RESTORAN TASARIMININ MÜŞTERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: MEKANSAL DENEYİMİN TÜKETİCİ DAVRANIŞINA YANSIMALARI

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 195 - 238, 01.10.2025

Saliha Aydın Uğur Özcan

Abstract

Günümüzün hızla değişen ve rekabetin yoğun yaşandığı hizmet sektöründe yer alan restoranlarda, müşteri deneyimin önemi hızla artmaktadır. Restoranlar, insanlar için sadece yemek yeme mekânı değil; aynı zamanda güzel vakit geçirme, sosyalleşme ve dinlenme mekânı olma görevini üstlenen sosyal alanlara dönüşmüştür. Bu dönüşüm, restoranların iç mekân tasarımını yalnızca estetik bir unsur olmanın ötesine taşımış; müşteri memnuniyeti, algısı ve müşterinin tekrar ziyaret etme eğilimi üzerinde doğrudan etkili olmuştur. Görsel konfor kapsamında, aydınlatma düzeyi, renk kullanımı ve mekânsal algının müşteri ruh hali ve mekâna yönelik tutumlar üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. İşitsel konfor ise ortam müziği, gürültü seviyesi ve akustik düzenlemelerin tüketici davranışları ve hizmet algısındaki rolü açısından değerlendirilmiştir. İç hava kalitesi ve ısıl konforun, özellikle termal çevrenin fiziksel rahatlık ve kalış süresi üzerindeki etkileri bilimsel bulgular ışığında tartışılmıştır. Ergonomik konfor unsurları, mobilya tasarımı ve yerleşim planlaması bağlamında, müşterilerin fizyolojik rahatlığı ve mekân içinde hareket kolaylığı ile ilişkilendirilmiştir. Mekânsal düzen ve organizasyonun ise servis akışını optimize ederek müşteri deneyimini ve işletme verimliliğini artırdığı vurgulanmıştır. Bu çok boyutlu konfor unsurlarının bütüncül ve entegre şekilde tasarlanmasının restoran müşterilerinin memnuniyet düzeyini yükselttiği ve dolayısıyla işletme başarısına olumlu katkı sağladığı sonucuna varılmıştır. Çalışma, restoran tasarımında kullanıcı odaklı, çevresel ve ergonomik faktörlerin eş zamanlı dikkate alınmasının gerekliliğine işaret ederek, alan araştırmalarına temel oluşturacak kapsamlı bir kuramsal çerçeve sunmaktadır.

Keywords

Restoran tasarımı , mekânsal deneyim , müşteri deneyimi , müşteri memnuniyeti , müşteri sadakati

THE IMPACT OF RESTAURANT DESIGN ON CUSTOMERS: REFLECTIONS OF SPATIAL EXPERIENCE ON CONSUMER

Abstract

In today's rapidly evolving and highly competitive service sector, the importance of customer experience in restaurants is increasing significantly. Restaurants have transformed from being merely places to eat into social spaces that serve as venues for spending quality time, socializing, and relaxing. This transformation has elevated interior design beyond a purely aesthetic concern, making it a direct determinant of customer satisfaction, perception, and the likelihood of repeat visits. Within the scope of visual comfort, the effects of lighting levels, color use, and spatial perception on customers' moods and attitudes toward the venue have been analyzed. Auditory comfort has been evaluated in terms of the role of ambient music, noise levels, and acoustic arrangements in shaping consumer behavior and service perception. Indoor air quality and thermal comfort—particularly the impact of the thermal environment on physical wellbeing and length of stay—have been discussed in light of scientific findings. Elements of ergonomic comfort, in the context of furniture design and layout planning, have been associated with customers' physiological comfort and ease of movement within the space. Spatial organization has been emphasized for its role in optimizing service flow, thereby enhancing both customer experience and operational efficiency. The study concludes that a holistic and integrated design approach to these multidimensional comfort factors increases customer satisfaction levels and contributes positively to business success. By highlighting the necessity of simultaneously considering usercentered, environmental, and ergonomic factors in restaurant design, the study presents a comprehensive theoretical framework that can serve as a basis for future field research.

