البعد النفسي للعمى والعزلة في شعر أبي العلاء المعري وأدبه العربي

Yıl 2019, Sayı: 3, 87 - 109, 24.07.2020

Aydin Kudat , Halid Duhaymi

Öz

كثيراً ما تؤثر العاهات الجسدية و الابتلاءات التي تصيب الإنسان على عقله وتفكيره وسلوكه وإضافته للحياة الدنيا سلباً او إيجاباً ولعلنا نقف على إبداعات إيجابية عند البعض منهم تكون بمثابة عبر و حكم ومن هؤلاء الناس أبو العلاء المعري (المتوفى 449 هـ / 1057 م) الشاعر المعروف الذي ابتلي بالعمى واعتزل الناس في عصره هرباً من الفتن حيث يظهر ذلك واضحاً في شعره في ديواني سقط الزند و لزوم ما لا يلزم وكان لأثر العمى والعزلة اتجاهات مختلفة على الواقع والحياة كالحزن و السخرية وربما التشاؤم واليأس في بعض الأحيان ولكن غالباً ما تتجلى الحكمة في آثار عزلته لعلنا نطلع عليها و ربما نفاد منها في هذا الزمن في البعد عن الفتن و أهل السوء ما أمكن . ثم نتائج البحث والخاتمة ومصادر البحث ومراجعه.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية الأدب و النقد الأدبي, المعري, العمى, العزلة, البعد النفسيّ

EBÜ’L-ALA EL-MA’ARÎ'NİN ŞİİR VE ARAPÇA EDEBİYATINDA KÖRLÜK VE İNZİVANIN PSİKOLOJİK BOYUTU

Öz

Bedenî rahatsızlıklar ve karşılaşılan müsibetler, genel anlamda insanın dünya hayatını olumlu veya olumsuz şekilde etkiler, fikir ve düşüncesinin şekillenmesinde izler bırakır. Bazı örnek şahsiyetler vardır ki, bu gibi olaylar, ibret ve hikmetlerle dolu hayatlarında daima olumlu yönde yansımaları olmaktadır. Bu şahsiyetlerden biri de meşhur şair Ebü’l-Alâ’ Ahmed b. Abdillâh b. Süleymân el-Ma’arrî (ö. 449/1057)’dir. Çocukluk yaşlarında iken (çiçek hastalığına yakalanarak) gözlerini kaybeden Ebü’l-Alâ, yaşadığı dönemde meydana gelen bazı fitnelerden kaçarak inzivaya çekilmiştir. “Saktü’z-zend” ve “Lüzûmü mâ lâ yelzem” adlı iki şiir divanında bu durumu görmek mümkündür. Körlüğünün ve münzevi olarak yaşamanın onun hayatı üzerinde değişik tesirleri olmuştur.
Hayata karşı karamsarlığı, bazen ümitsizlik bazen de alay ederler endişesiyle başkalarının kendisini görmesini istememesi ve daima hüzünlü olması gibi münzevi hayatında ve kaleme aldığı şiirlerinde izleri görmek mümkündür. Diğer yandan çalışmamızda göürüleceği üzere kör-lüğün ve münzevi hayatın kendisine bahşettiği veya kazandırdığı birçok ibret ve hikmetlerler edebi eserlerinde tezahür etmiştir. Ebü’l-Alâ el-Ma’arrî’nin hayatı, edebiyatı ve özellikle divanının incelenmesi, fitnelerin yaygınlaştığı dönemlerde kötülük ve kötü insanların şerrinden uzaklaşmak amacıyla inzivanın yeri ve önemini kavramak bağlamında önem taşımaktadır. Bu makalede Ebü’l-Alâ’ Ahmed b. Abdillâh b. Süleymân el-Ma’arrînin edebi eserleri ile şiirlerinde körlük ve inzivanın psikolojik boyutu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı ve Eleştirisi, Ebü’l-Alâ’ el-Ma’arrî, Körlük, İnziva, Psikoloji

