SANAT VE TEKNOLOJİ İLİŞKİSİNDE GÖRSEL İLETİŞİM ARACI OLARAK TİPOGRAFİ VE EĞİTİM SÜRECİNDEKİ UYGULAMA YAKLAŞIMLARI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 11, 255 - 269, 31.12.2020

Tarık Yazar

Öz

Tipografi, sanat eğitimi ile ilgili alanlarda kullanıldığı gibi, disiplinlerarası araştırmalarda da
kullanılmaktadır. Genel olarak tipografi, harf, sayı ve semboller kullanılarak ortaya çıkarılan bir
yazı sanatıdır denilebilir. Eski Yunancada “typos” (form) ve “graphia” (yazmak) kelimelerinin
kombinesi sonucu “Typhography” adını almıştır. Bir metnin anlaşılması, göz yorucu olmaması
ve okuyucuya istenilen bilginin doğru bir şekilde iletilebilmesi için tipografi önemlidir. Bu terim,
aynı zamanda Gutenberg’in geliştirdiği baskı tekniğini açıklamak için de kullanılmaktadır. Görsel
iletişim tasarımı ve bu alandaki teknolojik gelişmeler doğrultusunda tipografi, anlamı ve kapsamı
bakımından değişiklik göstermiştir. Günümüzde tipografi, fontların ve metin bloklarının tasarlanması,
dizilmesi ve düzenlenmesi ile ilgili çalışmaları ve bu alandaki teknolojik gelişmeleri kapsamaktadır.
Grafik tasarımda tipografi, bir tasarım ögesidir ve anlaşılabilir biçimsel bir düzen gerektirmektedir.
Dolayısıyla yazı ve tipografi, görsel iletişim tasarımının temel ögelerinden biridir. Bir görsel iletişim
aracı olarak tipografinin öğretim programlarında yer almasında grafik tasarım etkili olmuştur. Görsel
iletişim tasarımı alanındaki gelişmeler doğrultusunda lisans ve lisansüstü düzeyde tipografi eğitimi
günümüze kadar biçimlenerek gelmiştir.
Tipografi, görsel iletişimi sağlamak amacıyla gerçekleştirilecek bir grafik ürünün tasarlanmasında
kullanılan önemli bir görsel araçtır. Grafik tasarımın görsel iletişimi sağlama işlevi, tipografinin
bir grafik iletişim aracı ve bir tasarım elemanı olarak eğitimdeki yerini belirlemiştir. Eğitimöğretim sürecinde içerik aynı olmasına rağmen, uygulama farklılıkları görülebilmektedir. Tipografi,
eğitim kurumlarında ayrı bir ders olarak verilebildiği gibi Grafik Tasarım dersi kapsamında da
verilebilmektedir. Bu nedenle, uygulama çalışmaları açısından geliştirilen öğretim yöntemleri
farklılık gösterebilmektedir. Günümüzde dijital teknoloji geliştiği için yazı uygulamaları, font
tasarımları çoğunlukla geleneksel yöntemlerin yerine dijital ortamda geliştirilen ilgili programlar
aracılığıyla yapılmaktadır. Ancak, bir yöntem olarak eğitim sürecinde doğrudan bilgisayar
uygulamalarının sakıncalı olabileceği söylenebilir. Eğitim-öğretimde öncelikle manuel çalışmaların
yapılması, eskizlerin geliştirilmesi dijital uygulama öncesinde daha faydalı olabilir. Dolayısıyla bu
çalışmanın genel amacı; Sanat ve teknoloji ilişkisinde, görsel iletişim aracı olarak tipografi hakkında
bilgi vermek ve eğitim-öğretim sürecindeki manuel ve dijital uygulama yaklaşımlarını genel olarak
açıklamaktır. Araştırma kapsamında üniversitelerin lisans programlarında okutulan Tipografi ile ilgili
derslere bakılmış ve örnek olarak üç üniversitenin Tipografi-I ve Tipografi-II haftalık ders içerikleri
incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sanat ve Teknoloji, Tipografi, Görsel İletişim, Tipografi Eğitimi

TYPOGRAPHY AS A VISUAL COMMUNICATION TOOL IN THE RELATIONSHIP BETWEEN ART AND TECHNOLOGY AND APPLICATION APPROACHES IN EDUCATION PROCESS

Öz

Typography is used in the fields of art education as well as in interdisciplinary research. In general,
typography can be said to be an art of writing created by using letters, numbers and symbols. In
ancient Greek, “typos” form (form) and “graphia” (write) as a result of the combination of the
words “Typhography” was named. Typography is important in order to understand a text, not to
be tiring and to convey the desired information accurately to the reader. This term is also used
to describe the printing technique developed by Gutenberg. Visual communication design and
technological developments in this area have changed in terms of typography meaning and scope.
Nowadays, typography covers the studies related to designing, arranging and arranging fonts and
text blocks and technological developments in this field. Typography in graphic design is a design
element and requires an understandable formal order. Therefore, writing and typography is one of
the basic elements of visual communication design. As a visual communication tool, graphic design
was effective in the inclusion of typography in the curriculum. In line with the developments in the
field of visual communication design, typography education at the undergraduate and graduate levels
has been shaped to the present day.
Typography is an important visual tool used in designing a graphic product for visual communication.
The function of graphic design to provide visual communication has determined the place of
typography in education as a graphic communication tool and a design element. Although the content
is the same in the educational process, application differences can be seen. Typography can be given
as a separate des in educational institutions as well as in Graphic Design course. Therefore, the
teaching methods developed in terms of application studies may differ. Today, as digital technology
has developed, writing applications and font designs are mostly done through related programs
developed in digital environment instead of traditional methods. However, as a method, it can be said
that computer applications can be objectionable during the education process. In education, it may
be more beneficial to do manual work and develop sketches before digital application. Therefore,
the general purpose of this study; To give information about typography as a visual communication
tool in the relationship between art and technology and to explain the manual and digital application
approaches in education-teaching process in general. Within the scope of the research, the lessons
about Typography in undergraduate programs of universities were examined and as an example, the
weekly course contents of Typography-I and Typography-II of three universities were examined.

