THE LIFE AND WORKS OF THE AUTHOR OF TANZÎH AL-SHARİ'A AND INVESTIGATION OF HIS KUNYAH

Yıl 2022, Sayı: 8, 21 - 40, 31.12.2022

Mahmut Sami Gülcü

Öz

Early hadith scholars; They developed some rules to distinguish authentic and plausible narrations from each other, and accordingly, they compiled works containing sound, weak and fabricated narrations. The works containing fabricated narrations formed the subject hadith literature. Among the most important works of this literature are İbnü'l-Cevzî's el-Mevzûât and Suyûtî's el-Leʿâli'l-masnû‘a'. Tenzîhi'ş-şerî'ati'l-merfû'a 'ani'l-ahbari'ş-şenî'ati'l-mevzû'a is an important part of this literature. This work is a summary of İbnü'l-Cevzî's el-Mevzûât and Suyûtî's el-Leʿâli'l-masnû‘a', Zeylü'l-Leâlî and Nüketü'l-bedîât. His full name is Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali b. The name of the author of Tenzih al-Sharia, who is Abdurrahman, has been the subject of much controversy in our country and in the Islamic world. While some researchers recognize him as Ibn Arrak, others think he is Ibn Irak.
This article is written by Ali b. Muhammed b. Ali b. Along with discussing the life and works of Abdurrahman ed-Dimeshki, he will come to a conclusion about whether it should be pronounced as Ibn Arrak or Ibn Irak, which will deal with the investigation of his identity.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Apocrypal Hadith, Tanzîh al-sharî‘a, Ibn Arrâk, Ibn ‘Irâk al-Kinânî

TENZÎHÜ’Ş-ŞERΑA ADLI ESERİN MÜELLİFİNİN HAYATI, ESERLERİ VE KÜNYESİNİN TAHKİKİ

Öz

İlk dönem hadis âlimleri; sahih ve sakim rivayetleri birbirinden ayırmak için birtakım kurallar geliştirmiş ve buna bağlı olarak sahih, zayıf ve uydurma rivayetleri ihtiva eden eserler telif etmişlerdir. Bunlardan uydurma rivayetleri içeren eserler mevzû hadis edebiyatını oluşturmuştur. Bu edebiyatın en önemli eserleri arasında İbnü’l-Cevzî’nin el-Mevzûât adlı eseri ve Suyûtî’nin el-Leʿâli’l-masnû‘a’ adlı eseri sayılabilir. Tenzîhi’ş-şerî‘ati’l-merfû‘a ‘ani’l-ahbâri’ş-şenî‘ati’l-mevzû‘a adlı eser de bu edebiyatın önemli bir parçasıdır. Bu eser, İbnü’l-Cevzî’nin el-Mevzûât ve Suyûtî’nin el-Leʿâli’l-masnû‘a’, Zeylü’l-Leâlî ve Nüketü’l-bedîât adlı eserlerinin özeti mahiyetindedir. Tam adı Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali b. Abdurrahman olan Tenzihü’ş-şerîa’ müellifinin ismi ülkemizde ve İslam dünyasında oldukça fazla ihtilaf konusu olmuştur. Bir kısım araştırmacılar onu İbn Arrâk olarak tanırken bir kısmı ise İbn Irâk olması kanaatini taşımaktadır.
Bu makale, Tenzîhi’ş-şerî‘a adlı eserin müellifi Ali b. Muhammed b. Ali b. Abdurrahman ed-Dımeşkî’nin hayatı ve eserlerini ele almakla birlikte özellikle künyesinin tahkik edilmesini konu alacak sonuçta İbn Arrâk olarak mı İbn Irâk olarak mı telaffuz edilmesi gerektiğine dair bir sonuca varacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Mevzû hadisler, Tenzîhi’ş-şerî‘a, İbn ‘Irâk el-Kinânî, İbn Arrâk, Hadith, Apocrypal Hadith, Tanzîh al-sharî‘a, Ibn Arrâk, Ibn ‘Irâk al-Kinânî

