Türkçe-Yazı İlişkisi ve Bağımsızlıklarının 30. Yılında Türk Cumhuriyetlerinde Alfabe

Year 2024, , 207 - 220, 01.09.2024

İbrahim Atabey

https://doi.org/10.59305/ijvuts.1532540

Abstract

1991’den itibaren bağımsızlığını kazanan Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan; daha önce bağımsızlığını kazanmış olan Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin şahsında bütün Türk boyları, özerk cumhuriyetler, bağımsızlık bekleyen Türkler, Türk milletini oluşturur. Bugünkü Türk dünyasında coğrafya farklılığı, devletleşme sürecinin zamanı ve şartları, siyasi tercih ve baskılar, boy farklılığı gibi sebeplerle bir ayrışma olduğu da bir gerçektir. Bu ayrışmayı giderecek önemli unsurlar vardır: tarih birliği, köken birliği, din birliği, edebî eser birliği ve en önemlisi dil birliği. Türkçenin yazıyla ilişkisini, insanlığın yazıyı “alfabe” bütünlüğü içinde kullanmaya başladığı dönemlere kadar götüren araştırmacılar olsa da bu tarihi şimdilik, bilimsel araştırmaların verilerine göre MÖ 500’lü yıllardan başlatmak gerekmektedir. Yaklaşık 2500 yıllık sürede Türkçenin yazıldığı işaretlerin, harflerin özellikleri; çok sayıda alfabe kullanmış olmasının farklı coğrafyalarda devlet kurma, din değişiklikleri, ilişki kurulan millet, dil, din, kültür, medeniyetin çokluğu gibi sebepleri vardır. Batı’da Moldova’daki Gagavuz Türklerinden Doğu’da Tuva, Uygur Türklerine kadar bütün Türkler, Türkçenin ilk yazılı metinlerini kendilerine ait olarak görüyor, okumaya ve anlamaya çalışıyorlarsa Türkçe, yazı dili olarak bütün Türkler arasında birliği sağlamış demektir. Büyük bir ihtimalle o dönemlerde de Türkler arasında boy, coğrafya, devlet vb. farklılıklar vardı; ama aynı eserler üzerinde birleşilebiliyor. Bu, bugün başka unsurlar üzerinde de yapılabilir.

Keywords

Türkçe, alfabe, Türk cumhuriyetleri, Latin alfabesi

Turkish-Script Relationship and Alphabet in Turkish Republics in the 30th Anniversary of Their Independence

Abstract

Azerbaijan, Kyrgyzstan, Kazakhstan, Uzbekistan and Turkmenistan, which gained independence since 1991; All Turkish tribes, autonomous republics, Turks waiting for independence, in the person of Turkey, which has previously gained independence, and the Turkish Republic of Northern Cyprus, constitute the Turkish nation. It is also a fact that there is a separation in today's Turkish world due to reasons such as geographical difference, time and conditions of the nationalization process, political preferences and pressures, and height difference. There are important elements that will eliminate this separation: unity of history, unity of origin, unity of religion, unity of literary works and most importantly unity of language. Although there are researchers who trace the relationship between Turkish and writing to the period when humanity began to use writing in its entirety as the "alphabet", for now, this history should be started from the 500s BC, according to the data of scientific research. Characteristics of the signs and letters in which Turkish was written over a period of approximately 2500 years; There are reasons for using a large number of alphabets, such as the establishment of states in different geographies, religious changes, the multitude of nations, languages, religions, cultures and civilizations with which it was associated. f all Turks, from the Gagauz Turks in Moldova in the West to the Tuva and Uyghur Turks in the East, consider the first written texts of Turkish as their own and try to read and understand them, it means that Turkish, as a written language, has achieved unity among all Turks. Most likely, there were differences in height, geography, state, etc. among the Turks in those periods. There were differences; but they can agree on the same works. This can also be done on other elements today.

Keywords

Turkish, alphabet, Turkic republics, Latin alphabet

References

• Tulum, M. (1991). Alfabe ve Eski Alfabemiz Üzerine. Dil ve Alfabe Üzerine Görüşler. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yay., Ankara: 23-27.
• Zülfikar, H. (1991), Arap Harflerinden Yeni Türk Harflerine. Dil ve Alfabe Üzerine Görüşler. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yay., Ankara: 29-39.