÜ.
• Turabi, A. H. (2002). İbn Sina’nın Kiatabü’s-Şifasında Musiki. Yayınlanmış Doktora Tezi, İstanbul: MÜ.