ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI ÖĞRENCİLERİNİN KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNE İLİŞKİN DUYGU, TUTUM VE KAYGI DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 125 - 144, 01.10.2025

Yasemin Alparslan Özdemir , Yaşar Barut

Abstract

Bu araştırmanın amacı, çocuk gelişimi programı üniversite öğrencilerinin kaynaştırma eğitimine dönük duygu, tutum ve kaygı düzeylerini bazı değişkenler açısından incelemektir. Çalışmanın örneklem grubunu 20242025 eğitim öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi ve Iğdır Üniversitesinde öğrenim gören 153 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada Forlin vd. (2011) tarafından geliştirilen ve Bayar vd. (2015) Türkçeye uyarlaması yapılan 'Kaynaştırmaya Eğitimi ile İlgili Duygular, Tutumlar ve Kaygılar' ölçeği kullanılmıştır. Ölçek; duygu, tutum ve kaygı boyutlarından oluşan 15 maddelik likert tipi bir ölçektir. Ölçekten alınacak yüksek puanlar bireyin kaynaştırma eğitimine dönük duygu, tutum ve kaygı düzeylerinin yüksek olduğunu göstermektedir. Çalışma bulgularına göz attığımızda üniversite öğrencilerinin kaynaştırma eğitimine dönük duygu tutum ve kaygı düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre kadınlar lehine (p<.05, X̅=2.40; Erkek X̅=2.20) anlamlı farklılık gösterdiği; öğrenim görülen üniversite, program türü ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre ise anlamlı farklılık göstermediği (p>.05) sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin özel eğitim konusunda almış oldukları eğitim düzeyleri, mevzuata dair hakimiyet düzeyleri ve özel eğitim konusundaki özgüvenlerinin ise orta düzeylerde seyrettiği ve özel eğitim konusunda eksiklerinin olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Çocuk gelişimi , kaynaştırma eğitimi , duygu , tutum , kaygı

INVESTIGATION OF CHILD DEVELOPMENT PROGRAM STUDENTS' EMOTIONS, ATTITUDES, AND ANXIETY LEVELS REGARDING INCLUSIVE EDUCATION IN TERMS OF VARIOUS VARIABLES

Abstract

The purpose of this research is to examine the emotions, attitudes, and anxiety levels of university students in the Child Development program regarding inclusive education, based on certain variables. The sample group of the study consists of 153 students studying at Ondokuz Mayıs University and Iğdır University during the 20242025 academic year. The study utilized the survey method, which is one of the quantitative research techniques. The "Emotions, Attitudes, and Concerns about Inclusive Education" scale, developed by Forlin et al. (2011) and adapted into Turkish by Bayar et al. (2015), was used. The scale is a 15item Likerttype measure, consisting of emotion, attitude, and anxiety dimensions. High scores obtained from the scale indicate that an individual's emotions, attitudes, and concerns related to inclusive education are high. Upon reviewing the study findings, it was determined that the emotions, attitudes, and anxiety levels of university students towards inclusive education showed a significant difference in favor of females based on the gender variable (p<.05, X̅=2.40; Male X̅=2.20). However, no significant differences were found according to the variables of university attended, type of program, and grade level (p>.05). It was also found that students' levels of education regarding special education, their mastery of the related regulations, and their selfconfidence in special education were at medium levels, indicating that they had gaps in their knowledge of special education.

