20. Yüzyıl Dîvân Şâiri Hattât Suûdü'l-Mevlevî ve Dîvânı (Zâdegân)

Yıl 2019, Sayı: 11, 53 - 90, 30.06.2019

Necati İşler

Öz

Bu makalede Suudü’l-Mevlevî’yi (1882-1948) ve divanını (Zâdegân) tanıtmak istiyoruz. Suudü’l-Mevlevî, Osmanlı’nın son dönemine, Cumhuriyet’in ise ilk yıllarına şahit olmuş hattat ve şair bir zattır. Edebi kişiliğinin oluşmasında ba¬basının, Mevlevî dostlarından Tahirü’l-Mevlevî’nin ve İstanbul’un ilim ve kültür ortamının katkıları olmuştur. Dönemin ünlü hattatlarından dersler alarak ken¬disini hat sanatında yetiştirmiştir. Osmanlı döneminde yirmi yıl encümen katipliği yapan Suudü’l-Mevlevî, medreselerde yazı muallimliğinde de bulunmuştur. Millet Kütüphanesi ve Merkez Efendi Camii’nde görev yapmıştır. Suudü’l- Mevlevî, “Encümen-i Şuara” adı altında bir araya gelen şairler topluluğunu takip etmiştir. Bu topluluğun kuvvetli şairlerinden Yenişehirli Avnî’yi örnek almıştır. Suudü’l-Mevlevî’nin bütün şiirlerini toplayan tek eseri Zâdegân’dır. Şiirlerinin tamamına yakınında “Suud” mahlasını kullanmıstır. Pek çok gazel ve kaside yazmıştır. Zâdegân’da 806 adet manzume vardır. Bu manzumelerden 389 adedi gazeldir. Mevlânâ ve Mesnevî sevgisi Zâdegân’da ayrı bir yer tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

20. Yüzyıl Divan Şiiri, Mehmet Suud Yavsı Ebussuutoğlu, Suudü’l-Mevlevî, Hattat, Divan Şairi, Zâdegân

20th Century Divan Poet Calligrapher Suudu’l-Mevlevi And His Divan (Zadegan)

Öz

In this article, we would like to introduce Suudu’l-Mevlevî (1882-1948) and his divan (Zâdegân). Suudu’l-Mevlevî is a poet and calligrapher who witnes- sed the last period of the Ottoman Empire and the first years of the Republic of Turkey. In addition to his father’s contribution, Tahirü’l Mevlevi and the cultural environment of Istanbul contributed much to his literary capacity. He has also trained himself in calligraphy by taking lessons from the famous calligraphers of his age. Suudu’l-Mevlevî working as clerk in the Divan for twenty years has also taught the calligraphy in madrasahs. He has officiated in Millet Library and Merkez Efendi Mosque. Suudü’l-Mevlevî has fallowed a group of poetry aggregated under the name of “Encümen-i Şuara”. He has followed in footsteps of Yenişehirli Avnî, the powerful poet of this society. The only work of Suudü’l- Mevlevî, aggregating all of his poems is Zâdegân. He has used the penname of “Suud” in almost all of his poems. Suudü’l-Mevlevî has written many qasidah and ghazels. There are 806 poems in Zâdegân. 389 of them is ghazels. His love for Mevlânâ and Mesnevî is given special room in Zâdegân.

Anahtar Kelimeler

20th Century Divan Poetry, Mehmet Suud Yavsi Ebussuutoglu, Suu- du’l-Mevlevi, Calligrapher, Divan Poet, Zadegan

