STRATEGIC PARTNERSHIP, CRISIS AND RESTORATION: LOOKING AT THE ORBIT OF TURKISH-AMERICAN RELATIONS FROM A CONCEPTUAL FRAMEWORK

Year 2019, Volume: 12 Issue: 1, 155 - 190, 26.06.2019

Ali Şevket Ovalı

Abstract

The concept of strategic partnership that is often referred to within the literature of International Relations and Foreign Policy throughout the 1990s and onwards has been brought into question due to the tense agenda of Turkish-American relations during the recent period. In contrast with those who emphasize that the concept has lost its meaning and there is a need for a new framework to describe the relations, this study argues that the concept of strategic partnership has still been an important analytical tool in drawing the boundaries of Turkish-American relations. In line with this argument, this study consists of four parts. In the first part, the strategic partnership concept and its contents, both within the literature and practice, will be discussed; in the second part, the common interests and subjects on which Turkish-American strategic partnership is shaped or brought into question will be analyzed. In the third part, the periodic parameters of Turkish- American relations will be discussed within the framework of the problematic issues and potential cooperation opportunities from 2004 to present day. In the fourth part, arguments on the end of strategic partnership will be analyzed and in spite of the erosion that the concept went through, it will be explained why it is still an important analytical tool in reading the bilateral relations and a potential restoration period.

Keywords

Turkish-American Relations, Strategic Partnership, Security, Conflict, Cooperation

STRATEJİK ORTAKLIK, KRİZ VE RESTORASYON: TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİNİN YÖRÜNGESİNE KAVRAMSAL BİR ÇERÇEVEDEN BAKMAK

Abstract

Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika literatüründe 1990’lı yıllarda ve sonrasında sıkça kullanılan stratejik ortaklık kavramı, son dönem Türk-Amerikan ilişkilerinin gerilimli ajandası sebebiyle yeniden tartışmaya açılmıştır. Kavramın anlamını yitirdiği ve ilişkileri betimleyecek yeni bir çerçeve çizilmesi gerekliliğini vurgulayanların aksine bu çalışma, stratejik ortaklık kavramının Türk-Amerikan ilişkilerinin sınırlarını belirlemede hala önemli bir analitik araç olduğu iddiasındadır. Çalışma, bu iddia çerçevesinde dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, stratejik ortaklık kavramının literatür ve pratikteki içeriği tartışılacak, ikinci bölümde ise 1991-2003 arası dönemde, Türk-Amerikan stratejik ortaklığının hangi ortak çıkarlar ve konu başlıkları üzerinde şekillendiği veya tartışılır hale geldiği incelenecektir. Üçüncü bölümde, 2004’ten günümüze Türk-Amerikan ilişkilerindeki problemli alanlar ve iş birliği imkânları etrafında stratejik ortaklığın dönemsel parametreleri tartışılacaktır. Dördüncü bölümde ise, stratejik ortaklığın sonu iddiaları incelenecek ve kavramın maruz kaldığı erozyona rağmen ikili ilişkileri okumada ve olası restorasyon döneminde neden hala önemli bir analitik araç olduğu açıklanacaktır.

