Garip Bir Mektup Hikâyesi: Enver Paşa’nın Dârfûr Sultanı Ali Dinar’a Yazdığı Mektup

Yıl 2018, Sayı: 9, 79 - 96, 30.06.2018

İlhan Zengin

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ve müttefikleri için en önemli stratejik hamle cihat ilanıydı. Cihat ilanından sonra, dünya genelindeki Müslümanlar üzerinde etkili olan kişilere çeşitli mektuplar yollandı. Bu mektuplardan biri de Dârfûr Sultanı Sultan Ali Dinar’a gönderildi. Çeşitli kaynaklarda bu mektup hakkında bilgiler verilmesine rağmen mektubun aslı mevcut bulunmamaktadır. Mektubun tarihi ile ilgili bilgilerde de tutarsızlıklar mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Enver Paşa, Ali Dinar, Dârfûr, Cihat, Mektup.

Peculiar Story of a Letter: A Letter Written by Enver Pasha to Ali Dinar

Öz

The most significant countermove was the proclamation of Jihad for the Ottoman State and her allied powers at the First World War. After the proclamation of Jihad, various letters were sent to influential persons for the Muslims all over the World. One of these letters was also sent to Sultan Ali Dinar, sultan of Darfur. Although some details have been given for this letter in various resources, the original one is not yet available. There is an inconsistency about the knowledges of the letter’s date, too.

Anahtar Kelimeler

Enver Pasha, Ali Dinar, Darfur, Jihad, Letter.

Kaynakça

• ATASE (Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Dairesi Arşivi) Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu.
• AZAMAT, Nihat, “Ahmed Şerif Senûsî”, TDVİA, Cilt: XXXVI, İstanbul, 2009, s. 527-529.
• BARDAKÇI, Murat, Enver, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
• Birinci Dünya Harbine Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, Cilt: III, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2009, s. 8-10. ÇABUK, Mustafa, “Cihan Harbi’nde Sudan’daki Osmanlı Faaliyetleri ve Şeyhülislam’ın Cihat Mektubu”, Türkiyat Mecmuası, Sayı: 27/1, Yıl: 2017, s. 101-120.
• DALY, M.W., Darfur’s Sorrow, Cambridge University Press, New York, 2007.
• FADL HASAN, Yusuf, “Sudan Özelinde Türk-Afrika İlişkilerinin Bazı Yönleri”, Yükselen Afrika ve Türkiye I. Uluslararası Türk-Afrika Kongresi (23 Kasım 2005), Tasam Yayınları, İstanbul, 2006.
• HANİOĞLU, M. Şükrü, “Enver Paşa”, TDVİA, Cilt: XI, s. 261-264.
• HILL, Richard, A Bibliographical Dictionary of the Sudan, Frank Cass, London, 1967.
• HOLT, P.M., A Modern History of the Sudan from the Funj Sultanate to the Present Day, London, 1961.
• İBRAHİM, Gassim, Türk Dış Politikasında Afrika: Türkiye-Kamerun İlişkileri Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• KARAKÖSE, Nejdet, “Birinci Dünya Savaşı’nda Trablusgarp Cephesi ve Afrika Grupları Komutanı Nuri Paşa (Killigil)”, Tarih Peşinde, Sayı: 6, Yıl: 2011, s. 251-282.
• KAVAS, Ahmet, “Osmanlı-Dârfûr Münasebetleri”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 16, Yıl: 2007, s. 105-120.
• KILIÇ, Sezen, “Alman Deniz Ataşesi Humann’ın Mektuplarında Enver Paşa”, Bilig, Sayı: 77 (Bahar 2016), s. 109-130.
• MOHAMMED NOUR, Tarig, “Birinci Dünya Savaşı’nda Emperyalizme Karşı Türklerin Yanında Yer Alan Darfur Hakimi Ali Dinar (1898-1916)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXI, Sayı: 61 (Mart 2005), s. 367-383.
• ÖZCAN, Ahmet, Osmanlı’nın Ortadoğu’dan Çekilişi, Yarın Yayınları, İstanbul, 2012.
• POLAT, Ü. Gülsüm, Osmanlı Devleti ve İngiltere Ekseninde I. Dünya Savaşı Yıllarında Mısır, Atatürk Araştırmaları Merkezi Yayınları, Ankara, 2015.
• SAFİ, Polat, The Ottoman Special Organization- Teskilat-ı Mahsusa: A Historical Assessment With Particular Reference to Its Operations Against British Occupied Egypt (1914-1916), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara, 2006.
• SOY, H. Bayram, Almanya’nın Osmanlı Devleti Üzerinde İngiltere ile Nüfuz Mücadelesi (1890-1914), Phoenix, Ankara, 2004.
• ŞİBEYKE, Mekki, es-Sudan Abr el-Kurun, Külliyetü’s Sakafe, Beyrut, 1965.
• ŞUKAYR, Naum, Coğrafiyye ve Tarih es-Sudan, Darü’l-İzze, Hartum, 2007.
• ÜNALP, F.Rezzan, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’ya Yönelik Askeri Faaliyetleri, ATASE Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2014.
• ÜZEN, İsmet, Osmanlı’nın Çöl Yürüyüşü Kanal Seferleri, Paraf Yayınları, İstanbul, 2011.
• YILMAZ, Tuğrul Oğuzhan, “1. Dünya Savaşı’nda Darfur Sultanlığı ve Ali Dinar Hareketi”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 131 (Yaz 2017), s. 107-115.