THE PSYCHOLOGICAL DIMENSION OF BLINDNESS AND ISOLATION IN THE POETRY AND ARABIC LITERATURE OF ABU ALA AL-MAARI

Öz

Physical discomfort and encountered calamities, in general affects people's minds and thoughts and affects world life positively or negatively. There are some exemplary personalities that such events always have positive reflections in their lives full of signs and wisdom.
One of these personalities is the famous poet Abu Ala Ahmed b. Abdullah b. Suleymân al-Maarrî (d. 449/1057).
Abu Ala, who lost his eyes when he was a child (with smallpox), fled from some mischief that occurred during his life and secluded himself. It is possible to see this situation in his two poetry divisions called “Saktu'z-zend” and “Luzûmu mâ la yalzam”.
Her blindness and secluded life had different effects on her life. It is possible to see the traces of these effects on his life and his poems such as and his poetry, such as pessimism towards life, not wanting people to see himself in fear of mocking and being always despair and sad.
On the other hand, as it will be revealed in our study, many lessons and wisdom, which is granted or earned to himself by blindness and hermit life, manifested thanks to blindness and hermit life.
The investigation of the life and divan of Abu Ala al-Maarri is important in the context of understanding the place and importance of the seclusion in order to get away from the evil and evil people's evil during the times of mischief.
In this article, the psychological dimension of blindness and seclusion in the poetry of Abu Ala Ahmed b. Abdullah b. Suleyman al-Maarri, will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Arab Literature and It`s Criticism, Abu Ala al-Maarrî, Blindness, Seclusion, Psychology