Keywords

Child development , inclusive education , emotion , attitude , anxiety

References

• Artan, İ., & Uyanık-Balat, G. (2003). Okul öncesi eğitimcilerinin en-tegrasyona ilişkin bilgi ve düşüncelerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11 (1), 65-80
• Atay, M. (1995). Özürlü çocukların normal yaşıtları ile birlikte eğitim aldıkları kaynaştırma programlarına karşı öğretmen tutumları üzerine bir in-celeme. (Yayınlanmamış Doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilim-leri Enstitüsü.
• Başkonuş, T., & Öztürk, D. (2023). Öğretmen adaylarının kaynaş-tırma/bütünleştirme eğitimine ilişkin duygu, tutum ve kaygı düzeylerinin in-celenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 170- 184.
• Bayar, A., Özaşkın, A. G., & Bardak, Ş. (2015). Kaynaştırma eğitimi ile ilgili duygular, tutumlar ve kaygılar ölçeğinin Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 10(3), 175-186.
• Bayar, M., & Üstün, A. (2017). İlkokullarda görev yapmakta olan öğretmenlerin kaynaştırma eğitimine ilişkin duygu, tutum ve kaygılarının değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 12(14), 73-88.
• Bektaş, F. (2022). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yöne-lik düşünce, tutum ve endişelerinin demografik değişkenlere göre incelenme-si. (Yüksek Lisans tezi), Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Berry, R.A.W. (2011). Voices of experience: general education teach-ers on teaching students with disabilities. International Journal of Inclusive Education, 15(6),627-648.
• Bilen, E. (2007). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştıkları sorunlarla ilgili görüşleri ve çözüm önerileri. (Yüksek Lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Boyle, C., Topping, K., & Jindal-Snape, D. (2013). Teachers’ atti-tudes towards inclusion in high schools. Teachers and Teaching, 19(5), 527–542. https://doi.org/10.1080/13540602.2013.827361
• Cohen, L. Manion. L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203029053
• Çerezci, Ö. (2015). Okul öncesi eğitim kurumlarında yapılan kaynaş-tırma eğitimi uygulamalarının kaynaştırma kriterleri açısından değerlendiril-mesi. (Yüksek Lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demir, M., & Açar, S. (2011). Kaynaştırma eğitimi konusunda tecrü-beli sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 9(3), 719-732
• Diamond, K. E., & Huang, H. (2005). Preschoolers’ ideas about di-sabilities. Infants & Young Children, 18(1), 37-46. Uppincott Williams & Wilkins, Inc. USA
• Dolapci, S. (2013). Öğretmen adaylarının öz-yeterlilik algıları ve kay-naştırma eğitimine bakış açıları. (Yüksek Lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversi-tesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Efilti, E., Demirci, B., & Karaduman, M. (2021). Özel eğitim öğret-menlerinin özel eğitime ve özel eğitim öğrencilerine yönelik metaforik algıla-rının incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(33), 221-251.
• Ercan, İ., & Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211-216 .
• Eripek, S. (2007). Özel eğitim ve kaynaştırma uygulamaları. S. Eri-pek (Ed.), İlköğretimde kaynaştırma içinde, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Filiz, İ. (2021). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik yeterlilikleri ile kaynaştırma eğitimi ile ilgili duygu tutum ve kaygıla-rı arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans tezi), Biruni Üniversitesi, Lisansüstü Eği-tim Enstitüsü.
• Forlin, C., Earle, C., Loreman, T., & Sharma, U. (2011). The senti-ments, attitudes, and Concerns about inclusive education revised (SACIE-R) scale for measuring pre-service teachers’perceptions about inclusion. Excep-tionality Education International, 21(3), 50–65.
• George, D., Mallery, P. (2001). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference 10.0 update. Baston: Allyn and Bacon.
• Gezer, M. S. (2017). Sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik rol algılarının belirlen-mesi. (Yüksek Lisans tezi), Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gök, G., & Erbaş, D. (2009). Okul öncesi Eğitimi Öğretmenlerinin Kaynaştırma Eğitimine İlişkin Görüşleri ve Önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3 (1), 66-87.