Keywords

Restaurant design , spatial experience , customer experience , customer satisfaction , customer loyalty

References

• Acar, N. C. (2022). Ankara’nın inşasında modern bir yeme içme mekânı: 1932–1953 Baba Karpiç Şehir Yüksek lisans tezi, Başkent Üniversi-tesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Acar, S. (2019). Restoran iç mekân tasarımının müşteri memnuniyeti ve davranışlarına etkisi Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Akyıldız, Ü., Aşıkkutlu, H. S., & Kaya, L. G. (2023). Kamusal iç mekânlarda konsept temelli tasarım yaklaşımı: MAKÜ Kitap ve Kahve uy-gulama kafeteryası örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Ens-titüsü Dergisi, 14(2), 262–272.
• Alptekin, G. (2022). Ahşap malzeme kullanımının kafe iç mekân tasa-rımında mekân algısına etkileri Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversi-tesi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Anabilim Dalı. HKÜ Tez Merkezi.
• Altay, B. (2013). Mekân ambiyansı bağlamında kafe restoran tasarı-mındaki iç mekân detaylarının kullanıcı algısına olan etkisi (Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü). Bahçeşehir Üniversite-si Açık Erişim Sistemi. https://acikerisim.bahcesehir.edu.tr/items/fe15a13c-203f-4cb5-8e01-46196332d4ec
• Altman, I. (1975). The environment and social behavior: Privacy, per-sonal space, territory, and crowding. Monterey, CA: Brooks/Cole Publis-hing.
• ASHRAE. (2017). ASHRAE handbook: Fundamentals. American So-ciety of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers.
• Baltacı, G. D. (2024). Restoran ve kafe iç mekân tasarımlarında sosyal medyanın etkisinin belirlenmesi Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bar, M., & Neta, M. (2006). Humans prefer curved visual objects. Psychological Science, 17(8), 645–648.
• Bellizzi, J. A., & Hite, R. E. (1992). Environmental color, consumer feelings, and purchase likelihood. Psychology & Marketing, 9(5), 347–363.
• Birren, F. (1978). Light, color and environment. Van Nostrand Rein-hold.
• Bitgood, S. (2006). An analysis of visitor circulation: Movement pat-terns and the general value principle. Curator: The Museum Journal, 49(4), 463–475.
• Bitner, M. J. (1992). Servicescapes: The impact of physical surroun-dings on customers and employees. Journal of Marketing, 56(2), 57–71.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27–40.
• Boyce, P. R. (2003). Human factors in lighting (2nd ed.). CRC Press.
• Çelik, N., & Tunçel, H. (2012). Restoranlarda iç hava kalitesi ve ter-mal konforun müşteri davranışları üzerine etkisi. İç Mimarlık ve Çevresel Ta-sarım Dergisi, 4(1), 45–56.
• Darıyerli, İ. (2020). Sürdürülebilir restoran tasarımı Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. Marmara Üniversitesi Açık Erişim. https://avesis.marmara.edu.tr/yonetilen-tez/3bfdc369-0b4d-4cc9-956b 3f59bb0c0907/surdurulebilir-restoran-tasarimi
• Day, C. (2002). Spirit & place: Healing our environment. Architectural Press.
• De Botton, A. (2006). The architecture of happiness. Pantheon Books.
• Dedeoğlu, M. (2022). Kafe mekânlarında iç mekân analizi: Konya-Starbucks kafe örneği Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirtaş, B. (2017). Restoranlarda ergonomik tasarım unsurlarının müşteri deneyimi üzerindeki etkileri Doktora tezi, Ankara Üniversitesi.
• Demirtaş-Madran, H. A. (2010). Açık mutfak uygulamalarının resto-ran deneyimine etkisi üzerine bir araştırma. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 2(1), 75–89.
• Devlin, A. S., & Arneill, A. B. (2003). Health care environments and patient outcomes: A review of the literature. Environment and Behavior, 35(5), 665–694.
• Dulux. (2013). Global aesthetic centre trend forecast 2014. AkzoNobel Colour Futures.
• Ebesek, Ö. T. Ş. (2014). Restoran tasarım performansının ölçülmesine yönelik bir model önerisi. NWSA Engineering Sciences, 9(1), 1–14.
• Fisk, W. J. (2000). Health and productivity gains from better indoor environments and their relationship with building energy efficiency. Annual Review of Energy and the Environment, 25, 537–566.
• Gibson, J. J. (1986). The ecological approach to visual perception (Original work published 1979). Lawrence Erlbaum Associates.
• Gifford, R. (2014). Environmental psychology: Principles and practice (5th ed.). Optimal Books.
• Grandjean, E. (1987). Ergonomics in computerized offices. Taylor & Francis.
• Güler, S. (2018). Lüks restoranlarda ergonomik tasarımın müşteri memnuniyetine etkisi: İstanbul örneği Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/
