OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E TOPLUM SÖZLEŞMESİ VE HALKÇILIK

Year 2018, Volume: 11 Issue: 2, 197 - 217, 26.12.2018

Gülbeyaz Karakuş

Abstract

Meşruiyetini dayandırdığı halk egemenliği bağlamında toplum sözleşmesi kuramına dayanan modern devlet anlayışı, klasik siyaset felsefesinden farklı olarak bireyi siyasal özne olarak görmektedir. Osmanlı düşüncesinde de bilhassa Meşrutiyet anlayışı ile birlikte dillendirilen toplum sözleşmesi kuramı ve dönüşen “halk” kavramı ulus-devlete giden süreçte meşruiyetin dayanağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Makalede toplum sözleşmesi bağlamında egemenliğin meşruiyet kaynağı olarak beliren halk ve halkçılık anlayışının Osmanlı düşünürlerinden başlayarak Cumhuriyet dönemindeki algılanışı ve etkileri ele alınmaktadır. II. Meşrutiyet’le birlikte halka nispet edilen aşkın niteliklerin Millî Mücadele sonrasında irşada muhtaç niteliklere dönüşümü egemenlik bağlamında değerlendirilmektedir.

Keywords

Toplum Sözleşmesi, Egemenlik, Halk, Siyasal Özne, Yurttaşlık

THE SOCIAL CONTRACT AND POPULISM FROM THE OTTOMAN STATE TO THE REPUBLIC

Abstract

The concept of the modern state, based on the social contract theory in the

context of popular sovereignty on which it is based, regards the individual as

a political subject, unlike classical political philosophy. In Ottoman thought,

the concept of the social contract and the transformed notion of the people,

especially when mentioned alongside the Constitutional Monarchy, are the

basis of legitimacy in the process leading to the nation-state. This article deals

with the perception and the effects of the concept of the people and populism,

starting with Ottoman thinkers, which emerged as the source of legitimacy of

sovereignty in the context of the social contract. This paper evaluates how the

people who were granted transcendental attributes in the Second

Constitutional Monarchy, were transformed, right after theNational

Struggle, to having to be trained to the true path in the context of

sovereignty.