• Güneş, Ö. A. (2016). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitiminde yaşanan sorunlara ilişkin görüşleri. (Yüksek Lisans tezi), Girne Amerikan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güney, B. (2019). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya yönelik tutumu ve tutumun iyileştirilmesine yönelik çözüm önerileri. (Yüksek Lisans tezi). Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Henninger, W. R., & Gupta, S. S. (2014). How do children benefit from inclusion? In S. S. Gupta, W. R. Henninger, IV, & M. E. Vinh (Eds.), First steps to preschool inclusion: How to jumpstart your programwide plan (pp. 33-61). Baltimore, MD: Paul H. Brookes Publishing.
• Kandemir, M. A., Kurt, K., & Apaydın, Z. (2021). Farklı branşlarda-ki öğretmenlerin kaynaştırma eğitimine yönelik tutumlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 15-34.
• Kara, Z. (2016). Sınıf Öğretmenlerinin Kaynaştırma Eğitimi Öğrenci-lerine YönelikTutumlarını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. (Yüksek Lisans tezi), İstanbul Aydın Üniversitesi, SosyalBilimler Enstitüsü.
• Karaca, M. A. (2018). Kaynaştırma eğitimi programının öğretmenle-rin kaynaştırma uygulamalarındaki mesleki yeterliliklerine etkisi. (Yüksek Li-sans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karasu, T. (2019). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin kay-naştırma eğitimi yeterlilikleri ile duygu, tutum ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki. Bilimname, (38), 501-522.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kargın, T. (2010). Kaynaştırma Eğitimi”. Öğretmenlik Programları İçin Özel Eğitim. Ed. Necate Baykoç. 66-90. Ankara: Gündüz Yayıncılık.
• Köse, K. (2017). Fen Bilimleri Dersinde Uygulanan Kaynaştırma Eği-timinin Fen Bilimleri Öğretmenleri ve Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendi-rilmesi. (Yüksek Lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilim-leri Enstitüsü.
• Kuzu, S. (2011). Öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimine yönelik tutumları ve öz duyarlık düzeylerinin karşılaştırılması. (Yüksek Lisans tezi), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Mertoğlu, H., Sarı, O.T., Pusmaz, A., & Balçın, M.D. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının kaynaştırma uygulamaları yeterlikleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 51, 131-154.
• MEB. (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Tanıtım El Kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Nacaroğlu, G. (2014). Okul öncesi kaynaştırma eğitimi uygulamaları-nın öğretmen tutumlarına göre incelenmesi (Gaziantep İli Örneği). (Yüksek Lisans tezi), Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Orel, A., Zerey, Z., & Töret, G. (2004). Sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 23-33.
• Özaydın, L., & Çolak, A. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin kay-naştırma eğitimine ve okul öncesi eğitimde kaynaştırma eğitimi hizmetiçi eği-tim programına ilişkin görüşleri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 189-225.
• Özbaba, N. (2000). Okul Öncesi Eğitimcilerin ve Ailelerin Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar ile Normal Çocukların Entegrasyonuna (Kaynaştırılmasına) Karşı Tutumları. (Yüksek Lisans tezi), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilim-leri Enstitüsü.
• Özcan, İ., & Karaoğlu, İ. B. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik duyguları, tutumları, kaygıları ile öğretmen yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(4), 1366-1385.
• Özdemir, H. (2010). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma uygu-lamasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans tezi), Trakya Üni-versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rakap, S., Kalkan, S., & Balıkcı, Ş. (2022). Özel eğitimde nitelikli öğretimsel amaç yazmaya ilişkin ilkelerin doküman analizi yoluyla belirlen-mesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 631-650.
