Timur Dönemi Seramik Örnekleri (Taşkent Emir Timur Müzesi)

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 274 - 294, 29.08.2025

Sevgi Kurtyemez , Eyüp Polat

https://doi.org/10.59305/ijvuts.1724063

Abstract

Bu çalışmada, Taşkent Emir Timur Müzesi’nde sergilenen ve Timur dönemine tarihlendirilen 10 adet seramik tabak incelenmiştir. Söz konusu figürlü seramik tabaklar sanatsal özellikleri ve dönemin kültürel hayatı hakkında bilgi vermesi bakımından oldukça önemlidir. İncelenen eserler, Timur dönemi günlük hayatta kullanılan tabakların zanaatkârlık anlayışı ve estetik yaklaşımlarını ortaya koymaktadır. Çalışma, figürlü seramik örneklerinin sanatsal değerlerini, dönemsel üretim tekniklerini ve bezeme unsurlarını detaylı biçimde ele alarak bu eserlerin tarihî belge niteliğine vurgu yapmaktadır. Çalışmada, incelenen eserler yalnızca estetik açıdan değil, aynı zamanda 14-16. yüzyıl Orta Asya’daki Türk toplumlarının kültürel yapısı, ticaret ilişkileri ve sembolik değerlerini yansıtması bakımından da önem taşımaktadır. Çalışmanın konusunu oluşturan eserler, figürlü seramik sanatının gelişimi ile ilgili literatüre müze verileri üzerinden somut örnekler sunması ve Türk-İslam sanatının süreklilik gösteren yönlerini gözler önüne sermesi bakımından oldukça önemlidir. Taşkent Emir Timur Müzesi’nde sergilenen 10 adet seramik tabak bu bağlamda incelenmiştir. İncelenen örneklerde bitkisel ve geometrik motiflerin yanı sıra hayvansal figürlerin de karşımıza çıkması gerek İslam Öncesi Türk Sanatı ve gerekse İslami Dönem Türk Sanat anlayışının Timur dönemi sanatı içerisinde devam ettiğinin en belirgin kanıtı niteliğindedir.
Çalışma boyunca nitel yöntem benimsenmiş olup müze incelemeleri ve görsel analizler yoluyla eserlere ilişkin veriler, sanat tarihi biliminin kendine has yöntem ve teknikleriyle toplanmıştır. İncelenen eserlerdeki motif kompozisyonları, renk kullanımı, teknik özellikler ve ikonografik ögeler belirlenerek çalışmada detaylı bir şekilde tanımlanmıştır. Elde edilen bulgular, dönemin sanat anlayışında bitkisel ve geometrik motiflerin yanında hayvan figürlerinin de önemli bir yer tuttuğunu ve bu eserlerin aynı zamanda kültürel etkileşimlerin izlerini taşıdığını ortaya koymaktadır. Emir Timur Müzesi’nde yer alan figürlü seramik tabaklar, yalnızca birer sanat eseri değil, aynı zamanda dönemin kültürel, ekonomik ve estetik dinamiklerini yansıtan birer tarihî belge niteliğindedir.

Keywords

Orta Asya Türk Sanatı , Özbekistan-Taşkent , Emir Timur Müzesi , Figürlü Seramik , Çini.

Timurid Period Ceramic Samples (Tashkent Emir Timur Museum)

Abstract

In this study, ten ceramic plates exhibited at the Amir Timur Museum in Tashkent and dated to the Timurid period have been examined. These figurative ceramic plates are of great importance in terms of their artistic features and the insight they provide into the cultural life of the period. The examined works reveal the craftsmanship and aesthetic approaches of the plates used in everyday life during the Timurid era. By analyzing the artistic value, period-specific production techniques, and decorative elements of the figurative ceramics in detail, the study emphasizes the historical document-like quality of these artifacts.
The examined objects are significant not only from an aesthetic perspective but also for reflecting the cultural structure, trade relations, and symbolic values of Turkic societies in Central Asia between the 14th and 16th centuries. The ceramic plates that form the subject of this study are of particular importance as they offer concrete examples based on museum data for the development of figurative ceramic art and shed light on the enduring features of Turkish-Islamic art. Within this context, the ten ceramic plates exhibited at the Amir Timur Museum in Tashkent have been examined.In the analyzed examples, the presence of animal figures alongside vegetal and geometric motifs clearly demonstrates the continuity of both pre-Islamic Turkic art and Islamic-period Turkic artistic traditions within Timurid art.A qualitative method was adopted throughout the study, and data regarding the artifacts were collected through museum observations and visual analyses using the unique methods and techniques of art history. The compositional structures of the motifs, use of color, technical features, and iconographic elements found in the examined pieces have been identified and described in detail. The findings reveal that animal figures held an important place in the art of the period alongside vegetal and geometric motifs, and that these works also bear traces of cultural interactions.The figurative ceramic plates exhibited in the Amir Timur Museum are not merely works of art; they are also historical documents that reflect the cultural, economic, and aesthetic dynamics of their time.