Keywords

The Social Contract, Sovereignty, Peoples, Political Subjectivity, Citizenship

References

• Ağaoğulları, Mehmet Ali (1991). “Demokratik Mitoslar: Halk-Ulus Egemenliği ve Siyasal Temsil”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 46(1), 21-30.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali (Ed.) (2012). Sokrates’ten Jakobenlere Batıda Siyasal Düşünceler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ahmed Rıza (1325). Vazife ve Mesûliyet, Padişahlar ve Şehzâdeler. Mısır.
• Akbay, Muvaffak (1945). “Devletin Menşe’ini İçtimaî Mukaveleye İstinat Ettiren Nazariyeler”. Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, II(4), 85-109.
• Akın, İlhan (t.y.). Devlet Doktrinleri. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Ali Haydar Emin (1324). “Delâil-i Meşveret”. Sırat-ı Müstakim, 21 Ağustos 1324, 2, 26-27.
• Alp, Tekin (1936). Kemalizm. İstanbul: Cumhuriyet Gazete ve Matbaası.
• Alp, Tekin (1944). Türk Ruhu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnâmesi (1927); Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası.
• Aykut, Şeref (1936). Kamâlizm. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitap Evi.
• Balibar, Etienne (2016). Yurttaşlık. Çev. Murat Erşen, İstanbul: Monokl Yayınları.
• Berkes, Niyazi (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berkes, Niyazi (1999). “Osmanlı Devlet ve Toplum Kuruluşunun Özellikleri”. Osmanlıda Din Devlet İlişkileri, Vecdi Akyüz (Der.), İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Birand, Kâmıran (1998). “Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimata Tesirleri”. Kâmıran Birand Külliyâtı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dore, Fatma (2016/2). “Lykurgos: Rousseau'nun Model Yasacısı”. Felsefelogos Dergisi, 61, 129-148.
• Ebenstein, William (2003). Siyasî Felsefenin Büyük Düşünürleri. Çev. İsmet Özel, İstanbul: Şule Yayınları.
• Engin, M. Saffet (1938). Kemalizm İnkılâbının Prensipleri, Büyük Türk Medeniyetinin Tarihi ve Sosyolojik Tetkikine Methal C. 2. İstanbul: İstanbul Cumhuriyet Matbaası.
• Erdem, Sami (1996/2). “Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Hilafet Teorisine Alternatif Yaklaşımlar, Seyyid Bey Örneği (1922-1924)”. Divan, 119-146.
• Gökalp, Ziya (1339). Türkçülüğün Esasları. Ankara: Matbuat ve İstihbarat Matbaası.
• Hobbes, Thomas (1960). “Dev”. Batıda Siyasal Düşünceler Tarihi, Mete Tunçay (Der.), Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Hobbes, Thomas (2005). Leviathan. Çev. Semih Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Halk Fırkası Nizamnâmesi (1342-1339); Ankara.
• Kahraman, Yakup (2011). “Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Felsefi Yapı: Pozitivist Paradigmanın İnşası”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(18), 345-351.
• Karakuş, Gülbeyaz (2007). “Osmanlı Siyasî Düşüncesinde Yeni Üslûp Arayışları, Mîzan Gazetesi Örneği”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karakuş, Gülbeyaz (2018). Cumhuriyet’in Politik-Teolojisi, Türkiye’de Kurucu İdeolojinin Sivil Din İhdası. Ankara: Cedit Neşriyat.
• Locke, John (2002). Sivil Toplumda Devlet. Çev. Serdar Taşçı, Hale Akman, İstanbul: Metropol Yayınları.
• Mardin, Şerif (1983). Jön Türklerin Siyasî Fikirleri: 1895–1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Şerif (1990). Türkiye’de Toplum ve Siyaset: Makaleler I. Der. Mümtazer Türköne, Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Şerif (1996). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. Çev. Mümtazer Türköne, Fahri Unan, İrfan Erdoğan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mehmet Emin (1339). Halk Hükümeti, Halkçılık. Ankara: İstihbarat Matbaası. Mehmed Murad Bey (1896a). “Vazife ve Mesûliyet, Had ve Hak”, Mîzan Gazetesi (30 Kânunusanî 1886).
• Mehmed Murad Bey (1896b). “Vazifedarlar Kimlerdir?”, Mîzan Gazetesi (23 Nisan 1896).
• Mehmed Murad Bey (1313). “Makâsıd-ı Vatanperverânenin Hadd-i Gayesi Selâmet-i Devlet Olmalıdır”, Mîzan Gazetesi (8 Şaban 1313).
• Mehmed Murad Bey (1307). “Cemiyet-i Celîle”, Mîzan Gazetesi (26 Rebîülâhir 1307).
• Mehmed Murad Bey (1897). “Îd-i Millî”, Mîzan Gazetesi (4 Kânunusanî 1897).
• Mehmed Murad Bey (1908). Mücahede-i Milliye. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Meral, Arzu (2010). “Western Ideas Percolating Into Ottoman Minds: A Survey of Translation Activity and the Famous Case of Télémaque”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Leiden University, Leiden.
• Mîzan Gazetesi; “Şeref-i İslâm ile Müşerref Olanlar” (17 Recep 1305). Nimetullah, Halil (1930). Halkçılık ve Cumhuriyet, Türk Halkçılığı ve Cumhuriyet. İstanbul: Orhaniye Matbaası.
• Petrosyan, Yuriy Aşatovi (1974). Sovyet Gözüyle Jön Türkler. Çev. Mazlum Beyhan, Ayşe Hacıhasanoğlu, İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Raynaud, Philippe; Rials, Stephane (2003). Siyaset Felsefesi Sözlüğü. İsmail Yarguz vd. (Yay. Haz.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rousseau, Jean-Jacques (2017). Toplum Sözleşmesi. Çev. Vedat Günyol, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sarıbay, Ali Yaşar (2014). Global Bir Bakışla Sosyoloji. Ankara: Sentez Yayınları.
• Sarıbay, Ali Yaşar; Kalaycıoğlu, Ersin (2014). “Tanzîmat: Modernleşme Arayışı ve Politik Değişim”, Türk Siyasal Hayatı, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ali Yaşar Sarıbay, Ersin Kalaycıoğlu (Eds.), Ankara: Sentez Yayınları, 19-43.
• Skirbekk, G.; Gilje, N. (t.y.). Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi. Çev. E. Akbaş, Ş. Mutlu, İstanbul: Üniversite Kitabevi.
• Strauss, Leo (2011). Doğal Hak ve Tarih. Çev. Murat Erşen, Petek Onur, İstanbul: Say Yayınları.
• Taburoğlu, Özgür (2008). Dünyevî ve Kutsal, Modernlerin Maneviyat Arayışı. İstanbul: Metis Yayınları.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1340); C. 7 (23 Mart 1340).
• TBMM Zabıt Ceridesi (1336); C. 5 (1 Kasım 1336).
• Toprak, Zafer (2013). Türkiye’de Popülizm, 1908-1923, İstanbul: Doğan Kitap. Toprak, Zafer (2012). Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji. İstanbul:Doğan Kitap.
• Uçman, Abdullah (2014). “Tanzimattan Sonra Edebiyat ve Siyaset: Nâmık Kemal ve Ziya Paşa Örneği”. Türkiyat Mecmuası, Bahar, 24, 113-128.
• Ulaş Sarp Erk vd. (2002). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya (1999). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Wallerstein, Immanuel (2000). “Halklığın İnşası: Irkçılık, Milliyetçilik ve Etniklik”. Irk, Ulus, Sınıf, Belirsiz Kimlikler, Etienne Balibar, Immanuel Wallerstein (Eds.), Çev., Nazlı Ökten, İstanbul: Metis Yayınları, 91-108.
• Yıldız, Ahmet (2010). “Ne Mutlu Türküm Diyebilene”. Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938), İstanbul: İletişim Yayınları.