Anahtar Kelimeler

Art and Technology, Typography, Visual Communication, Typography Education

Kaynakça

• Akbulak, B. (2012). 1960 Sonrası Tipografi Ve Sanatsal Etkileşimi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bolu.
• Ambrose, G. & Harris, P. (2014). Grafik Tasarımda Tipografi, Çev. Bengisi Bayrak, Literatür Yay., İstanbul.
• Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Sanatlar Bölümü Dersler, https://www.anadolu. edu.tr/akademik/fakulteler/193/grafik-bolumu/dersler. (Erişim Tarihi: 20/11/2020).
• Armstrong, H. (2012). Grafik Tasarım Kuramı, Tasarım Alanından Okumalar, Espas Yay., Çev., Mehmet Emir Uslu, İstanbul.
• Artan, H. I., ve Uçar, T. F. (2019). Kaligrafi ve Tipografinin Afiş Tasarımına Yansıması, Akademik Sanat; Sanat, Tasarım Ve Bilim Dergisi, Winter.
• Atiker, B. (2010). Hareketli Grafik Tasarım Eğitiminde Ders İçerikleri, Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi., 1.Sanat ve Tasarım Eğitimi Sempozyumu.
• Aytekin, H. (2018). Türkiye’de Belgesel Filmde Tipografi Kullanımının Gerçekliğe Etkilerini İncelemek Üzere bir Öneri, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 6, 55-76.
• Becer, E. (1999). İletişim ve Ggrafik Tasarım, (İkinci Baskı). Ankara: Dost Kitabevi.
• Benuğur, Ş. (2012). Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı Atölye (Grafik) Dersinde Yazı ve Tipografi Öğretimi Uygulamaları, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi - Journal of Educational Sciences Research, 2 (1), 147–176.
• Dilekçi, N. (2017). Tipografi Eğitimi ve İlitişimdeki Yeri, Ulakbilge, Cilt 5, Sayı 18, Volume 5, Issue 18, DOI: 10.7816/ulakbilge-05-18-03.
• Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Programı, Öğretim Programı Ders Listesi, http://akts.hacettepe.edu.tr/ders_listesi.php?prg_ ref=PRGRAM_0000000000000000000000037&birim_kod=462&submenuheader=2&prg_ kod=462 (Erişim Tarihi: 20/10/2020).
• Işık Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ders Tanımları, https:// www.isikun.edu.tr/akademik/guzel-sanatlar-fakultesi/bolumler-veprogramlar/gorsel-iletisimtasarimi-bolumu/program/ders-tanimlari (Erişim Tarihi: 18.10.2020).
• İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Sanat Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Grafik TasarımBölümü Dersler, https://stars.bilkent.edu.tr/homepage/courses.php?DEPT=GRA.(Erişim Tarihi:20/10/2020).
• İplikçi, H. G. (2016). Bir Marka Bileşeni Olarak Logolar Ve Logolarda Tipografi Kullanımının Marka Değerine Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kızıldemir, D. (2015). Grafik Tasarımda Fotoğraf ve Tipografi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi., Eskişehir.
• Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Müfredat, http://birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/7/files/Ders-listesiGorsel-ilt.pdf (Erişim Tarihi: 20/11/2020).
• Sarıkavak, N. K. (2004). Görsel İletişim ve Grafik Tasarımda Çağdaş Tipografinin Temelleri, 2004, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• --------- (2004). Çağdaş Tipografinin Temelleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• --------- (2014). Kaligrafik ve Tipografik Deneysel Tasarımlar, Grafik Tasarım Yayıncılık, Ege Basım, İstanbul.
• Türkmenoğlu, H. ve Akengin, G. (2016). Hareketli Grafik Tasarım Sürecinde Yazı Devinimi, İdil Dergisi, Cilt 5, Sayı 23, Volüme 5, Issue 23.
• Ondokuz Mayıs Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Program Bilgi Paketi, http://ebs.omu.edu.tr/4748/932001. (Erişim Tarihi: 20/11/2020).
• Özdemir, F., Kurt, H. (2018). Jan Tschichold’dan Bugüne Yeni Tipografi, İnönü Üniversitesi Kültür Sanat Dergisi, İnönü University Journal of Culture and Art, Cilt: Vol.4, Sayı: No: 2, 86-101.
• Yeditepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Dersler, https://gsf.yeditepe. edu.tr/tr/grafik-tasarimi-bolumu/dersler/tipografi-ii (Erişim Tarihi: 18/11/2020).
• Yazar, T. (2016). Görsel Kültür Ekseninde Kent Estetiği ve Tipografi: Samsun Kent Tipografisi, I. Ulusal Kent Estetiği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, No: 29. Erol Ofset, Samsun.
• Yücebaş, Ç. (2006). Grafik Tasarımda Görsel Bütünlük Oluşturmada Tipografi İle Görseller Arasındaki İlişki ve Sanat Eğitimindeki Yeri, Yayınlanmamış Doktora Tezi., Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• YÖK Tüm Üniversiteler, https://akademik.yok.gov.tr/AkademikArama/view/universityListview.jsp (Erişim Tarihi: 25/12/2020).