Antalya Kaleiçi Tekelipaşa Camii Münferice Kasîdesi

Yıl 2018, Sayı: 10, 15 - 48, 31.12.2018

Necmi Atik

Öz

Antalya Kaleiçi’nde, Tekeli Mehmed Paşa (ö. 1616) tarafından, 1600’lü yılların başında tamamen kesme taş işçiliği ile yaptırılan Tekelipaşa Camii, ana kubbeyi destekleyen üç yarım kubbe planında inşâ edilmiştir. Kuzey, Batı ve Doğu yönlerinde üç kapısı bulunan camii, işçilik ve estetik güzellikleri ile döneminin özelliklerini yansıtırken, mîmârisiyle de dikkat çekmektedir.
Tekelipaşa Camii’ni diğer bütün camilerden ayıran benzersiz özellik ise, dünyada ilk ve tek, bir caminin iç ve dış pencere alınlıklarındaki çini panolarına uygulanmış, İslam edebiyatının meşhur Münferice Kasîdesi’dir. Cami’nin çini panolarında yer alan ve talik hat sanatı ile mükemmel bir şekilde yazılmış Münferice Kasîdesi kırk beyitten oluşmaktadır. Ana çini renklerinin kullanıldığı panolar, dendanlı rûmî, hatâî ve yarı stilize çiçekli bitkisel motiflerle tezyin edilmiştir.
İçerisinde bütün duâların kabul edildiği İsm-i A’zamın olduğuna ve maddî-manevî bütün sıkıntıları yok ettiğine inanılan kasîde, Müslümanlar tarafından evrad olarak da okuna gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Münferice Kasîdesi, İbnü’n-Nahvî, Tekelipaşa Camii

Antalya Kaleiçi Tekelipaşa Mehmet Paşa Mosque's Munferice Eulogy

Öz

Tekeli Mehmet Paşa Mosque named after its commissioner, Mehmet Paşa, was built at around the beginning of 16th century. Dressed stones were used throughout the mosque’s external structure. The mosque is situated at the inner part of Antalya fortress. The construction of Tekelipaşa mosque was based on the central dome and three supporting semi domes around it.
Due to its architectural and aesthetic features which reflect the best examples of high-quality craftsmanship of the period, Tekeli Mehmet Paşa Mosque attracts great deal of attention. It has got three main doors located in north, west and east entrance. But the most distinct feature of the mosque, which makes it unique in the world of Islamic architecture when compared with other contemporary examples is the scripts of the famous literature of Islamic eulogy called ‘Münferice’ where located on both interior and exterior mosaic panels on window frames. The Münferice consists of 40 verses and is written in the perfect Talik form of Islamic calligraphy. The mosaic panels were decorated with flowering plants in semi stylistic and of Denden Rumi Hatai form of calligraphy.
Muslims widely believe that Münferice Eulogy contains the greatest name of Allah which not only grants a positive response but also protects from all physical harms and spiritual damages. Besides, it has been recited as a key praying in religious practices.

Anahtar Kelimeler

Münferice Eulogy, Ibnü’n-Nahvi, Tekelipaşa Mosque

Kaynakça

• Ahmed Baba et-Tinbükti, Neylü’l-İbtihâc bi-Tatrizi’d-dibâc, thk. Ali Ömer, Kâhire 2004, c. 2, s. 319.
• Alâüddin el-Busravî, es-Serîretü’l-Münze’ice li-Şerhi’l-Kasîdetü’l-Münferice, thk. Muhammed Salmân, Beyrut 2010, s. 40.
• Alkan, Ercan, “Es’ad Erbilî’nin Tercüme-i Kasîde-i Münferice Adlı Eseri”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, İstanbul 2012, Sayı 30, s. 151-172.
• Alzyout, Hassan, Kasîde-i Münferice ve İsmail Ankaravî’nin Hikem-i Münferice fî Şerhi’l-Münferice’si, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Carl Brockelmann, Târîhu’l-Edebi’l-Arabî, çev. Es-Seyyid Ya’kub Bekir – Ramazan Abdüttevvâb, Kahire 1993, c.5, s. 111.
• Celâlüddin Suyûtî, Bugyetü’l-Vuât fî Tabakâti’l-Lugaviyye ve’n-Nuhât, thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, Beyrut 1979, c. 2, s. 362.
• Hüseyin Elmalı, “İbnü’n-Nahvî, el-Kasîdetü’l-Münferice’si ve Tercümesi”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 15 (2000):39.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, Kahire 2013, c. 8, s. 135
• İbnü’z-Zeyyât Tadeli, et-Teşevvüf ilâ Ricâli’t-Tasavvuf, thk. Ali Ömer, Kahire 2007, s. 78.
• İsmail Durmuş – Hüseyin Elmalı, “İbnü’n-Nahvî Ebü’l-Fazl Yûsuf b. Muhammed b. Yûsuf et-Tevzerî”, DİA, İstanbul 2000, c. 21, s. 163-164.
• Kâtib Çelebi, Keşfü’z-Zünîn ‘an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, tsh. Şerafettin Yaltkaya ve Kilisli Rifat Bilge, Bağdat 1941, c.2, s. 247.
• Leyla Yılmaz – Kemal Tuzcu, Antalya’da Türk Dönemi Kitâbeleri, Hollanda 2010.
• Şemseddin Zehebî, Târîhu’l-İslâm ve Vefâyâtü’l-Meşâhir ve’l-a’lâm, thk. Ömer Tedmuri, Beyrut 1987, c. 36, s. 445-446.
• Tâcü’d-Dîn es-Sübkî, Tabakâtü’ş-Şâfi’iyye el-Kübrâ, thk. Mahmûd et-Tanâhî ve Abdülfettâh el-Hilû, Kahire 1964, c. 8, s. 60.
• Zirikli, Hayreddin, el-A’lâm, Beyrut 2002, c. 8, s. 247.