Kaynakça

• Abdülbaki Dede Efendi. Enfâs-ı Bâkî, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî, Manzûm, nr. 533/1.
• Akkuş, Metin. NefîDivanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1993.
• Arı, Ahmet. Mevlevîlikte Bir Hanedanlık Kurucusu, Sâkıb Dede ve Divanı, Akçağ Yayınları, 1.Baskı, Ankara, 2003.
• Aşkar, Mustafa. İsldlipli Şeyh Muhyiddin Yavsî, Hayâtı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, Verâ Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1996.
• Berk, Süleyman. “Yaşar Şâdi Efendi’nin ‘Hutût-ı Meşâhir’ İsimli Hatıra Defteri ve Muhtevası”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2015 Bahar, S. 5, s. 150-215.
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri (I-III), Maarif-i Umumiye Matbaası, İstanbul, 1333.
• Dayıoğlu, Server. Galata Mevlevîhanesi, Yeni Avrasya Yayınları, Ankara, Nisan 2003.
• Dayıoğlu, Server. "Osmanlı Sanatında Mevlevi Hattatlar Ve Divan Edebiyatı Müzesi Koleksiyonu", Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu 3 - Eyüp Belediyesi, İstanbul, 2000.
• Dilçin, Cem. Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, A.Ü. Basımevi, Ankara, 1983.
• Ebu's-Suud Oğlu, Rıza Yavsî. Hikmetler ve İbretler, Ankara Milli Kütüphane Arşiv No: 06 Mil Yz A 3138/1.
• Erkoç, Ethem. İsldlipli M. Atıf Hoca Hayatı Düşünceleri ve İdamı, Çorum Belediyesi’nin Kültür Yayını, Çorum, 2016.
• Güngör, Zülfikar. Tahirü’l-Mevlevî (Olgun) Hayatı Eserleri ve Dînî Edebiyatla İlgili Şiiirleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1994.
• Haksever, Ahmet Cahit. “XX. Yüzyılda Üç Mevlevi Şeyhi: Velet Çelebi, Abdülbaki Baykara, Ahmet Remzi Akyürek”, Tasavvuf Dergisi, S. 14, Ankara, 2005.
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri (I-III), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1970.
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmut Kemal. Son Hattatlar, Maarif Basımevi, İstanbul, 1955.
• İpekten, Haluk; İsen, Mustafa. Basılı Divanlar Kataloğu, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.
• İpekten, Haluk. Nâilî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1990.
• İsazade Saduddin Efendi. Divançe, Beyazıt Kütüphanesi, Millet, Manzûm, No: 309/1.
• İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Dîvanlar Kataloğu(I-IV), C. IV, M.E.B. Kütüphaneler Genel Müdürlüğü Tasnif Komisyonu, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1967.
• İşler, Necati. Su’ûdu’l-Mevlevî, Hayatı, Eserleri Ve Divanı (Zâdegân), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2005.
• Kalkışım, Muhsin. Şeyh Galib Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1994.
• Kaya, Bayram Ali. Neşâtî, Şûle Yayınları, İstanbul, 1998.
• Kutlar, Fatma Sabiha. “Sa’dî ve Divançesi”, Türkoloji Dergisi, 2003, c. XVI, S. 2, s. 193-219.
• Macit, Muhsin. Nedim Divanı. Akçağ Yayınları, Ankara, 1993.
• Olgun, Tahir. “Acı Bir Kayıp: Hattat ve Şair Süud-ul-Mevlevî”, İslam Yolu, Yıl 1, S. 4, İstanbul, 28 Ekim 1948.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, L&M Yayınları, İstanbul, Ekim 2003.
• Rado, Şevket. Yirminci Yüzyılda Türk Hattatları, Yayın Matbaacılık, İstanbul, t.y.
• Sezer, Bilal. Erzurum Lalapaşa Camii'ndeki Bir Hat Levhası, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 2006, S. 9, s. 1-7.
• Suudü’l-Mevlevî (Suud Ebussuudoğlu). Berg-i Sebz, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, İbnü’l-Emin Mahmud Kemâl İnal Bölümü, Nr. 3088.
• Suudü’l-Mevlevî (Suud Yavsî Ebû's-Suud Oğlu). Gazeliyât, Ankara Milli Kütüphane 06 Mil Yz FB 628.
• Suudü’l-Mevlevî (Suud Ebussuudoğlu). Gazeliyât, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler, Yer Numarası: 894.35-1.
• Suudü’l-Mevlevî (Mehmed Suud). Sadâlarım, Ankara Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 1821.
• Suudü’l-Mevlevî. Sadâlarım (Nümûne-i Divan), Fatih Millet Ktb., Ali Emirî Ef., Manzûm, Nr. 526.
• Suudü’l-Mevlevî. Zâdegân (Divan-ı Suudü’l-Mevlevî), Hasan Adli Yavsı Ebussuutoğlu’nun özel kütüphanesinde bulunan divan, İstanbul.
• Suudü’l-Mevlevî. “Şeyhu’l-İslam Ebu’s-Suud Efendi Merhumun Terceme-i Hali-I”, Beyânü’l-Hak, S. 43, 5 Ramazan 1327.
• Suudü’l-Mevlevî. “Şeyhu’l-İslam Ebu’s-Suud Efendi Merhumun Terceme-i Hali-II”, Beyânü’l-Hak S. 44, 12 Muharrem 1327.
• Suudü’l-Mevlevî, “Aşk-nâme”, Beyânü’l-Hak, S. 76, 1 Ramazan 1328.
• Suudü’l-Mevlevî. “Tarih-i Kadim İçin Mersiye”, Beyânü’l-Hak, S. 138, 18 Zi’l-Hicce 1329.
• Suudü’l-Mevlevî (Süud Yavsı Ebüssüudoğlu). Şair Mustafa Zekâi, C.H.P. Şehremini Halkevi Neştiyatı, Osmanbey Matbaası, İstanbul, 1941.
• Şentürk, Atilla. Tahir'ül Mevlevi Hayatı ve Eserleri, Nehir Yayınları, İstanbul, 1991.
• Tatçı, Mustafa; Akkuş, Mehmet; Kasap, İsmail. Divan-ı Vassaf, Kırkambar Kitaplığı, İstanbul, 2012.
• Top, Hüseyin, Mevlevî Usûl ve Âdâbı, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2001.
• Ünver, İsmail. "XIX. Yüzyıl Divan Şiiri", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 32, S. 1-2, 1988, s. 131-140
• Yenişehirli Avnî. Külliyât-ı Divan-ı Avnî, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar Bölümü, No: 4356.
• Yüksel, Gökçe Seren. Su'ûd Mehmed Yavsî Efendi Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri Ve Divanı'nın Tenkidli Metni, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Muğla, 2010.