THE VALUE OF HUMAN IN THE QURAN

Yıl 2018, Sayı: 1, 51 - 64, 31.12.2018

Süleyman Kaya

Öz

As the Quran is
evaluated in its unity, it is realized that existence world has been built on
human being. Because human has been mounted on the center of the existence
world. His position is determined as the khalifa, and all the explanations are
done by aiming this term. If human is pulled out of this pattern, everything,
even the Quran, becomes meaningless. Because reason and willpower are bestowed
on him apart from all the other existence, and almost all of the world has been
offered to his service. By that way has been laid the groundwork for his
responsibilty/trial. After this stage, life goes on through a new life space
where is opened into the hereafter, and not sentenced to the nonexistence. The
struggle in the world of being takes place over him. The jinns have been
created for him, and the devil has imposed himself on him. Highness of the
angels and sadness of the devil increase of his value. The Qirâmen Qatibeen
records what he did. The Azrail takes his life. There are the messengers who
have come from his lineage for the guidance for him. He is going to face what
he did, and be responded for what he did. The doomsday will break for him, and
the last day will be established for him, and the man will give the account of
what he did there. Descriptions of the paradise and the hell are made for him.
We in the article would like to focus on this value of the Quran which is a
message referring to human being with every subject and passage. Firstly, we
will briefly refer to the Quran’s conception of existence, then in this context
to the khalifa description referring to human being. Finally, we would like to
deal with the value which has been charged on him in the context of being
responsible or tried.

Anahtar Kelimeler

Quran, existence, khalifa, human being, trial

KUR’AN’DA İNSANIN DEĞERİ

Öz

Kur’an bütünlüğü
içerisinde değerlendirildiğinde varlık âleminin insan üzerinden kurgulandığı
görülür. Çünkü insan, varlık âleminin merkezine oturtulmuştur. Konumu, halîfe
olarak belirlenir ve bütün açıklamalar o hedef alınarak yapılır. İnsan, bu örgü
içerisinden çekip alınsa her şey hatta Kur’an bile anlamsızlaşır. Çünkü ona tüm
varlıklardan farklı olarak akıl ve irade verilmiş, âdeta âlemin tümü onun
hizmetine sunulmuştur. Bununla onun sorumluluğuna/imtihanına zemin
hazırlanmıştır. Bu aşamadan sonra âhirete açılan yeni bir yaşam alanıyla hayat
devam eder, yokluğa mahkûm edilmez. Varlık âlemindeki mücadele onun üzerinden
yürür. Cinler onun için yaratılmış, şeytan ona musallat olmuştur. Meleklerin
ulviliği ile şeytanın süflîliğidir ona değer katan. Kirâmen kâtibin onun
yaptıklarını kaydeder. Azrâil onun canını alır. Kendi içinden çıkan
peygamberler onun rehberliği için vardır. Yaptıklarıyla yüzleşecek ve
karşılığını görecektir. Kıyamet onun için kopacak, mahşer onun için kurulacak,
insan orada yaptıklarının hesabını verecektir. Cennet ve cehennem tasvirleri
onun için yapılır. Biz makalemizde, her konusu ve pasajı insana yönelik bir
mesaj olan Kur’an’ın insana atfettiği bu değer üzerinde durmak istiyoruz. Önce
Kur’an’ın varlık tasavvuruna, sonra bu kapsamda insana atfedilen halîfe nitelemesine
kısaca değinecek, ardından sorumlu olma veya imtihan edilme bağlamında ona
yüklenen değere temas etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, varlık, halîfe, insan, imtihan

Kaynakça

• Abduh, Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm, Kahire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Akkâd, Abbas Mahmud, el-İnsân Fi’l-Kur’an, Kahire: Mektebetü’l-Usre, ts.
• Âlûsî, Şihabuddîn es-Seyyid el-Mahmûd, Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’ani’l-Azîm, Beyrut: Daru Fikr, 1997.
• Beydâvî, Nâsuru’d-Dîn Ebû Saîd Abdullah b. Amr, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Mecmua mine’t-Tefâsîr içerisinde, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Bilginer, Mahmut Sadettin, Niyazi Mısrî Divanı Şerhi, İstanbul: Baha Matbaası, 1976.
• Bulut, Ali, Belâgat, İstanbul: İFAV, 2015.
• Cevherî, İsmail b. Hammad, Sıhâh, nşr. Ahmed Addu’l-Gafûr Attar, Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Muallimîn, 1990.
• Çiftçi, Adil, “Fazlurrahmân’ın Dinamik Şeriat Anlayışı”, İslâmiyât, 1/4, (1998), 171-203.
• Demirli, Ekrem, İslâm Metafiziğinde Tanrı ve İnsan, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
• Esen, Muammer, “İnsanın Halifeliği Meselesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLV/1, (2004), 15-38.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, nşr. Abdülhamîd Hendâvî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Gibb, H. A. R., Muhammedanizm An Historical Survey, London: Oxford University Press, 1969.
• Güler, İlhami, Allah’ın Ahlakiliği Sorunu, Ankara: Ankara Okulu, 2017.
• Gölcük, Şerafettin, Kelam Açısından İnsan ve Fiilleri, İstanbul: Kayıhan Yayınları, , ts.
• el-Isfahânî, Râğıb, Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’an, nşr. Safvan Adnan Dâvûdî, Beyrut: Dâru’s-Sâmiyye, 1997.
• Izutsu, Toshihiko, Kur’an’da Allah ve İnsan, çev. Süleyman Ateş, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Kaya, Süleyman, Kur’an’da İmtihan, İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Kılıç, Sadık, Tarihsellik ve Akılcılık Bağlamında Kur’an’ı Anlama Sorunu, İstanbul: İhtar Yayınları, 1999.
• Konevî, Sadreddin, Kırk Hadis Şerhi, çev. Ekrem Demirli, Ankara: İz yayıncılık, 2007.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd, Kitâbu’t-Tevhîd, nşr. Fethullah Halîf, İstanbul: Mektebetü’l-İslâmiyye, 1979.
• Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil b. Süleyman, nşr. Ahmed Ferid, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Mustafa Sabri, “Vahdet-i Vücûd”, çev. Hüseyin Atay, İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, Ankara, II, (1975), 151-174.
• es-Sâbûnî, Nureddin, el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn, neşr. Bekir Topaloğlu, Ankara: DİB Yayınları, , ts.
• Sezgin, Fuat, İslâm Kültür Dünyasının Bilimler Tarihindeki Yeri, y.y., Türkiye Bilimler Akademisi, 2004.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethu’l-Kadîr, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1997.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1997.
• Bekir, Topaloğlu, “Allah”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), II, 471-498
• Türcan, Galip, “Kelamda İnsan Fiillerinin Yaratılması Problemi: Yaratma Kavramı Bağlamında Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005, 15/2, s. 139-158.
• Watt, W. Montgomery, İslam’ın İlk Dönemlerinde Hür İrade ve Kader, çev. Arif Aytekin, İstanbul: Kitabevi, 1996.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Bezm-i Elest”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), VI, 1992.
• Yazır, M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul: Eser Neşriyat, ts.
• Yeprem, Saim, İrade Hürriyeti ve İmâm Mâturîdî, İstanbul: İFAV, 1984.
• Yurdagür, Metin, Allah’ın Sıfatları, İstanbul: Marifet Yayınları, 1984.
• Zemahşerî, Cârullah Mahmûd b. Umer, el-Keşşâf, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.