• Gündüzlü, E. B. (2021). Yeme içme mekânı kategorilerinin kullanıcıla-rın mekân algısı üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi Yüksek lisans tezi, İs-tanbul Gedik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Heerwagen, J. H. (1990). The psychological aspects of windows and window design. In K. H. Anthony, J. Choi, & B. Orland (Eds.), Proceedings of the 21st Annual Conference of the Environmental Design Research Associa-tion, 269–280.
• Hemphill, M. (1996). A note on adults' color–emotion associations. The Journal of Genetic Psychology, 157(3), 275–280.
• Huang, R., & Hsu, C. H. C. (2009). Effects of service environment on behavioral intentions in luxury restaurants: The moderating role of con-sumption motivation. International Journal of Hospitality Management, 28(4), 529–539.
• İnce, E. (2013). Yeme içme mekânlarının, gündüz restoran akşam gece kulübü olarak geçirdiği değişimin mekân tasarımı açısından incelenmesi Yük-sek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/
• Kang, J., & Bradley, J. S. (2010). Effects of acoustic environment on the social interaction in outdoor urban areas. The Journal of the Acoustical Society of America, 127(5), 3351–3360.
• Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psycho-logical perspective. Cambridge University Press.
• Kara, M. (2020). Görsel ve işitsel konforun restoran müşteri sadakati üzerindeki etkisi Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi.
• Kaya, N., & Epps, H. H. (2004). Relationship between color and emo-tion: A study of college students. College Student Journal, 38(3), 396–405.
• Kellert, S. R., Heerwagen, J. H., & Mador, M. (2008). Biophilic de-sign: The theory, science and practice of bringing buildings to life. Wiley.
• Kellert, S. R., & Calabrese, E. F. (2015). The practice of biophilic de-sign. Terrapin Bright Green LLC.
• Kivela, J. (1997). Restaurant marketing: Selection and segmentation in Hong Kong. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 9(3), 116–123.
• Küçük, B. (2015). Restoranlarda işitsel konforun kullanıcı deneyimi üzerindeki etkisi: İstanbul örneği Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sa-natlar Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ Kwallek, N., Lewis, C. M., Lin-Hsiao, J. W., & Woodson, H. (1997). Effects of nine monochromatic office interior colors on clerical tasks and worker mood. Color Research & Application, 22(2), 121–132.
• Lin, I. Y. (2004). Evaluating a servicescape: The effect of cognition and emotion. International Journal of Hospitality Management, 23(2), 163–178.
• Mahnke, F. H. (1996). Color, environment, and human response. John Wiley & Sons.
• Malnar, J. M., & Vodvarka, F. (2004). Sensory design. University of Minnesota Press.
• Mehrabian, A., & Russell, J. A. (1974). An approach to environmental psychology. Cambridge, MA: MIT Press.
• Morrison, M., Gan, S., Dubelaar, C., & Oppewal, H. (2011). In-store music and aroma influences on shopper behavior and satisfaction. Journal of Business Research, 64(6), 558–564.
• North, A. C., & Hargreaves, D. J. (1996). The effects of music on res-ponses to a dining area. Journal of Environmental Psychology, 16(1), 55–64.
• North, A. C., & Hargreaves, D. J. (1998). The effect of music on at-mosphere and purchase intentions in a cafeteria. Journal of Applied Social Psychology, 28(24), 2254–2273.
• Nurlu, S. (2020). Koruma yöntemlerinden biri olan yeniden işlevlen-dirme kavramının çevresel etkileri: Antakya Konak Restoran örneği Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Oldenburg, R. (1999). The great good place: Cafés, coffee shops, bo-okstores, bars, hair salons, and other hangouts at the heart of a community (3rd ed.). Marlowe & Company.
• Özdemir, E. (2018). İç hava kalitesi ve ısıl konforun restoranlardaki müşteri davranışlarına etkisi Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özdeniz, B. N. (2022). Üniversite kampüslerindeki yeme içme mekânla-rının işlevsel tasarım gereksinimleri üzerine bir araştırma Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Özertuğrul, M. (2021). Alakart restoranlarda iç mekân tasarım kriterle-rinin incelenmesi: Konya örneği Yüksek lisans tezi, KTO Karatay Üniversi-tesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Quartier, K., Christiaans, H., & Vanrie, J. (2014). Retail design: Lig-hting as a design tool for the retail environment. Journal of Interior Design, 39(2), 21–40.
