Atanas Manov's Book Titled Gagauzlar and It’s Publication Process in Türkiye

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 194 - 206, 29.08.2025

Serdar Altuntaş

https://doi.org/10.59305/ijvuts.1652391

Abstract

At the time when Hamdullah Suphi Tanrıöver was thinking of settling the Gagauz in Turkey, a book was published in Bulgaria by Manov, dealing with the language materials, culture and history of the Gagauz with scientific criteria. Tanrıöver sent the book to Yaşar Nabi Nayır, who had recently come to the forefront with his writings on the Balkans, and asked for the book to be translated into Turkish. Nayır asked Acaroğlu, whose Bulgarian he trusted, to translate the book and publish it in Varlık magazine. Acaroğlu not only translated the book but also contributed to it with various researches. For example, while there were 102 articles under the title “Proverbs and Idioms” in the book, Acaroğlu increased this number to 799.
In this study, the process of the book's publication in Turkey and what happened during this process are analyzed based on various studies by Acaroğlu and Nayır. Three different editions of the book in Turkey and the differences in these editions are compared and analyzed. Under the heading of “The Content of the Book”, the chapters in the book and what is described in the book are mentioned by referring to the 2022 edition of the Turkish Historical Society.

Keywords

Acaroglu , Gagauzlar , Christian Turks , Manov , Nayır , Tanrıöver

Atanas Manov'un Gagauzlar Adlı Kitabı ve Türkiye'de Yayımlanma Süreci

Abstract

Hamdullah Suphi Tanrıöver’in Gagavuzları Türkiye’ye yerleştirme düşüncesinde olduğu sıralarda Bulgaristan’da Atanas Manov tarafından Gagavuzların dil malzemelerini, kültürlerini, tarihlerini bilimsel ölçütlerle ele alan Gagauzlar adlı kitap yayımlanmıştır. Tanrıöver, söz konusu kitabı alıp son zamanlarda Balkanlarla ilgili yazıları ile ön plana çıkmış olan Yaşar Nabi Nayır’a göndermiş ve kitabın Türkçeye çevrilmesini istemiştir. Nayır, Bulgarcasına güvendiği Mehmet Türker Acaroğlu’ndan kitabı çevirmesini ve Varlık dergisinde tefrika etmesini rica etmiştir. Acaroğlu, kitabı çevirmekle kalmamış, kendisi de çeşitli araştırmalarla kitaba katkıda bulunmuştur. Örneğin kitabın “Atasözleri ve Deyimler” başlığı altında 102 madde bulunurken Acaroğlu, kitabın ikinci yayımında bu sayıyı 799’a çıkarmıştır.
Çalışmada kitabın Türkiye’de yayımlanma süreci, bu süreçte yaşanılanlar Acaroğlu ve Nayır’ın çeşitli çalışmalarından hareketle ele alınmıştır. Kitabın Türkiye’deki üç ayrı baskısı ve bu baskılardaki farklılıklar, karşılaştırılarak incelenmiştir. “Kitabın İçeriği” başlığı altında Türk Tarih Kurumunun 2022 baskısı esas alınarak kitapta yer alan bölümlerden ve içerikten bahsedilmiştir.

Keywords

Acaroğlu , Gagauzlar , Hristiyan Türkler , Manov , Nayır , Tanrıöver

References

• Acaroğlu, M. T. (1967). Tanrıöver ve Gagauzlar. Türk Yurdu Hamdullah Suphi Tanrıöver Özel Sayısı. 6(2), 80-82.
• Acaroğlu, M. T. (1986). Gagauz Atasözleri ve Deyimleri. Türk Folkloru Araştırmaları, 1, 25-54.
• Acaroğlu, M. T. (1999). Gagauzların Kökeni. TTK Belleten, 63(237), 453-488.
• Argunşah, M. (2022). “Gagavuz Türkçesinin Tarihî Gelişimi ve Bugünkü Durumu Üzerine”, Gagavuz Türkçesi Araştırmaları Bilgi Şöleni 27-29 Aralık 2007, TDK Yayınları, Ankara, 41-50.
• Çetin, S. (2018). 1930’lu Yıllarda Türk Edebiyatında Balkan İlgisi ve Bir Yol Açıcı Olarak Yaşar Nabi Nayır. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD). 5(1), 12-31.
• Güngör, H., Argunşah, M. (2002), Gagauz Türkleri Tarih-Dil-Folklor ve Halk Edebiyatı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Manof, A. (1939). Gagauzlar (Hıristiyan Türkler. Romanya ve Bulgaristan’da Oturan Hıristiyan Türkler Hakkında Tarihi ve Etnolojik Bir Etüd). (çev. M. T. Acaroğlu). Ankara: Varlık Neşriyat.
• Manov, A. (2001). Gagauzlar (Hıristiyan Türkler). (çev. M. T. Acaroğlu). Ankara: TTK Yayınları.
• Manov, A. (2022). Gagauzlar. (çev. M. T. Acaroğlu). Ankara: TTK Yayınları.
• Nayır, Y. N. (1936). Balkanlar ve Türklük. Ankara: Ulus Basımevi.
• Nayır, Y. N. (1939). Gagauzlara Dair Kıymetli Bir Eser. Varlık. 7(143), 374-375.
• Nayır, Y. N. (1999). Balkanlar ve Türklük I-II. Cumhuriyet/Yeni Gün Haber Ajansı.
• Özkan, N. (2007). Gagavuz Türkçesi. A. B. Ercilasun içinde, Türk Lehçeleri Grameri (ss. 81-169). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özkan, N. (2013). Ağız Alanından Yazı Diline Geçiş: Gagavuz Türkçesi Örneği. Turkish Studies. 8(9), 85-94.
• Özkan, N. (2021). Türk Dilinin Yurtları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Özyurt Ulutaş, S. (2020). Bir Diplomatın Gayri Resmî Mücadelesi: Hamdullah Suphi’nin Bilinmeyen Gagauz Müdafaası. Tarih Dergisi. 72(2), 187-206.
• Yavuz, N. (2010). Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Gagauzlar. Gazi Akademik Bakış. 4(7), 177-184.
• İnternet Kaynakları Kitabın Varlık Neşriyat görseli aşağıdaki adresten 26.11.2024 tarihinde alınmıştır: kutuphane.akmb.gov.tr/opac/details?id=19266&materialType=BK&query=GAGAVUZLAR
• Kitabın aslını içeren görsel aşağıdaki adresten 06.12.2024 tarihinde alınmıştır: http://ref.blog.libvar.bg/2023/03/17/potekloto-na-gagauzite-tehnite-obichai-i-nravi/