Vergilemede Kanunilik İlkesi Açısından Anayasa’nın 73/4. Maddesi ile Bakanlar Kuruluna Yetki Verilmesinin Değerlendirilmesi

Year 2017, , 7 - 26, 15.08.2017

Adnan Gerçek , Feride Bakar

https://doi.org/10.30927/ijpf.325412

Cited By: 3

Abstract

“Temsilsiz vergi
olmaz” prensibine uygun olarak vergilemede kanunilik ilkesine genellikle tüm
ülke anayasalarında yer verilmiştir. Türkiye’de ise Anayasanın 73/4.
maddesindeki özel hükümle, vergilemeye ilişkin belirli unsurlarda ve kanunlarda
belirlenen sınırlar içinde değişiklik yapma yetkisi Bakanlar Kuruluna
devredilmiştir. Bunun gerekçesi de; “vergi yükünün muaflığı ve istisnaların
zamanla artan oranla düşmesini engellemek” ve “ekonomiye etkin ve hızlı
müdahale edebilmek için esneklik ve çabukluk getirmek” olarak belirtilmiştir.

Türk vergi kanunlarında Bakanlar Kuruluna yetki verilmesine
ilişkin düzenlemelerin sayısı her geçen gün artmaktadır. 2017 yılı itibariyle
25 vergi kanununun 107 farklı maddesinde Bakanlar Kuruluna değişiklik yapma
yetkisi verilmiştir. Ancak bu maddelerin 25’inde Bakanlar Kuruluna verilen
yetki şu ana kadar hiç kullanılmamıştır. 1971-2017 yılları arasında Bakanlar
Kurulu kendisine verilen yetkiyi 735 tane Bakanlar Kurulu Kararları ile
kullanmıştır. Bakanlar Kuruluna verilen değişiklik yapma yetkisi; sırasıyla
muaflık unsurunda 10 defa, istisna unsurunda 22 defa, indirim unsurunda 36
defa, oran unsurunda 438 defa, maktu tutarlarda 195 defa ve diğer konularda 48
defa kullanılmıştır.

Ülkemizde 2003 yılından sonra enflasyonun düşmesiyle
birlikte Bakanlar Kuruluna yetki devrine yol açacak yeni düzenlemelerin
sayısında azalma olması beklenirken, uygulamada böyle olmamış ve 32 tane yeni kanun maddesinde
düzenleme yapma yetkisinin Bakanlar Kuruluna verildiği görülmüştür. Demokrasiyi ve hukukun üstünlüğünü
benimsemiş bir ülkede “kanunsuz vergi olmaz” ve “temsilsiz vergi olmaz” temel
ilkelerinden sapmalara yol açabilecek hiçbir hükmün kabul edilmesi düşünülemez.
Bu nedenle ülkemizde hukuk devleti ve vergilemede
kanunilik ilkesini zedeleyen, vergilemede istikrar ve belirliliği ortadan
kaldıran Bakanlar Kuruluna yetki verilmesi ile ilgili hüküm Anayasa metninden
çıkarılmalıdır.

Keywords

Vergilendirme yetkisi, Vergilemede kanunilik ilkesi, Bakanlar Kurulu Kararları, Yetki devri

Evaluating Empowered to Council of Ministers by Article 73/4 of the Constitution in Terms of Legality Principle of Taxation

Abstract

In accordance with the principle of “no
taxation without representation”, the “legality
principle of taxation” is included in the constitutions of all
countries. The authority to amend related to certain elements in
taxation and within the minimum and maximum limits prescribed by law has been
granted to the Council of Ministers by the special provision in Article 73/4 of
the Turkey’s Constitution. The reasons of this provision are “to prevent the
fall of tax burden due to the effect of inflation on exemptions and exceptions”
and "bringing flexibility and promptness for intervention in the economy
to be effective and quick”.

The number of regulations regarding empowered of the
Council of Ministers in Turkish tax laws is increasing day by day. The Council
has been granted the authority to amend at 107 different articles of 25 tax
laws in recent legislation. However, the granted authority in 25 of these
provisions has never been used. During the period 1971-2017, the Council of
Ministers used this authority by 735 Decisions. The authority to make
amendments to the Council of Ministers; were used 10 times in the “exemption”,
22 times in the “exception”, 36 times in the “discount”, 438 times in the
“rate”, 195 times in the “fixed amount” and 48 times in the “other” elements of
tax respectively.

It is expected that there will be a decrease in the
number of new regulations of the Council of Ministers with the fall of
inflation after 2003 in Turkey, but in practice The Council has
been granted the authority to amend at new 32 different articles. However,
in a country that has embraced democracy and the rule of law, no provision
which may cause deviations from “legality principle of taxation” can be
accepted. For this reason, provision of empowering to the Council of Ministers should
be abolish from the Constitution, which damages to rule of law and legality
principle of taxation.

Keywords

Taxation Power, Legality Principle of Taxation, Council of Ministers’ Decisions, Delegation of Authority

