In this paper, the musical instrument sıpızgu is emphasized, which has been seen in the vocabulary of Turkic since Old Turkic and survives in modern Turkic languages and dialects with some phonetic changes. Sıpızgu, a wind instrument, is used in the historical dialects of Turkic with the meanings “nay, reed-flute, flute, trumpet, pipe, etc.” In addition to this, it has the meaning of “drum”. The word survives in modern Turkic languages with similar meanings and forms such as sıbıskı, sıbıshı, sımıshı, hıbızğı, sıbızık (because of metathesis), zıbızğı, sibizğa, sivizğa. Furthermore, this study also included alternation r ~ z, which was mentioned earlier by some Turkologists about the word. The following r ~ z word pairs are suggested for the word: CT *sıpır- “to make a whistling sound, whiffle” ~ sıpız “the object which is made a whistling sound; pipe, flute.” The reason for suggesting these word pairs is the following forms found in Yakut, Kirghiz, Azerbaijanian, and Chuvash: Yak. sııbırğaa- “to make a whistling sound”, Kir. sıbızgı- “to make a piercing sound”, Chuv. şăpăr “bagpipe”, Az. sıbız “pruned (tree)”. If sıbız is a “pruned tree”, sıpız+gu may be an instrument made from this tree, or theoretically, it may have been derived from the verb *sıpır- (~ *sıpız-) with the suffix -gu, which derives the name of tools.
Bu çalışmada, Eski Türkçeden itibaren Türkçenin söz varlığında görülen, bazı fonetik değişikliklerle çağdaş Türk dil ve lehçelerinde de varlığını sürdüren müzik aleti sıpızgu üzerinde durulmaktadır. Nefesli bir müzik aleti olan sıpızgu, Türkçenin tarihî lehçelerinde “ney, trompet, flüt, kaval vb.” anlamlarının yanı sıra “davul” anlamı ile de kullanılmıştır. Sözcük, çağdaş Türk dillerinde de benzer anlamlarla ve sıbıskı, sıbıshı, sımıshı, hıbızğı, sıbızık (göçüşmeli biçim), zıbızğı, sibizğa, sivizğa gibi biçimlerle varlığını sürdürmektedir. Ayrıca, çalışmada sözcükle ilgili bazı Türkologlar tarafından daha önce değinilen r ~ z nöbetleşmesine de yer verilmektedir. Sözcük için, GT *sıpır- “ıslık sesi çıkarmak, üflemek, öttürmek” ~ sıpız “ıslık sesi çıkarılan, öttürülen nesne: düdük, kaval, flüt vb.” şeklinde r ~ z sözcük çiftleri önerilmektedir. Bu sözcük çiftlerinin önerilmesinin nedeni ise Yakutça, Kırgızca, Azerice ve Çuvaşçada tespit edilen şu biçimlerdir: Yak. sııbırğaa- “ıslık sesi çıkarmak”, Kır. sıbızgı- “(tiz, keskin bir ses) ortalığa yayılmak”, Çuv. şăpăr “gayda”, Az. sıbız “budanmış (ağaç)”. Sıbız “budanmış ağaç” ise sıpız+gu bu ağaçtan yapılmış enstrüman olabileceği gibi kuramsal olarak sözcük, *sıpır- (~ *sıpız-) fiilinden araç-gereç adları yapan -gu eki ile de türemiş olabilir.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Language Studies |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | June 30, 2022 |
Published in Issue | Year 2022 |
Uluslararası Eski Uygurca Çalışmaları