Kaynakça

• Ali el-Cârim - Mustafa Emin. el-Belâgatü’l-vâdıha. 1 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 2015.
• Ali Rıza Karabulut-Ahmet Turan Karabulut. Mu‘cemü’t-târihi’t-türâsi’l-İslâmî fî mektebâti’l-âlem: el-Mahtûtât ve’l-Matbuât. 6 Cilt. Kayseri: Dâru’l-akabe, 2001.
• Avni, eş-Şerîf Hâtim b. Ârif el-’. Ma‘ri̇fetü Ulûmi̇’l-Hadîs (el-Muharrau’l-muhtsar min ’ulûmi’l-eser). 1 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Minhâc, 1. Basım, 2021.
• Avni, eş-Şerîf Hâtim b. Ârif el-’. Şerhu Mûkızati’z-Zehebî. 1 Cilt. el-Mmeleketü’l-’Arabiyyetü’s-Suudiyye: Dâru İbni’l-Cevzî, 1. Basım, 1427.
• Ayderûs, Abdülkādir b. Şeyh el-. en-Nûru’s-sâfir ’an ahbâri’l-karni’l-’âşir. 1 Cilt. Beyrût: Dâru Sâder, 1. Basım, 2001.
• Azamat, Nihat. “Alî b. Meymûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/411-412. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ʿârifîn esmâʾü’l-müʾellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-’ilmiyye, 1. Basım, 2008.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli ʿalâ Keşfi’z-zunûn ’an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-’ilmiyye, 1. Basım, 2008.
• Başaran, Selman. “İbn Arrâk, Ebü’l-Hasan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/318-319. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Bermâvî, İlyas b. Ahmed el-. İmtâu’l-fuzalâ bî terâcimi’l-kurrâ fî mâ bade’l-karni’s-sâmin el-hicrî. 5 Cilt. el-Medinetu’l-Münevvere: Dâru’z-zamân, 2. Basım, 2007.
• Bernâmecü’l-mektebeti’l-ʿAbdeliyye. 2 Cilt. Tunus: el-Matbaʻatuʼr-resmiyyetu’l-’arabiyyetu bi-Tûnus, 1327.
• Brockelmann, Carll. Geschichte der arabischen Litteratur (GAL). 2 Cilt. Leiden, 1938.
• Cemâl, Enis b. Ahmed b. Tâhir. el-Beyânu ve’t-tafsîl bi dirâseti eşheri kütübi’l-cerhi ve’t-ta’dîl. 2 Cilt. Medîne: el-Câmi’atu’l-İslâmiyye, 1. Basım, 2011.
• Çetin, Nihad M. “Bahir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/484-486. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Demirci, Mehmet. “İbn Arrâk, Muhammed b. Ali”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/319. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Durmuş, İsmail. “Müberred”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/430-433. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Durmuş, İsmail. “Seci”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 36. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Ebû Gudde, Abdulfettah. Lemehât min târîhi’s-sünne ve ʿulûmi’l-hadîs. 1 Cilt. Beyrût: Mektebu’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 5. Basım, 2008.
• el-Mecmau’l-melikî. el-Fihrisü’ş-şâmil li’t-türâsi’l-Arabiyyi’l-İslâmiyyi’l-mahtût: el-fıkhu ve usulühü. 12 Cilt. Amman: Müessesetü Âli’l-Beyt li’l-Fikri’l-İslâmî, 2004.
• Fâdânî, Ebü’l-Feyz Alemüddîn Muhammed Yâsîn b. Muhammed Îsâ el-. el-ʿUcâle fi’l-ehâdîsi’l-müselsele. 1 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-besâir, 1985.
• Fâhûrî, Abdullatîf. Zevâya Beyrût. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-hadîs’i-kettâniyye, 1. Basım, 2018.
• Fettahoğlu, Selahattin. “Arap Aruzu, Genel Esasları Ve Zorunlu Vezi̇n Değişimleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/64 (Haziran 2019).
• Gazzî, Ebü’l-Mekârim Necmüddîn Muhammed b. Muhammed el-Âmirî ed-Dımaşkî el-. el-Kevâkibü’s-sâʾire bi-menâkıbi aʿyâni’l-miʾeti’l-ʿâşire. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-’ilmiyye, 1. Basım, 1997.
• Güven, Mustafa Salim. Ebu’l-Hasan eş-Şâzilî ve Şâziliyye. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 1999.