Keywords

Türk-Amerikan İlişkileri, Stratejik Ortaklık, Güvenlik, Anlaşmazlık, İş Birliği

References

• ABD’yle Asker Bunalımı, (06 Temmuz 2003), Cumhuriyet.
• ABD-Türkiye Vizyon Belgesi, (01 Temmuz 2006), BBC Türkçe.
• http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2006/07/060701_us_turkey.shtml (Erişim Tarihi: 07.02.2019).
• ABD’den Kuzey Akım 2 için Yaptırım Uyarısı”, (13 Ocak 2019), Deutsche Welle.
• https://www.dw.com/tr/abdden-kuzey-ak%C4%B1m-2-i%C3%A7inyapt% C4%B1r%C4%B1m-uyar%C4%B1s%C4%B1/a-47067969 (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Anadolu Ajansı [AA Canlı]. (14 Ocak 2019). Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu: "(Trump'ın Suriye açıklaması) Stratejik ortaklar sosyal medya üzerinden konuşmaz". [Tweet]. https://twitter.com/AACanli/status/1084745193763545088
• Aydın, Mustafa; Akgül Açıkmeşe, Sinem; Dizdaroğlu, Cihan; Kara, Onur (2018). “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması”, Kadir Has Üniversitesi Türkiye Çalışmaları Merkezi, (06 Haziran 2018), http://www.khas.edu.tr/news/1885 (Erişim Tarihi: 21.06.2018).
• Aydın, Mustafa (2017). “Whither Turkish American Relations”, Hürriyet Daily News. (06 Mart 2017). http://www.hurriyetdailynews.com/opinion/mustafa-aydin/whither-turkish-american-relations-111657 (Erişim Tarihi: 10.05.2018)
• Aydın, Mustafa (2001). “Global Değişim ve Genişleyen Türk Dünyası: Türkler ve Türkiler”, Çalış, Şaban H.; Dağı, İhsan D.; Gözen, Ramazan (Der.). Türkiye’nin Dış Politika Gündemi: Kimlik Demokrasi, Güvenlik, Ankara: Liberte Yayınları, 271-292.
• Batur, Nur (2010). “Türkiye Batı’dan Kopmadı Sadece Farklı Bir Ülkedir”, Sabah, (03 Şubat 2010),https://www.sabah.com.tr/gündem/2010/02/03/turkiye_batidan_kopmadi_yalnizca_farkli_bir_ulkedir (Erişim Tarihi: 11.02.2019)
• Blanco, Luis Fernando de Moraes (2015). “On the Uses and Functions of Strategic Partnership in International Politics: Implications for Agency, Policy and Theory”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Bielefeld University, Bielefeld.
• Bryza, Matt (2008). “Invigorating the US-Turkey Strategic Partnership”. DISAM Journal, 64-78.
• Brzezinski, Zbigniew (1997). The Grand Chessboard: American Primacy and its Geostrategic Imperatives. New York: Basic Books.
• Carlton University Centre for European Studies (2015). Strategic Partnership as an Instrument of EU Foreign Policy, Workshop Report, https://labs.carleton.ca/canadaeurope/2015/strategic-partnershipworkshop-report (Erişim Tarihi: 13.04.2018).
• Çelikpala, Mitat (2017). “Russia’s Policies in the Middle East and the Pendulum of Turkish-Russian Relations”, The Jamestown Foundation, (5 Ekim 2017), https://jamestown.org/program/russias-policies-middle-east-pendulumturkish-russian-relations/ (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Çelikpala, Mitat (2010). “Türkiye ve Kafkasya: Reaksiyoner Dış Politikadan Proaktif Ritmik Diplomasiye Geçiş”. Uluslararası İlişkiler, 7(25), 93-126.
• Çetinsaya, Gökhan. Cumhuriyet Dönemi Türkiye-İran İlişkileri, (Yayınlanma tarihi bilinmiyor) https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=354876 (Erişim Tarihi: 04.02.2019).
• Chaffin, Joshua (2019). “Trump-Russia Timeline: Key Moments in the Mueller Investigation”, Financial Times, (25 Ocak 2019), https://www.ft.com/content/0c5fe9e6-f6dd-11e8-af46-2022a0b02a6c (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Condoleezza Rice Bugün Ankara’da, (25 Nisan 2006), BBC Türkçe. http://www.bbc.co.uk/turkish/europe/story/2006/04/060425_rice_turkey.shtml (Erişim Tarihi: 06.02.2019).