Keywords

Central Asian Turkish Art , Uzbekistan-Tashkent , Emir Timur Museum , Figured Ceramics , Tile.

References

• Aka, İ. (2012). Timur. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Aka, İ. (2022). Turan Sultanı Timur. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Arık, R. (2000). Kubad-Abad Selçuklu Saray ve Çinileri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Artan, T. (1998). Osmanlı Çini ve Seramik Sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, M., & Şen, A. (2023). Ani’nin Dağ Keçisi Figürlü Sırsız Seramikleri. Art-Sanat, (19), 1–25.
• Aslanapa, O. (1989). Türk Keramik Sanatı Turkish Pottery In Anatolia (Cilt 5). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Barthold, W. (1979). Taşkent. İslam Ansiklopedisi, 12(1). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Büyükçanga, H. H. (2006). Anadolu Selçuklu Seramiklerinde Figürlerin Dili ve Resim Eğitimi Açısından İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Буктевич, Л. М. (2004). История Орнамента [Ornament History]. Moskova: Gumanitarny Izdatelsky Tsentr.
• Chiu, A. (2009). Ceramics Of Central Asia. Londra: Thames & Hudson.
• Çoruhlu, Y. (1995). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi (Kozmolojik, Mitolojik, Astrolojik, Dini ve Edebi Tasavvurlara Göre). İstanbul: Seyran Yayınevi.
• Çoruhlu, Y. (2007). Timurlu Çini ve Keramik Sanatında Hayvan Figürleri. Ölümünün 600. Yılında Emir Timur ve Mirası: Uluslararası Sempozyumu (s. 271–306). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Gazimzyanov, A. H. (2008). Islamic Art And Architecture Of Central Asia: The Early Period. Taşkent: Fan.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm: Materyaller ve Araştırmalar (3. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Muhommad, A. (2008). Amir Temur Solnomasi. Taşkent: Alişer Navoi Nomidagi Özbekiston Milliy Kutubxonasi Naşriyoti.
• Oyal Ömer. (2013). Keçi “Zanlı, Kurban Cefakâr”. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öney, G. (2001). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Dönemi Çini Sanatı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özgüç, N. (1983). Samsat Kazıları. V. Kazı Sonuçları Toplantısı (s. 117–387). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Polat, E. (2020). Özbekistan Hiva Şehri İçhan-Kala Mimari Anıtları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Polat, E. (2022). İçan-Kala Mescitleri. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 8(18), 432–466.
• Pugachenkova, G. A. (1960). Taşkent. Taşkent: Özbek SSC Bilimler Akademisi Yayınevi.
• Rakhimov, M. K. (2006). Artistic Ceramics Of Uzbekistan. Taşkent: Fan. Rtveladze, E., & Islomov, Ö. (2009). Tashkent 2200. Taşkent: Özbekistan.
• Şahin, S. (2022). Timur Dönemi Seramiklerinde Somut Olmayan Kültürel Mirasa Yansıyan Hayvan Motifleri. Uluslararası Türk Dünyası Turizm, Ekonomi ve Kültürel Miras Sempozyumu, Denizli.
• Şen, A. (2025). Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Anlam ve Sembol. Edebiyat ve Beşeri Bilimler Dergisi, 74, 84–93. https://doi.org/10.55590/literatureandhumanities.1533552
• Sümer, F. (2002). Selçuklu Çini ve Seramik Sanatı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. “Keramika Uzbekistana V Mirovoy Kollektsii.” (2022). Taşkent.
• “O‘zbekiston Davlat San’at Muzeyining Noyob Xazinasi.” (2019). Taşkent.
• Yezdi, Ş. A. (2019). Zafernâme (D. A. Batur, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Yüksel, M. Ş. (2009). Arap Kaynaklarının Emir Timur Tarihi Araştırmalarındaki Yeri. Tarihselden Moderne Özbekistan: Timur Dönemi ve Sonrası Kaynak Araştırmaları Sempozyumu, 13–17 Temmuz, Ankara.