References

• Bakırcı, F. (2017). “Yasama Sürecinin Hızlandırılması - Yasama Yetkisinin Devri ve Nedenleri Üzerine”, Kamu Hukukun Dönüşümü, 29-30 Nisan 2017, Galatasaray Üniversitesi, İstanbul, http://www.kamuhukukculari.org/upload/dosyalar/Yasama_SuOrecinin_ Hzlandrlmas_-_Yasama_Yetkisinin_Devri_ve_Nedenleri_UOzerine.pdf, (05.05.2017).
• Batırel, Ö. F. (2011). “Anayasalarda Vergi Hakkı ve Ödevi, AB Uygulaması ve Türkiye”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 10, S. 2, ss. 13-25.
• CTPG (Utrecht University Centre for Taxation and Public Governance), (2006). Constitutional Effects On The Tax System, Netherlands.
• Çağan, N. (1982). Vergilendirme Yetkisi, İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları.
• Danışma Meclisi (2011). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde Gerekçeli, Ankara, TBMM, https://yenianayasa.tbmm.gov.tr/docs/gerekceli_1982_anayasasi.pdf, (10.02.2017).
• Duran, L. (1986). “Anayasa Mahkemesine Göre Türkiye’nin Hukuk Düzeni”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, Mart 1986, http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/ 3a31e01a48ae7f5_ek.pdf?dergi=Amme%20Idaresi%20Dergisi, (20.04.2017).
• Gerçek, A. (2006). Türk Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi, Ankara, Yaklaşım Yayıncılık.
• Gerçek, A., Bakar, F., Mercimek, F., Çakır, E.U. & Asa, S. (2014). “Vergilemenin Anayasal Temellerinin Çeşitli Ülkeler Açısından Karşılaştırılması ve Türkiye İçin Çıkarımlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 63, No 1, ss. 81-130.
• Güneş, G. (2008). Verginin Yasallığı İlkesi, 2. baskı, İstanbul, XII Levha Yayıncılık.
• Kaneti, S. (1989). Vergi Hukuku, 2. baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Kaneti, S. (2011). “Türk Vergi Hukukunun Anayasal Temelleri”, Makaleler, İstanbul: XII Levha.
• Karakoç, Y. (1995). Sosyal Maliye, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları.
• Kelecioğlu, M. A. (2001). “Vergi Kanunları İle Bakanlar Kuruluna Tanınan Yetkilerin Vergilemede Kanunilik ve Belirlilik İlkeleri Çerçevesinde İrdelenmesi”, Yaklaşım, Yıl 9, S. 105, (Eylül 2001), ss. 159-166.
• Kumrulu, A. G. (1979). “Vergi Hukukunun Bir Kısım Anayasal Temelleri” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 36, No 1-4, ss. 147-162.
• Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü (1997). Vergi Mevzuatı İle İlgili Bakanlar Kurulu Kararları (1980-1997), Ankara.
• Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü (2002). Vergi Mevzuatı İle İlgili Kanunlar ve Bakanlar Kurulu Kararları (1997-2002), Ankara.
• Munday, R. (2003). “İngiliz Hukukunda ve Common Law Ülkelerinde Kanunilik İlkesi”, (Çev: Z. T. Kangal), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 61, No 1-2, 2003, ss. 441-464.
• Öncel, M., Kumrulu, A. & Çağan, N. (2010). Vergi Hukuku, 18. baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Öz, E. (2004). Vergilendirmede Kanunilik ve Türk Vergi Sistemi, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Özer, İ. (1977). Vergileme İlkeleri ve Türk Vergi Sistemi, Ankara, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Palamut, M. E. (2002). “Ulusal Egemenlik Bağlamında Vergilendirme Yetkisi ve Türkiye'nin AB Karşısındaki Konumu”, 17. Türkiye Maliye Sempozyumu: Avrupa Birliğine Geçiş Süreci ve Türk Kamu Maliyesinin Uyumu, Ankara, TÜRMOB Yayınları No 185, ss. 219-245.
• Saban, N. (2012). “Anayasa Tartışmalarında Vergi Ödevi”, http://www.vmhk.org.tr/ ?p=3576, (05.03.2017).
• Savaş, V. F. (1994). “Yeni Anayasa İçin Ekonomik Anayasa Önerileri”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 11, ss. 215-226.
• Saygılıoğlu, N. (1987). Vergi Hukukunda Yorum, Ankara, Maliye ve Gümrük Bakanlığı APKK Yayını No: 1987/288.
• Şenyüz, D. (1999). “Tevkifat Kapsamının Bakanlar Kurulu Kararları İle Belirlenmesinin Yatırım İndirimi Açısından Değerlendirilmesi”, Yaklaşım, Yıl 7, S. 83, (Kasım 1999), ss. 19-24.
• Tavşancı, A. (2010). “Yerel Yönetimlerin Vergilendirme Yetkisi”, Mahalli İdareler Maliyesi Üzerine Yazılar, (Ed. Figen Altuğ, Özhan Çetinkaya, Selçuk İpek), Bursa, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2010, ss. 63-96.
• Thuronyi, V. (2003). Comparative Tax Law, The Netherlands: Kluwer Law İnternational.
• Tuncer, S. (2003). Vergi Usul Kanunu ve Uygulaması, Ankara, Yaklaşım Yayınları.
• Yaltı, B. (2011). “Anayasa Mahkemesi’nin Vergi Konulu Kararları Bakımından Geriye Yürümezlik Esası: Ex Tunc-Ex Nunc-Pro Futuro Etki Üzerine Değerlendirmeler”, Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası, Uluslararası Vergi Hukuku Konferansları Serisi-1, (Ed: Billur Yaltı), İstanbul, Beta Basım, 2011, ss. 173-208.
• AYM, E:1996/75, K:1997/50, T:14.05.1997, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ 82974a0b-6db0-4462-8466-b1377e2b5552?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (13.04.2007).
• AYM, E:2001/36, K:2003/3, T:16.01.2003, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ 737a7709-a02b-4353-b74a-e160a5455344?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (20.04.2007).
• AYM, E:2010/7, K:2011/172, T:22.12.2011, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ 9d8da8e0-af9e-4154-bd6f-d40dc94d217e?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (22.04.2007).
• AYM, E:2011/6, K:2012/16, T:26.01.2012, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ de4c4ad5-1b7d-4ea0-95a3-d90d563dd8f2?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (22.04.2007).
• Kazancı Mevzuat Bilgi Bankası, http://www.kazanci.com/kho2/mbb/giris.htm.