• Dışişleri Bakanı: Sünni Arap Rakka Halkı İki Opsiyon Arasında Kalsa DAEŞ’i Seçer, (19 Şubat 2017), T24. https://t24.com.tr/haber/-disisleri-bakani-sunni-araprakka-halki-iki-opsiyon-arasinda-kalsa-daesi-secer,-389708 (Erişim Tarihi: 11.02.2019). Dmitriy Savelyev: Türkiye ile Geleneksel Rekabeti Geride Bıraktık, (11 Nisan 2018), Sputnik Türkiye. https://tr.sputniknews.com/columnists/201804111032980253 -turkiye-ile-geleneksel-rekabeti-geride-biraktik/ (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Dünya Dehşet İçinde! Trump 40 Dakika Arayla Attığı İki Tweet'le Ortalığı Karıştırdı, (11 Nisan 2018), Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/sondakika-dunya-dehset-icinde-trump-fuzelerimiz-geliyor-hazir-ol-rusya-40801693 (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Erdoğan: Pers Milliyetçiliğinin Önünü Kesmeliyiz, (13 Şubat 2017), Timeturk. https://www.timeturk.com/erdogan-pers-milliyetciliginin-onunu-kesmeliyiz/haber-487924 (Erişim Tarihi: 20.02.2019).
• Erdoğan: ABD Sınırımızda Terör Ordusu Kuruyor, (15 Ocak 2018), BBC. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-42692309 (Erişim Tarihi: 13.02.2019).
• Erdoğan: Trump is Right on Syria. Turkey Can Get the Job Done, (7 Ocak 2019), New York Times. https://www.nytimes.com/2019/01/07/opinion/erdoganturkey-syria.html (Erişim Tarihi: 11.02.2019).
• Ergin, Sedat (2018). “Pentagon Himayesinde Öcalan Görselli YPG Devriyesi”, Hürriyet, (7 Kasım 2018), http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/sedatergin/pentagon-himayesinde-ocalan-gorselli-ypg-devriyesi-41010982 (Erişim Tarihi: 13.02.2019).
• Erhan, Çağrı (2004). “ABD’nin Orta Asya Politikaları ve 11 Eylül’ün Etkileri”. Uluslararası İlişkiler, 1(3), 123-149.
• Erkmen, Serhat (2005). “1990’lardan Günümüze Türkiye-İsrail Stratejik İş Birliği”. Uluslararası İlişkiler, 2 (7), 157-185.
• European External Action Service (2018). “EU and Japan Conclude Negotiations for Strategic Partnership Agreement”, https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/43526/eu-and-japan-concludenegotiations-strategic-partnership-agreement_en, (26 Nisan 2018) (Erişim Tarihi: 21.07. 2018).
• Geçmişten Günümüze Türk-İran İlişkileri, (06 Ocak 2014), Al Jazeera Turk. http://www.aljazeera.com.tr/dosya/gecmisten-gunumuze-turkiye-iraniliskileri (Erişim Tarihi: 06.02.2019).
• Grevi, Giovanni (2009). Making EU Strategic Partnerships Effective, FRIDE Working Paper 105, Madrid.
• Gürses, Ercan; Heller, Jeffrey (2016). “Israel, Turkey Restore Ties in Deal Spurred by Energy Prospects”, Reuters, (27 Haziran 2016), https://www.reuters.com/article/us-israel-turkey-erdoganidUSKCN0ZD0DS? il=0 (Erişim Tarihi: 11.02.2018).
• Güvenç, Serhat (2003). “Rise and Demise of a ‘Strategic Partnership’: In Search for a Context for Post-Cold War Turkish American Relations”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hale, William (2003). Türk Dış Politikası: 1774-2000. Petek Demir (Çev.). İstanbul: Mozaik Yayınları.
• Hamilton, Daniel S. (2014). The American Way of Partnership, FRIDE Working Paper, Madrid.
• Han, Ahmet K. (2010). From “Strategic Partnership” to “Model Partnership: AKP, Turkish-US Relations and the Prospects under Obama, UNISCI Discussion Papers 23, Madrid.