Kaynakça

• Abü’l-Alâ, el-Ma’arrî, Ahmed b. Abdullah b. Süleyman b. Muhammed b. Süleyman. Saktü’z-zend, Beyrut: Dar Sader, 1957.
• Akkâd, Abbas Mahmud, Mütalaatün fi’lkütübi ve’l-hayati, Kahire: Müessesetü Hindawi, 2012.
• Alayilî, Abdullah, el-Ma’arrî zalikel-mechul, Beyrut: Darü’l-Hadid, 5. Bsk, 1995.
• Ali Adnan, Übeyd, Şi’rü’l-mükeffifine fi’l-Asri’l-Abbasî,.Amman: Daru Üsame, 1999.
• Bazhi, Salih, el-Fikru ve’l-fennu fi şi’ri ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, İskenderiye: Beyrut: Darü’l-Maarif.1981.
• Bedrüddin, el-Aynî Mahmud b. Ahmed b. Hüseyin el-Aytabî, Akdü’l-ceman fi tarihi ehli’z-zaman, zımne tarifi’l-ulemai bi ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, Beyrut: ts. Beyrut: Dar Al-Ulum Al-Arabiya. 1993.
• Dayf, Şevkî, İsamü’d-düveli ve’l-imarat, Kahire: Darü’l-Maarif. 2. baskı, 1990.
• Ebü’l-Alâ el-Ma’arrî, Ahmed b. Abdullah b. Süleyman b. Muhammed b. Süleyman. Lüzumu ma la yelzem Beyrut: Dar Sader, 3. bsk. 2012.
• Ebü’l-Fath, el-Abbasi, Abdü’r-Rahim b. Abd al-Rahman. Maaihüdü’t-Tansis ala-şerhi şavahidi’-Tahlis zimne tarifi’l-Kudemai bi-ebi’-Alâ el-Ma’arrî, Mısır: Kahire Kitapevi, 1944.
• Ebü’l-Feda, İmadüddin İsmail b. Ali b. Mahmud b. Muhammed b. Ömer b. Şahinşah b. Eyyub, el-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer , zımne tarifi’l-ulemai bi ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, Mısır: el-Matbaatü’l-Hüseyniyye, ts.
• Hamza, Muhtar. Saykolojiyyetü’l-Merdâ ve zevi’l-Ahâti, Kahire: Dar Al-Maarif. 1956.
• Hatib, Abdulkerim, ebü’l-Alâ el-Ma’arrî beyne’l-imani ve’l-ilhad, Riyad: Darü’l-Vefa, 1980.
• Hayrüllah, Seyyid, Sayklojiyyetü’t-tiflii’l-kefifi ve terbiyyetuhu, Kahire: el-Matbaatü’l-Fenniyyetü’l-Hadise, 1967.
• Hüseyin, Taha, Zikra ebi’l-Alâ el-Ma’arrî Kahire, Darü’l-Maarif, 6. Bsk, 1963
• İbn Halikan, Ahmed b. Muhammed ebü’l-Abbas, Vefiyyatü’l-a’yân ve enbaü ebnai’z-zeman, İhsan Abbas, Beyrut: Daru Sadr, ts.
• İbnü’l-Esir, Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdulkerim b. Abdulvahid eş-Şeyyanî, el-Cezerî, el-Kamil fi’t-tarih, Ömer Abdusselam Tedmirî, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-Arabî 1. Bsk, 1997/1417.
• İbnü'l-Hacer, el-Askalanî ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, Lisanü’l-Mizan, el-Hind, Dairetü’l-Maarifi’n-Nizamiyyeti 2. Bsk, Beyrtu, Müessesetü’l-A’lamî li’l-Matbuat, 1971/1390.
• İsevî, Abdurrahman, Müşkilatü’t-tüfûleti ve’l-mürahekati Süheyl Zekkar, Dimeşk: Darü’l-Fikr ts.
• Kamalüddin, b. el-Adim Ömer b. Ahmed b. Hibetüllah b. ebi Ceradete el-Ukaylî, Kitabü’l-İnsaf ve’t-taharri fi-dafi’z-zülmi ve’t-tecerrî an ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, zımne tarifi’l-ulemai bi ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, Kahire: ts.
• Kamalüddin, b. El-Adim Ömer b. Ahmed b. Hibetüllah b. Ebi Ceradete el-Ukaylî, Büğyetü’t-talebi fi tarihi Haleb zımne tarifi’l-ulemai bi ebi’l-Alâ el-Ma’arrî,
• Komisyon, el-Mucamü’l-vesit, Beyrut: Darü’d-Daveti, ts.
• Mahasini Zeki, ebü’l-Alâ el-Ma’arrî nakidü’l-müctema’i, Beyrut: Dar Al-Maaref, 1963.
• Marvazi, Nasir Khusraw el-Hakim el-Kubadiyani.Safar Namah, zımne tarifi’l-ulemai bi ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, M. Yahya es-Sahhab, 3. Beyrut: Yeni Kitap Evi, 1983.
• Qafti, Cemalüddin ebü’l-Hasan Ali b. Yusuf, İnbahü’r-rüvvat ala enbahi’n-nühâti zımne tarifi’l-ulemai bi ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, Kahire: Darü’l-fikri’l-Arabi, 1. Bsk, 1982/1406.
• Selamet, Yüsrî, En-Nakdü’l-İctimai fi Asari ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, İskenderiye: Darü’l-Marife, ts.
• Şihabüddin, el-Umrî Ahmed b. Yahya b. Fadlüllah el-Kureşî el-Advî, Mesalikü’l-Ebsar fi memaliliki’l-emsar, zımne tarifi’l-ulemai bi ebi’l-Alâ el-Ma’arrî, Abu Dabi: Müessesetü’s-Sakafe, 1423.
• Taha, Hüseyin, Maa Abü’l-Alâ el-Ma’arrî fi sicnihi, Kahire: Darü’l-Maarif. 1963.
• Yakut, el-Hamavî, Şihabüddin ebu Abdullah Yakut b. Abdullah, İrşadü’l-erim ila-marifeti’l-edib, zimne tarifi’l-Kudemai bi-ebi’-Alâ, el-Ma’arrî , İhsan Abbas, Beyrut: Darü’l-Ğarb el-İslami, 1. Bsk, 1414/1993.