Araplara Türkçe Öğretmek Üzere Kaleme Alınan Tuhfe-i Fedayî Adlı Manzum Sözlük

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 93 - 111, 15.06.2019

Güler Doğan Averbek

Öz

Anadili
Arapça olan çocuklara Türkçe öğretmek maksadıyla 17. yüzyılda Fedayî Mehmed
Dede tarafından kaleme alınan Tuhfe-i Fedayî,
17 bölümden oluşmaktadır. Şair, eserin mukaddimesinde hayatına dair bilgiler vermektedir.
Mukaddimede ifade edildiğine göre eser, Arapların faydalanması ve Türk dilinin
inceliklerini kavraması için yazılmıştır. Aynı bölümde ayrıca Tuhfe-i Şahidî’ye nazire olarak yazıldığı
ifade edilen eserin, yedi yazma nüshasına ulaşılabilmiştir. Bu çalışmada manzum
sözlüklerin tarihçesinden kısaca bahsedildikten sonra manzum sözlüklerin eğitim
öğretimdeki yeri ve Tuhfe-i Fedayî’nin
fonksiyonu üzerinde durulacak, Tuhfe-i
Fedayî hakkındaki değerlendirmelere yer verilecektir. Çalışmada ayrıca eserden
örnek bölümler yer alacaktır.

Anahtar Kelimeler

Manzum sözlük, Fedayî Mehmed Dede, Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi, Eski Türk Edebiyatı, Osmanlı dönemi ders kitapları

Tuhfe-i Fedayî: A Versified Dictionary Written in Order to Teach Turkish Language to the Arabs

Öz

Tuhfe-i Fedayî of Fedayî Mehmed Dede was written in the 17th
century in order to teach Turkish language to children who are native in Arabic.
It consists of 17 sections. In the prologue the poet gives valuable information
about his life. According to the work, it was written for the benefit of Arabs
and to show the delicacy of Turkish language. During the study seven manuscript
copies of the work located in different libraries. In this study, a brief
history of the versified dictionaries in the Turkish literature will be touched
and the contributions of the versified dictionaries to the Ottoman education
system will be mentioned shortly. In adddition the function of Tuhfe-i Fedayî will be emphasized as
well as the evaluations on Tuhfe-i Fedayî
will be given. At the end the study will comprise the first and last sections
of the text.

Anahtar Kelimeler

Versified dictionaries, Fedayî Mehmed Dede, Turkish language teaching as a foreign language, Ottoman Literature, textbooks of Ottoman era

Kaynakça

• Doğan Averbek, G. (2017). Fedayî Mehmed Dede, Mantık-ı Esrâr Adlı Manzum Mantıku’t-Tayr Tercümesi ve Otograf Nüshası, Uluslararası TEKE (Türkçe, Edebiyat, Kültür, Eğitim) Dergisi, 6(3), 1490-1506.
• Ertekin, M. Z. (2017). İlk Manzum Türkçe-Kürtçe Sözlük: Nûbihara Mezinan, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), 9(1), 89-106.
• Karaarslan, N. Ü. (2015). XVIII. Asrın Ortalarına Kadar Türkiye’de İlim ve İlmiyeye Dâir Bir Eser: Kevâkib-i Seb’a Risâlesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kayabaşı, B. (1997). Kaf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’ârı (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmani Yahut Tezkire-i Meşahir-i Osmaniyye, haz. Ali Aktan, Abdulkadir Yuvalı, Metin Hülagü, İstanbul: Sebil Yayınevi.
• Muhtar, C. (1993). İki Kur’an Sözlüğü: Luğat-ı Ferişteoğlu ve Luğat-ı Kânûn-i İlâhî, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• Müstakim-zâde Süleyman Sadeddin. (2000). Mecelletü’n-Nisâb fî’n-Neseb ve’l-Küna ve’l-Elkab, tıpkıbasım, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ölker, G. ve Duyar, H. (2013). Se-Zebân: Üç Dilli “Arapça-Farsça-Türkçe” Manzum Sözlük, Konya: Palet Yayınları.
• Öz, Y. (2016). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, 2. bs., Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tuman, N. (2001). Tuhfe-i Nâ’ilî, c. 2, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Yakar, H. İ. (2013). Antepli Divan Şairleri, Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları.