The Policy of Ethnic Cleansing by Armenia Against Azerbaijanis in 1988–1989

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 207 - 224, 29.08.2025

Umud Orujov

https://doi.org/10.59305/ijvuts.1672068

Abstract

This study examines the deportation of Azerbaijanis from Yerevan in 1988–1989 and the ethnic conflicts during this period. With the collapse process of the Soviet Union, historical tensions between Armenia and Azerbaijan deepened the ethnic conflicts in the region. Especially the events that began in 1988 led to the migration of Azerbaijanis living in Armenia. This process was accompanied by violence, discrimination, and human rights violations. While the Armenian side, perceiving the Azerbaijani presence in the region as a threat, explained the forced migration of Azerbaijanis on this basis, the Azerbaijani side regarded this deportation as an act of ethnic cleansing and an attempted genocide. Both sides presented different viewpoints, questioning the legitimacy of the events. In this article, by examining the historical background and developments of the deportation incidents, we aim to analyze the claims of both countries from an academic perspective through concrete and abstract examples, and to thoroughly address the roots, dynamics, and consequences of these conflicts. In this context, based on theories of ethnic identity, nationalism, and international relations, Armenia’s accusations against Azerbaijan, the interpretation of historical events, and the narratives of both sides on the issue have been evaluated, and the present-day reflections of the conflict have been discussed. The study employs the scanning method, and a historical and comparative analysis has been conducted based on the data obtained. As a case study, the Sumgait Events (1988) and the acts of violence against Azerbaijanis in Armenia have been examined in detail.

Keywords

Deportation , Azerbaijan , Armenia , Ethnic Conflict , Sumgait Incidents

1988-1989 Yıllarında Ermenistan’ın Azerbaycanlılara Yönelik Etnik Temizleme Politikası

Abstract

Bu çalışma, 1988-1989 yıllarında Azerbaycanlıların Erivan’dan tehcirini ve bu dönemdeki etnik çatışmaları incelemektedir. Sovyetler Birliği'nin çöküş süreciyle birlikte, Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki tarihsel gerginlikler, bölgedeki etnik çatışmaları derinleştirmiştir. Özellikle 1988 yılında başlayan olaylar, Ermenistan’da yaşayan Azerbaycanlıların göç etmesine yol açmıştır. Bu sürece şiddetin yanı sıra ayrımcılık ve insan hakları ihlalleri eşlik etmiştir. Azerbaycanlıların bölgedeki varlığını Ermeniler için bir tehdit olarak gören Ermenistan tarafı, onların göçe zorlanmasını bu sebeple izah ederken Azerbaycan tarafı, bu tehciri, etnik temizlik ve soykırım girişimi olarak değerlendirmiştir. Her iki taraf da farklı fikirler sunarak yaşanan olayların meşruiyetini sorgulamaktadır. Makalede, tehcir olaylarının tarihsel arka planını ve gelişen süreçleri inceleyerek, akademik bir bakış açısıyla iki ülkenin iddialarını somut ve soyut örneklerle analiz ederek, bu çatışmaların kökenlerini, dinamiklerini ve sonuçlarını derinlemesine ele almayı amaçladık. Bu bağlamda, etnik kimlik, milliyetçilik ve uluslararası ilişkiler teorileri temel alınarak Ermenistan’ın Azerbaycan'ı suçlamaları, tarihî olayların yorumlanması ve her iki tarafın konu ile ilgili anlatıları değerlendirilmiş, çatışmanın günümüzdeki yansımaları tartışılmıştır. Çalışmada tarama yöntemi kullanılmış ve elde edilen veriler üzerine tarihsel ve karşılaştırmalı bir analiz gerçekleştirilmiştir. Örnek vaka olarak Sumgayıt Hadiseleri (1988) ve Ermenistan’da Azerbaycanlılara yönelik şiddet olayları detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Keywords

