Klasik Doğu Türkçesi Metinlerinin Türkmenistan’daki Yayımlarının Dili Üzerine

Year 2024, Volume: 6 Issue: 11, 1 - 14, 29.02.2024

Selahittin Tolkun

https://doi.org/10.59305/ijvuts.1439891

Abstract

Türkolojide Klasik Doğu Türkçesinin gerek Harezm gerekse Çağatay dönemlerine ait metinlerin yayımı önemli çalışma alanlarındandır. Türkiye ve Özbekistan’daki bu dönemlere ait yayınlarda yer yere kimi kelimelerin yazılışında farklılıklar olabilmektedir: deg – dek, ösrük - üsrük vb. Benzer farklı yazılma alıntı kelimelerde daha fazladır: nîze – nayza, nümayân – nemeyân, rûze – roza, vîrân - veyrân vb.
Söz konusu dönemlere ait metinlerin Türkmenistan’da da yayınlandığı görülmektedir. Ancak bu yayınlardaki dilin aynı metinlerin Türkiye ve Özbekistan’da yapılmış yayınlardan oldukça farklı olduğu görülmektedir. Metinlerde gerek Türkçe gerekse alıntı kelimeler çok büyük oranda günümüz Türkmen ölçünlü diline uydurulduğu (tirgüz- yerine direlt-, kiltür- yerine getir- vb.) ancak yer yer özgün biçimlerin (yığla-, buluş-, geltir-) korunduğu görülmektedir. Benzer durum ekler için de söz konusudur. Aynı metin içinde özümni yanında özümi; goymas yanında goymaz vb. kullanımlar bulunmaktadır. Alıntı kelimeler ise tamamen Türkmen ölçünlü söyleyişine uydurularak verilmektedir: Muśŧafā yerine Mustapa; miǾrāc yerine magraç; ŧaǾn u taǾrįfi yerine tagn-u tarıpı vb.

Keywords

Eski Doğu Türkçesi metinlerinin yayımlanması, Türkmenistan, Eski Doğu Türkçesine ait metinlerin yayımında kullanılan dil

On the Language of Turkmenistan Publications of Classical Eastern Turkish Texts

Abstract

In Turkology, the publication of texts belonging to both the Khwarezm and Chagatai periods of Classical Eastern Turkic is one of the important fields of study. In the publications of these periods in Turkey and Uzbekistan, there may be differences in the spelling of some words: deg - dek, ösrük - üsrük etc. Similar different spellings are more common in loanwords: nîze - nayza, nümayân - nemeyân, rûze - roza, vîrân - veyrân etc.
It is seen that texts from these periods are also published in Turkmenistan. However, it is seen that the language in these publications is quite different from the publications of the same texts in Turkey and Uzbekistan. In the texts, both Turkish and loanwords are largely adapted to today's Turkmen standard language (direlt- instead of tirgüz-, getir- instead of kiltür-, etc.), but the original forms (yığla-, buluş-, geltir-) are preserved. A similar situation is also observed for affixes. In the same text, there are uses such as özümi next to özümni, goymaz next to goymas, etc. As for loanwords, if they survive, they are given by adapting them to the Turkmen orthography: Mustapa instead of Muśŧafā; magraç instead of miǾrāc; tagn-u tarıpı instead of ŧaǾn u taǾrįfi etc.

Keywords

Publication of Old Eastern Turkic texts, publication of Old Eastern Turkic texts in Turkmenistan, language used in the publication of Old Eastern Turkic texts

References

• Ağca F. (2018). Türkmen Edebiyatı V. Ünite. Çağdaş Türk Edebiyatları II. s. 110-136. Eskişehir: AÖF.
• Ata, A. (1997). Nâsırü‟d-dîn bin Burhâbü‟d-dînRabgûzî, Kısasü‟l-Enbiyâ (Peygamber Kıssaları), I Giriş-Metin-Tıpkıbasım. Ankara: TDK.
• Azemoun, Y. (2012). Türkmen Şairi Mağtımgulı ve Onun Eserleri Hakkında Bilinmesi Gereken Konular -1. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 60 (1), s. 85-122.