• Sadioğlu, Ö. (2011). Sınıf Öğretmenlerinin Kaynaştırmaya İlişkin So-runları, Beklentileri ve Önerilerine Yönelik Nitel Bir Araştırma. (Doktora tezi), Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Salah, Ü. (2021). Öğretmenlerin kaynaştırma eğitimindeki yeterlikleri ile kaynaştırma eğitimine ilişkin duygu, tutum ve kaygılarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Bozok Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Sarı, H., & Bozgeyikli, H. (2003) Öğretmen adaylarının özel eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi: Karşılaştırmalı bir araştırma. Selçuk Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 183-203.
• Sharma, U., Shaukat, S., & Furlonger, B. (2015). Attitudes and self‐efficacy of pre‐service teachers towards inclusion in Pakistan. Journal of re-search in special educational needs, 15(2), 97-105.
• Slavica, P. (2010). Inclusive education: Proclamation soreality (pri-mary school teachers’ view). Australian Journal of Teacher Education, 7(10), 62-69.
• Sucuoğlu, B., & Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygula-maları; yaklaşımlar, yöntemler, teknikleri. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Sucuoğlu, B., & Kargın, T. (2012) İlköğretimde Kaynaştırma Uygu-lamaları Yaklaşımlar, Yöntemler, Teknikler. İstanbul: Kök Yayınları.
• Şahbaz, Ü., & Kalay, G. (2010). Okulöncesi Eğitimi Öğretmen Aday-larının Kaynaştırmaya İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (19), 116-135.
• Şahin, A., & Atbaşı, Z. (2020). Olumlu okul iklimi oluşturmada öğ-retmenin rolünün incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-sü Dergisi, 6(3), 672-689. https://doi.org/10.31592/aeusbed.742972
• Şenol, F. B., & Can-Yaşar, M. (2020). Okul öncesi öğretmen adayla-rının kaynaştırma uygulamalarına yönelik yeterliklerinin incelenmesi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 3(6), 1-12.https://dergipark.org.tr/en/pub/cg/issue/58726/707049
• Şimşek, O. (2023). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yöne-lik tutumları: Gürgentepe örneği. International Social Sciences Studies Jour-nal, 9,(115), 8334-8346. DOI: http://dx.doi.org/10.29228/sssj.716 97
• T.C. Resmi Gazete (sayı: 23011) (1997). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23011_1.pdf.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston, Pearson.
• Taşlıbeyaz, H. F., & Kaya, F. (2024). Kaynaştırma eğitimi uygulanan meslek liselerindeki öğretmenlerin yeterlik algılarıyla duygu, tutum ve kaygı-ları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 13(2): 465-477.
• TBMM. (2012). Üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili so-runların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamlarının ağlanması amacıyla meclis araştırma komisyonu raporu. Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi. Erişim adresi: https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss427.pdf
• Temel, Z. F. (2000). Okul öncesi eğitimcilerinin engellilerin kaynaştı-rılmasına ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 148 – 155.
• Tufan, M., & Yıldırım, Y. (2013). Okulöncesi öğretmenlerinin erken müdahale ve kaynaştırma kavramları hakkındaki bilgi düzeylerinin ve özel gereksinime ihtiyacı olan çocuklar için yaptıkları öğretimsel uyarlamaların incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 2(4), 1-13.
• Uçar, S., &, Balbağ, M. Z. (2023). Fen bilimleri öğretmenlerinin kay-naştırma eğitimi ile ilgili duyguları, tutumları ve kaygılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygu-lama ve Araştırma Merkezi (ESTÜDAM) Eğitim Dergisi, 8(1), 11-24.
• Umesh, S. (2012). Changing pre-service teachers‟ beliefs to teach in inclusive classrooms in victoria, Australia. Australian Journal of Teacher Education, 37(10), 53-66.
• Uzoğlu, M., & Denizli, H. (2017). Fen bilimleri dersini alan kaynaş-tırma öğrencilerinin kaynaştırma uygulamaları sürecine ilişkin görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1271-1283. https://doi.org/10.17860/mersinefd.372160
• Varlıer, G. (2004). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yaylacı, Z., & Aksoy, B. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kay-naştırma eğitimindeki yeterlilikleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergi-si, 4(6), 18-40.
• Yılmaz, E., & Melekoğlu, M. A. (2018). Kaynaştırma eğitiminin yasa ve uygulamalardaki durumunun Türkiye ve Avrupa bağlamında değerlendi-rilmesi. Osmangazi Journal of Educational Research, 5(1), 1-17.