Tehcir , Azerbaycan , Ermenistan , Etnik Çatışma , Sumgayıt Hadiseleri

Supporting Institution

Yok

References

• Acicbe, C. (2020). 1918-1921 Yıllarında Zengezurda Yaşanan Olaylar ve Zengezurun Ermenistana Verilmesi. Avrasya Dünyası, 4(7), 36-44.
• Aghayev, A. (2022). Azerbaycan’da “Ermeni Meselesi” (1920-2021). (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Karabük: Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Aleskerov, A. (2007). Eski Sosyalist Ülkelerde Siyasi Rejim Değişmeleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. İstanbul: Metis Yayınları.
• Arutyunyan, A. (1956). Vospominaniya. Yerevan: Armyanskoe Gosudarstvennoe İzdatelsvo.
• Arzumanlı, V. ve Mustafa, N.. (1998). Tarihin Qara Səhifələri: Deportasiya. Soyqırım. Qaçqınlıq. Bakı: Qartal.
• Asker, A. (2015). “Ermeni Meselesi” ve Kafkasya Gerçekleri, Yüzüncü Yılında Ermeni Meselesi: İddialar-Yalanlar-Gerçekler. İstanbul: Aygan Yayınları.
• Bayramov, A. ve Edi, A. (2020). Ermenistan Devleti’nin Kurulması ve Bölgeden Azerbaycan Türklerinin Zorunlu Göç Ettirilmesi. (1906-1953). ADAM Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 377-398.
• Cumhurbaşkanı Kütüphanesi. (2022). Ermənistan-Azərbaycan Münaqişəsi. Bakı: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi Prezident Kitabxanası.
• Gellner, E. (2006). Uluslar ve Ulusçuluk. İstanbul: Hil Yayınları.
• Geoffrey, H. (1993). The First Socialist Society: A History Of The Soviet Union From Within. USA: Harvard University.
• Gömeç, S. (1999). Türk Cumhuriyetleri Ve Toplulukları Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Həsənli, C. (2009). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Xarici Siyasəti (1918-1920). Bakı: GARISMA MMC.
• İsmayılov, A. (2013). Sumgayıt : SSRİ'nin sükutunun başlangıcı. Bakı: Çaşıoğlu.
• Kara, M. E. (2025). Uluslararası Ilişkiler Disiplininde Liberalizm ve Liberal Devlet Inşası. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 145-152.
• Kaya, S. (2008). Uluslararası Ilişkilerde Konstrüktivist Yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(03), 83-111. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002074
• Keller, B. (1988). Riot's Legacy of Distrust Quietly Stalks A Soviet City. New York: The New York Times.
• Keyik, M. ve Erol, M. S. (2019). Realizme Göre Güç ve Güç Dengesi Kavramları. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 3(1), 12-49. Kommunist, Yerevan Newspaper. (2 Kasım 1988).
• Kuper, L. (1981). Genocide: Its Political Use in the Twentieth Century. New Haven: Yale University Press.
• Lalayan. A. A. (2006). Taşnak Partisi'nin Karşıdevrimci Rolü (1914-1923) Ermeni Belgeleriyle Ermeni Soykırımı Yalanı 2. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Mamadov, İ. (2017). Azerbaycan’a Karşı Sumgayıt Tezgahı: Grigoryan’ın Dosyası. Ankara: Berikan Yayınları.
• Medvedev, R. ve Chiesa, G. (1991). Time of Change: An Insider's View of Russia's Transformation. Britain: IB Tauris.
• Mustafa, N. (2024). Azərbaycanlıların əzəli torpaqlarından sonuncu – 1988-1989-cu illər deportasiyası. Xalq Qəzeti. https://web.archive.org/web/20160312114252/http://www.xalqqazeti.com/az/news/social/40315
• Mustafayev, Ş. (2015). XVIII.-XX. Yüzyıllarda Tarihi Azerbaycan Toprağı - İrevan Hanlığı’nın Arazisine Ermenilerin Göç Ettirilme Politikası. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 31(91), 93-130.
• Mustafa-zade, R. (2006). Dve Respubliki. Azerbaydjano-Rossiyskie Otnosheniya v 1918–1922 gg. Moskva: MIK.
• Peter, K. (2006). A History of The Soviet Union From The Beginning To The End. Cambridge: Cambridge University.
• Remnick, D. (1989). Hate Runs High In Soviet Union's Most Explosive Ethnic Feud. Washington: The Washington Post.
• Said, E. (1978). Orientalism. New York: Penguin Books.
• Said, E. (1999). Oryantalizm ve Sonrası, (Ed. Peter Osborne), Eleştirel Bakış: Entelektüellerle Söyleşi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Sarıahmetoğlu, N. (2006). Azeri-Ermeni Ilişkileri 1905-1920. Ankara: TTK.
• Sezgin, M. N. (2005). Ermenilerde Din, Kimlik ve Devlet, Ermeni Sorununa Ermeni Milli Kimliği Açısından Bakış. Ankara: Platin Yayınları.
• Shavrov, N. N. (1911). Novaya Ugroza Russkomu Delu v Zakavkazye: Predstoyashchaya Rasprodazha Mugani Inorodtsam. Sankt-Peterburg: Rus. sobranie.
• Smith, A. D. (2001). Nationalism: Theory, Ideology, History. Cambridge: Polity Press.
• Smith, A. D. (2002). Küreselleşme Çağında Milliyetçilik. İstanbul: Everest Yayınları.
• Staub, E. (1989). The Roots of Evil: The Origins of Genocide and Other Group Violence. Cambridge: Cambridge University Press.
• Tuncerli, Ö. (2019). Dağlık Karabağ Sorunu Kapsamında 1988 Sumgayıt Olayları. Ulisa: Uluslararası Çalışmalar Dergisi, 3, 132–144.
• Zavaryan, S. (2018). Ekonomicheskie Usloviya Karabakha i Golod 1906–1907 g. (Perevod s Armyanskogo). S.-Peterburg.