• Habeşî, Abdullah Muhammed el-. Masâdiru’l-fikri’l-İslâmî fi’l-Yemen. 1 Cilt. Beyrût: Mektebetü’l-’asriyye, 1988.
• İbn Arrâk, Ebü’l-Hasen Nûruddîn (Sa‘düddîn) Alî b. Muhammed b. Alî el-Kinânî ed-Dımaşkī. Neşrü’l-letâif fî Veccin ve’t-Tâif. 1 Cilt. Kahire: Zehrâu’ş-şark, 1. Basım, 2009.
• İbn Arrâk, Ebü’l-Hasen Nûruddîn (Sa‘düddîn) Alî b. Muhammed b. Alî el-Kinânî ed-Dımaşkī. Tenzîhü’ş-şerîʿati’l-merfûʿa ʿani’l-ahbâri’ş-şenîʿati’l-mevzûʿa. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-’ilmiyye, 1399.
• İbn Arrâk, Muhammed b. Ali. Hidâyetü’s-sekaleyn fî fazli’l-haremeyn. 1 Cilt. 1439: Merkezu’l-bahsi’l-’ilmi ve ihyai’t-turâsi’l-İslâmî, 1. Basım, 1439.
• İbn Fehd, Cârullah b. el-İz b. en-Necm. Neylü’l-münâ bi-zeyli Bulûgi’l-kurâ li-tekmileti ithâfi’l-verâ. 1 Cilt. Mekke: Müessesetü’l-Furkân li’t-turâsi’l-İslâmî, 1. Basım, 2000.
• İbnu’l-Hanbeli, Ebu Abdullah Radiyyüddin Muhammed b. İbrahim. Dürrü’l-Habeb fi Tarihi A’yani Haleb. 2 Cilt. Dımeşk: Menşurâtu vizâreti’s-sekâfe, 1972.
• İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. 11 Cilt. Dımeşk-Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1993.
• Kandemir, M. Yaşar. Mevzû hadisler: menşe’i, tanıma yolları, tenkidi. İstanbul: IFAV, 7. baskı., 2012.
• Kannevcî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Sıddîk Bahâdır Hân b. Hasen b. Alî el-. Ebcedü’l-’ulûm. 1 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2002.
• Karaduman, İlyas. Sözlü Hadis Geleneği ve Günümüz Temsilcilerinden Mehmet Emin Saraç. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Kâtib Çelebî, Hâcı Halîfe Mustafa b. Abdillah. Keşfu’z-Zünûn ’an esâmi’l-kütübi ve’l-fünûn. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-’ilmiyye, 1. Basım, 2008.
• Kâtip Çelebî. Keşfu’z-Zünûn. 10 Cilt. Beyrût: Müessesetü’l-Furkân li’t-turâsi’l-İslâmî, 1. Basım, 2021.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-Müellifin: Teracimu Musannifi’l-Kütübi’l-Arabiyye. 13 Cilt. Beyrût: Dâru İhyau Turâsi’l-’Arabiyye, ts.
• Kettânî, Muhammed b. Ca‘fer el-. er-Ri̇sâletü’l-Müstetrafe. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 9. Basım, 2018.
• Kevserî, Muhammed Zahid b. el-Hasan b. Ali Zahid el-. Makâlâtü’l-Kevserî. 1 Cilt. Kâhire: Dâru’s-selâm, 2007.
• Kutlu, Sönmez. “Muhammed b. Kerrâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/546-547. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Muhibbî, Muhammed el-Emîn b. Fazlillâh b. Muhibbillâh el-. Hulâsatü’l-eser fî aʿyâni’l-karni’l-hâdî ʿaşer. 4 Cilt. Beyrût: Dâru Sâder, ts.
• Sem’ânî, Abdülkerîm b. Muhammed. el-Ensâb. 1 Cilt. Haydarabâd: Meclisu Dâireti’l-Me’ârifi’l-Osmâniyye, 1962.
• Şillî, Muahammed b. Ebubekir Ebu Alevî eş-. es-Senâu’l-bâhir bi tekmîli’n-nuri’s-sâfir fî ahbâri karni’l-’âşir. 1 Cilt. San’â: Mektebetü’l-irşâd, 1. Basım, 2004.
• Tâlibî, Abdülhayy b. Fahriddîn b. Abdilalî el-Hasenî et-. Nüzhetü’l-havâtır ve behcetü’l-mesâmi’ ve’n-nevâzır. 8 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1999.
• Taşköprizâde, Ahmed Efendi. eş-Şekâʾiku’n-nuʿmâniyye fî ʿulemâʾi’d-devleti’l-ʿOsmâniyye. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kitâbi’l-’arabî, 1975.
• Tuncer, Mahmut. İbn Arrâk’ın Hayatı ve Tenzîhu’ş-Şeri̇a Adlı Eseri̇. Şırnak: Şırnak Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yiğit, İsmail. “Memlükler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/90-97. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Kıstâs fî ’ilmi’l-’arûz. 1 Cilt. Beyrût: Mektebetü’l-me’ârîf, 1989.
• Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm. 8 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-’İlmi li’l-melâyîn, 15. Basım, 2002.