THE ART OF EMBROIDERY IN THE TRADITION OF ANATOLIAN DOWRY

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 150 - 160, 31.07.2023

Ayşe Gamze Öngen

Öz

Mankind has always applied different decoration methods to beautify the environment in which he lives
and the objects surrounding it. The diversification of decoration methods over time has led to the
emergence of our different handicrafts. It is known that embroidery, which is one of our handicrafts, has
been applied on different items from the first age to the present. Especially in the past, human beings
preferred to decorate their precious hand-woven and clothes with embroidery as a sign of superiority and
status in society. In addition, the art of embroidery has also led to the development of trade between
different civilizations. Thus, in addition to their aesthetic beauty, embroideries are among our important
data sources that convey a lot of information about the period in which they were produced. For this
reason, in order to transfer this information to future generations, our Turkish Embroidery, which is one
of our important cultural assets, has been preserved with the dowry tradition, which is one of our Turkish
customs, and transferred from generation to generation.
The girls, who are among the Turkish traditions and customs, kept their dowry, which was produced by
both their families and themselves, in chests called dowry chests (produced with different materials and
techniques) until they reached the age of marriage. Thus, items such as embroidered sheets, cushions,
covers, headscarves, clothes, etc., included in dowries were stored in chests and transferred from mother
to daughter. Today, the art of embroidery can no longer receive enough attention. Because young girls
spare a lot of time for their education or working life and there is a need for labor for the production of
this art, this art can no longer be produced with traditional methods, most importantly, it is in danger of
extinction by succumbing to the developing technology. In terms of the transfer and continuity of this
art to future generations, it is important to examine some examples of the art of embroidery within the
dowry tradition. In the article, the art of embroidery within the Turkish dowry tradition is examined and
it is aimed to transfer this important ornamental art to the present through some visual examples.

Anahtar Kelimeler

Turkish Embroidery Art, Dowry, Cultural Heritage, Traditional Art, Decorative Art

ANADOLU ÇEYİZ GELENEĞİNDE İŞLEME SANATI

Öz

İnsanoğlu sürekli olarak içinde yaşadığı çevreyi ve çevresini kuşatan nesneleri güzelleştirmek için farklı
süsleme yöntemlerine başvurmuştur. Zamanla süsleme yöntemlerinin çeşitlenmesi farklı el sanatlarının
ortaya çıkmasına neden olmuştur. Türk el sanatlarından biri olan işleme sanatının, ilk çağdan günümüze
kadar olan süreçte, farklı eşyalar üzerine uygulandığı bilinmektedir. Özellikle geçmiş tarihlerde
insanoğlu, toplumda bir üstünlük ve statü göstergesi olarak kıymetli el dokumalarını ve giysilerini
işlemelerle süslemeyi tercih etmiştir. Ayrıca işleme sanatı farklı medeniyetler arasındaki ticaretin
gelişmesine de neden olmuştur. Bu bağlamda işlemeler, estetik güzelliklerinin yanı sıra, üretildiği
döneme ait günümüze çok fazla bilgi aktaran önemli veri kaynakları arasında yer almaktadır. Bu nedenle
gelecek kuşaklara bu bilgileri aktarmak adına önemli kültürel varlıklardan biri olan Türk İşlemelerinin,
Türk adetlerinden olan çeyiz geleneği ile korunarak kuşaktan kuşağa aktarımı sağlanmıştır.
Türk gelenek ve görenekleri içerisinde yer alan kız çocukları evlilik çağına gelinceye kadar gerek ailesi
gerekse kendisi tarafından ürettiği çeyizlerini çeyiz sandığı adı verilen (farklı malzemeler ve tekniklerle
üretilen) sandıklarda saklamışlardır. Böylece çeyizler içerisinde yer alan işlemeli çarşaf, minder, örtü,
başörtüsü, giysi gibi eşyalar, sandıklarda saklanarak anadan kızına aktarılmıştır. Günümüzde işleme
sanatı artık yeterli ilgiyi görememektedir. Genç kızların eğitim veya çalışma hayatları için çok fazla
zaman ayırmaları ve işleme sanatının üretimi için yoğun emek ihtiyacının olmasıyla bu sanat artık
geleneksel yöntemlerle üretilememektedir. En önemlisi ise gelişen teknolojiye yenik düşerek yok olma
tehdidi içerisindedir. Bu sanatın gelecek kuşaklara aktarımı ve devamlılığı açısından çeyiz geleneği
içerisinde işleme sanatının tüm örneklerinin incelenmesi ve tespit çalışmalarının yapılması önem teşkil
etmektedir. Makalede Türk çeyiz geleneği içerisinde işleme sanatı incelenerek bazı görsel örnekler
üzerinden bu önemli süsleme sanatının günümüze aktarımının sağlanması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk İşleme Sanatı, Çeyiz, Kültürel Varlık, Geleneksel Sanat, Süsleme Sanatı

Kaynakça

• Akpınarlı, F. (1991). “Kahramanmaraş Ağaç Oyma Sanatı”, Kültür ve Sanat Dergisi
• Sürür, A. (1976). Türk İşleme Sanatı, Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatları Serisi: 4. İstanbul: Apa Ofset Basımevi.
• Barışta, H. Ö. (1977). Türk İşlemelerinden Motifler. Ankara: Kız Teknik Yüksek Nakış Bölümü Laboratuvar Araştırmaları No I.
• Barışta, H. Ö. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Halk İşlemeciliği Desen ve Terminolojisinden Örnekler. Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 55, Maddi Kültür Dizisi: 2. Ankara: G. Ü. Basın- Yayın Yüksekokulu Basımevi.
• Barışta, H. Ö. (1984). Türk İşleme Sanatı Tarihi. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, (4b).
• Berker, N. (1980). “Türk El İşlemelerinde Semboller”. Sanat Dünyamız, Sayı 20 Eylül. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Görünür, L. (2011). Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonu, Vehbi Koç Vakfı. (2. Baskı). İstanbul: Mas Matbaacılık A. Ş.,
• Öngen, A. G. (2016). Şile işlemelerindeki kompozisyon özellikleri. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 5(21),
• İnternet Kaynakça İslam Eserleri Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/ceyiz, 03.03.2023