• İran Irak’a girip PEJAK’la Çatıştı”, (26 Kasım 2006), Haber Türk. https://www.haberturk.com/gundem/haber/7028-iran-iraka-girip-pejakla-catisti (Erişim Tarihi: 06.02.2019).
• Kalin, Ibrahim [@ikalin1]. (13 Ocak 2019). Turkey expects the US to honor our strategic partnership and doesn’t want it to be shadowed by terrorist propaganda. [Tweet]. https://twitter.com/ikalin1/status/1084600728512016386
• Kardaş, Şaban (2011). “Turkish-American Relations in the 2000s: Revisiting the Basic Parameters of Partnership?”. Perceptions, 16(3), 25-52.
• Kasım, Kamer ( 2004). “ US Policy on C Caspian Oil and Its Implications for Turkish-American Relations”, Aydın, Mustafa; Erhan, Çağrı (Der.). Turkish- American Relations: Past, Present and Future, London: Routledge, 129-151.
• Kavuncu, Sibel (2013). “1990’larda Türkiye-ABD İlişkilerinde SEİA ve ABD Yardımı”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 123-148.
• Kay, Sean (2000). “Comrades, Allies or Partners: What is a Strategic Partnership?”. Problems of Post Communism, 47(3), 15-24.
• Khalilzad, Zalmay; Lesser, Ian O.; Larrabee, F. Stephen (2000). The Future of Turkish Western Relations: Towards a Strategic Plan. California: RAND Corporation Publishing.
• Kürt Açılımı Netleşti, (12 Mayıs 2009), Sabah. https://www.sabah.com.tr/ siyaset/-2009/05/12/kurt_acilimi_netlesti (Erişim Tarihi: 12.02.2019).
• Larrabee, F. Stephen (2010). Troubled Partnership: US Turkish Relations in an Era of Global Geopolitical Change. California: RAND Corporation Publishing.
• Lessa, Antonio Carlos (2010). “Brazil’s Strategic Partnerships: An Assessment of the Lula Era ( 2003-2010)”. Revisita Brasileira de Politica Internacional, 53(special edition), 115-131.
• Michalski, Anna; Pan, Zongqi Pan (2017). Unlikely Partners? China, the European Union, and the forging of a Strategic Partnership. Singapore: Palgrave MacMillan.
• Nihat Ali Özcan: Koordinatörlük Mekanizması Anlamını Yitirmişti, (02 Ekim 2007), Deutsche Welle. https://www.dw.com/tr/koordinat%C3%B6rl%C3%BCkmekanizmas% C4%B1-anlam%C4%B1n%C4%B1-yitirmi%C5%9Fti/a-2805716 (Erişim Tarihi: 07.02.2019).
• Oran, Baskın (1998). Kalkık Horoz, Çekiç Güç ve Kürt Devleti. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Ovalı, Ali Şevket (2013). “Decoding Turkey's Lust for Regional Clout in the Middle East: A Role Theory Perspective". Journal of International and Area Studies, 20 (1), 1-21.
• Park, Bill (2003). “Strategic Location, Political Dislocation: Turkey, The USA and Northern Iraq”. Middle East Review of International Affairs, 7 (2), 1-23.
• Pence’den S-400 Tepkisi: Müttefiklerimiz Doğudan Silah Alırken Sessiz Kalamayız, (16 Şubat 2019), Deutsche Welle. https://t24.com.tr/haber/pence-ten-s-400-tepkisi-muttefiklerimiz-dogu-dan-silah-alirken-sessiz-kalamayiz,808524 (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Ralston: Tüm Seçenekler Masada, (13 Eylül 2006), BBC Türkçe. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2006/09/060913_pkk_coordinator.shtml (Erişim Tarihi: 07.02.2019).
• Sarı, İsmail; Rahimullah, Farzam (2018). “Suriye’de İran’ın Şii Milisleri”, Anadolu Ajansı, (15 Mart 2018), https://www.aa.com.tr/tr/analizhaber/suriye-de-iran-in-sii-milisleri/1089525 (Erişim Tarihi: 20.02.2019).
• Tellal, Erel (2005). “Türk Dış Politikasında Avrasya Seçeneği”. Uluslararası İlişkiler, 2(5), 49-70.
• Türkiye Teröre Karşı İslam İttifakı’na Katıldı, (16 Aralık 2015), Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/turkiye-terore-karsi-islam/dunya/detay/2164405/default.htm (Erişim Tarihi: 20.02.2019).