• Pallasmaa, J. (2005). The eyes of the skin: Architecture and the senses (2nd ed.). Wiley.
• Parasuraman, A., Zeithaml, V. A., & Berry, L. L. (1988). SERVQUAL: A multiple-item scale for measuring consumer perceptions of service quality. Journal of Retailing, 64(1), 12–40.
• Parasuraman, A., Zeithaml, V. A., & Malhotra, A. (2005). E-S-QUAL: A multiple-item scale for assessing electronic service quality. Journal of Ser-vice Research, 7(3), 213–233.
• Parsons, K. C. (2002). Human thermal environments: The effects of hot, moderate, and cold environments on human health, comfort and performance (2nd ed.). CRC Press.
• Pheasant, S., & Haslegrave, C. M. (2006). Bodyspace: Anthropometry, ergonomics and the design of work (3rd ed.). CRC Press.
• Pile, J. (2005). Interior design. Pearson Prentice Hall.
• Pine, B. J., & Gilmore, J. H. (1999). The experience economy: Work is theatre & every business a stage. Harvard Business School Press.
• Ryu, K., & Han, H. (2011). New or repeat customers: How does phy-sical environment influence their restaurant experience? International Jour-nal of Hospitality Management, 30(3), 599–611.
• Sayın, H., & Satıcı, B. (2022). Şerifler Yalısı restorasyonunda iklim-lendirme sistemlerinin iç mekân tasarımı açısından değerlendirilmesi. İstan-bul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 5(1), 45–62.
• Sommer, R. (1969). Personal space: The behavioral basis of design. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Spangenberg, E. R., Crowley, A. E., & Henderson, P. W. (2006). Imp-roving the store environment: Do olfactory cues affect evaluations and be-haviors? Journal of Marketing, 60(2), 67–80.
• Staats, H., & Hartig, T. (2004). Alone or with a friend: A social con-text for psychological restoration and environmental preferences. Journal of Environmental Psychology, 24(2), 199–211.
• Stone, N. J. (2003). Environmental view and color for a simulated te-lemarketing task. Journal of Environmental Psychology, 23(1), 63–78.
• Sürücü, A., Erdoğan, M., & Genç, M. (2021). Restoranlarda akustik çevrenin müşteri deneyimine etkisi. İç Mekân Tasarımı Dergisi, 6(1), 22–34.
• Sürücü, İ., Yılmaz, F., & Demir, E. (2021). İşitsel konforun restoran müşteri deneyimine etkisi: İstanbul örneği. Turkish Journal of Tourism Stu-dies, 9(1), 45–60.
• Şahin, B. (2023). Restoranlarda kültürel kimlik ve iç mekân tasarım iliş-kisi: Türk kültürünü yansıtan bir restoran modeli önerisi (Yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Başkent Üniversitesi Açık Erişim. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3948058
• Turley, L. W., & Milliman, R. E. (2000). Atmospheric effects on shopping behavior: A review of the experimental evidence. Journal of Busi-ness Research, 49(2), 193–211.
• Ulrich, R. S. (1991). Effects of interior design on wellness: Theory and recent scientific research. Journal of Health Care Interior Design, 3(1), 97–109.
• Wakefield, K. L., & Blodgett, J. G. (1996). The effect of the services-cape on customers’ behavioral intentions in leisure service settings. Journal of Services Marketing, 10(6), 45–61.
• Wang, D., & Mattila, A. S. (2015). Restaurant seating and consumer behavior: A review and future research agenda. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 27(4), 757–778.
• Vischer, J. C. (2007). The effects of the physical environment on job performance: Towards a theoretical model of workspace stress. Stress and Health, 23(3), 175–184.
• Yaşar, D. (2023). Restoran iç mekân tasarımlarında güncel eğilimler: Ödüllü projeler üzerinden bir değerlendirme. Yapı/Tasarım Buluşmaları, 47–57.
• Yıldırım, A., & Akalın, A. (2007). Renk ve stil tercihlerinin restoran seçimi üzerindeki etkisi. İç Mimarlık Dergisi, 3(2), 35–42.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, H. (2021). Restoranlarda düzen ve organizasyonun müşteri memnuniyeti ve hizmet kalitesine etkisi Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversi-tesi, Ankara.
• Zeisel, J. (2006). Inquiry by design: Environment/behavior/neuroscience in architecture, interiors, landscape, and planning (Rev. ed.). W. W. Norton & Company.
• Zemke, D. M. V., Shoemaker, S., & Hayes, D. (2015). Hotel cleanli-ness: Will guests pay for enhanced disinfection? International Journal of Contemporary Hospitality Management, 27(4), 690–710.
• Zemke, D., Neal, J., Shoemaker, S., & Kimes, S. (2015). The impact of indoor air quality and thermal comfort on customer satisfaction in restau-rants. Journal of Environmental Psychology, 42, 62–70.