THE LIFE OF ABDULLAH SALAH AL-DIN USHSHAQI AND HIS EXEGETICAL TREATISE ON AL-AHZAB 33/72 : TEXT AND REVIEW

Yıl 2019, Sayı: 3, 111 - 123, 24.07.2020

Esma Atışman , Esra Çınar

Öz

The interpretation of single Qur’anic verses commentary has an important place in the scientific tradition of the Ottoman society. Many works dealing with interpretation of single Qur’anic verses were presented during the Ottoman period. One of the Ottoman scholars who lived in the 18th century, Abdullah Salah al-Din Ushshaqi wrote three treatises in this genre. Known as ‘Ibn al-Arabi of the Ottoman’, Ushshaqi was a Khalwati-Ushshaqi sheikh who authored more than 200 works and composed poems in Arabic, Persian and Turkish. Following an introduction to the life and works of Ushshaqi, the present study examines his treatise on al-Ahzab 33/72. In the treatise, Ushshaqi referred to the other verses and the hadiths, and quoted from Fusus by Ibn al-Arabi. Abdullah Salah al-Din Ushshaqi, wrote the commentary on the verse with an illustrative method. Salah master followed the method used in the classical interpretation in verse commentary. Muhy al-Din İbn el-Arabi concepts such as "trust", "khilafah", "human", "human perfect" and "Adam" in his commentator explained on the basis of his thought. He also made use of simile and provided lexical explanations. Additionally, he at times utilised question-answer method. Interpreting trust in Ahzab, 33/72 with khilafah, the author mentioned a link between the said verse and Baqara, 2/30, which is about the objection of angels to the vicegerency of the Prophet Adam.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Interpretation of Single Qur’anic Verses, Ushshaqi, Khilafah, Trust

ABDULLAH SALÂHADDİN UŞŞÂKÎ VE AHZAB SURESİ 72. AYETİNE DAİR TEFSİR RİSÂLESİ -İNCELEME VE METİN-

Öz

Osmanlı toplumunun ilim geleneğinde ayet tefsiri te’lifâtı önemli bir yer tutmaktadır. Osmanlı Döneminde birçok ayet tefsiri kaleme alınmıştır. Tasavvuf konusunda eserleri bulunan Abdullah Salâhaddin Uşşâkî’nin de bu konuda üç tane risalesi mevcuttur. Uşşâkî, “Osmanlı’nın İbnü’l-Arabi’si” diye tanınan, iki yüzden fazla eser telif eden, Türkçe, Arapça, Farsça şiir yazabilen bir Halveti-Uşşâkî şeyhidir. Bu çalışmada öncelikle Uşşâkî’nin hayatı ve tefsir alanındaki eserleri tanıtıldıktan sonra Ahzab suresi 72. ayetine dair tefsir risalesi incelenmiştir. Abdullah Salâhaddin Uşşâkî, işârî bir metod ile ayet tefsirini kaleme almıştır. Salâhî Efendi ayet tefsirinde klasik tefsir usulünde kullanılan usulü takip etmiştir. Bu risalede ayetler, hadisler, İbnü’l-Arabi’nin Fusûsü’l-Hikem’inden alıntılar, benzetmeler, kelime tahlilleri ve soru-cevap yöntemlerine başvurularak Ahzab suresi 72. ayet açıklanmıştır. Müfessir tefsirinde “emanet”, “hilafet”, “insan”, “insan-ı kâmil” ve “Âdem” gibi kavramları Muhyiddin İbnü’l-Arabi düşüncesi temelinde izah etmiştir. Ayette geçen “emanet” kelimesini hilafet olarak tefsir eden müellif, ilgili ayetin meleklerin Hz. Âdem’in halifeliğine itirazını konu edinen Bakara suresi 30. ayet ile bağlantılı olduğunu belirtmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ayet Tefsiri, Uşşâkî, Hilafet, Emanet

Kaynakça

• Abdullah Salâhaddin Uşşâkî, Ahzab Suresi 72. Ayetine Dair Tefsir Risalesi, Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 3211, vr. 1a-19b.
• Akkuş, Mehmet, Abdullah Salâhaddin-i Uşşâkî (Salâhî) Hayatı ve Eserleri, Ankara: MEB Yayınları, 1998.
• Altuntaş, Halil, Muzaffer, Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’ân-ı Kerim Meali, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-, el-Câmi`u’s-sahîh, Muhakkik: Muhammed Züheyr b. Nasr, Dâr-u Tavki’n-Necât, Birinci Basım, 1422/2001.
• Bûsirî, Muhammed b. Said, Kaside-i Bürde Tercümesi ve Şerhi, nşr. Ömer Faruk Harman, İstanbul: Gençlik Basımevi, 1977.
• Ceyhan, Semih, “Salâhî Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları: İstanbul, 2009, XXXVI, 17-19.
• Ceyhan, Semih, Abdullah Salâhî Uşşâkî’nin Vücud Risaleleri (Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1998.
• Deliktaş, Süleyman, Salâhaddin-i Uşşâkî ve Kaside-i Hamriyye Şerhi (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, 1970.
• er-Râzi, Mefâtîhu’l-Gayb, Huzur Yayınevi, İstanbul, 2013, c. 18, s. 178.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, Fusûsu’l-Hikem, thk. Ebu’l-Alâ Afîfî, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-`Arabî, 1365/1946.
• Kılıç, Mahmut Erol, Anadolu Tasavvuf Tarihine Notlar-II Halvetî-Uşşâkîler, İstanbul: Sufi Kitap, 2016.
• Konuk, Ahmed Avni, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Hazırlayanlar: Selçuk Eraydın-Mustafa Tahralı-Nedim Tan-Ercan Alkan, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2017.
• Sehâvî, Muhammed Abdurrahman, Makâsidü’l-Hasene, Beyrut: Darü’l-Kitap, 1985.
• Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmanî, Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, Yayına hazırlayan Nuri Akbayar, İstanbul, 1996.
• Soysaldı, İhsan, Salâhaddin-i Uşşâkî’nin Tasavvuf Felsefesi (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002.
• Tâhir, Bursalı Mehmed, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1333.
• Uludağ, Süleyman, “A`yân-ı sâbite”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, IV., 198-199, TDV Yayınları: İstanbul, 1991.
• Vassâf, Osmanzâde Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Vicdânî, Sâdık, Tarikatlar ve Silsileleri (Tomâr-ı Turûk-u Aliyye), nşr. İ. Gündüz, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1995.