• Türkiye ABD Yaptırımından Muaf, (06 Kasım 2018), Sabah https://www.sabah.com.tr/ekonomi/-2018/11/06/turkiye-abdninyaptirimindan-muaf (Erişim Tarihi: 07.02.2019).
• Türk-Rus İlişkileri Uçak Krizinin Öncesine Döndü, (31 Aralık 2017), Sputnik Türkiye. https://tr.sputniknews.com/rusya/201712311031613880-2017-turkrus- iliskileri-ucak-krizi-oncesine-dondu/ (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Türkiye ve İran Arasında Karşılıklı Söylemler Sertleşiyor, (20 Şubat 2017), Al Jazeera Turk. http://www.aljazeera.com.tr/haber/turkiye-ve-iran-arasindakarsilikli- soylemler-sertlesiyor (Erişim Tarihi: 20.02.2019).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2019). “ABD Başkanı Trump İle Telefon Görüşmesi”, (21 Şubat 2019), https://www.tccb.gov.tr/basin-aciklamalari/365/102100/abd-baskani-donald-trump-ile-telefon-gorusmesi (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2018). “Recep Tayyip Erdoğan TBMM 27. Dönem 2. Yasama Yılı Açılış Konuşması”, (01 Ekim 2018), https://www.tccb.gov.tr /konusmalar/353/98884/cumhurbaskanimiz-sayin-recep-tayyip-erdogan-in-tbmm-27-donem-2-yasama-yili-acis-konusmasi (Erişim Tarihi: 22.01.2019).
• US Diplomat Sends Seven Messages to Turkey, (15 Eylül 2007), Hürriyet Daily News http://www.hurriyet.com.tr/gundem/us-diplomat-sends-sevenmessages-to-turkey-7293960, (15 Eylül 2007) (Erişim Tarihi: 06.02.2019).
• US Department of State (2018). “Remarks by Secretary of State at the 36th Annual Jewish Institute for National Security of America Awards Dinner”, (10 Ekim 2018), https://www.state.gov/secretary/remarks/2018/10/28-6559.htm (Erişim Tarihi: 13.02.2019).
• US Department of State (2012). “Enduring Strategic Partnership Agreement between the United States of America and the Islamic Republic of Afghanistan”, (02 Mayıs 2012), https://www.state.gov/documents/-organization/196855.pdf (Erişim Tarihi: 17.04.2018).
• US Department of State (2011). “Joint Declaration on Strategic Partnership for the 21st Century Between the United States of America and Romania”, (13 Eylül 2011), https://2009-2017.state.gov/p/eur/rls/or/172241.htm (Erişim Tarihi: 17.04.2018).
• Uzgel, İlhan (2013). “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, Oran, Baskın (Der.). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt III, 2001-2012, İstanbul: İletişim Yayınları, 249-331.
• Uzgel, İlhan (2003). “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, Oran, Baskın (Der.). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II, 1980-2001, İstanbul: İletişim Yayınları, 237-288.
• Uzgel, İlhan (1998). “Doksanlarda Türkiye İçin Bir Rekabet ve İşbirliği Alanı Olarak Balkanlar”, Özcan, Gencer; Kut, Şule (Der.). En Uzun On Yıl: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, İstanbul: Boyut Kitapları, 403-444.
• Walt, Stephen (2000). “Two Cheers for Clinton's Foreign Policy”, Foreign Affairs, March-April 2000, https://www.foreignaffairs.com/articles/2000-03-01/two-cheers-clintons-foreign-policy (Erişim Tarihi: 23.01.2019).
• White House (2017). “National Security Strategy of the USA”, https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-2017- 0905.pdf (Erişim Tarihi: 23.02.2019).
• Yeşiltaş, Murat (2018). “Trump’ın Rusya Karmaşası”, Sabah, (21 Temmuz 2018), https://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/murat-yesiltas/ 2018/07/21/trumpin-rusya-karmasasi (Erişim Tarihi: 11.02.2019).