‘Lâ-i Nâfiye li'l-Cins’ ve Kur'ân-ı Kerîm'deki Kullanımları

Yıl 2014, Sayı: 2, 95 - 114, 31.12.2014

Emre Çavdar

Öz

Arapça; isim, fiil ve harf (edat) olmak üzere üç sözcük türüne sâhip olup, en sık kullanılan edatlardan biri ‘lâ’ edatıdır. ‘Lâ’ edatı, ‘lâ-i nâfiye’, ‘lâ-i âtıfe’, ‘lâ-i cevâbiyye’, ‘lâ-i nâhiye’ ve ‘lâ-i zâide’ türlerine ayrılmakla birlikte ‘lâ’ edatı için temel ortak anlam ‘nefy/olumsuzluk’ anlamıdır. Nefy işlevli ‘lâ’ edatı da kendi içinde farklı alt türlere ayrılmaktadır. ‘Lâ-i nâfiye li’l-cins’ (Cinsi Nefyeden Lâ), olumsuzluk anlamı içeren ‘lâ’ çeşitlerindendir. Bu makâlede, öncelikle ‘lâ-i nâfiye li’l-cins’ edatı ele alınmakta, ardından bu edatın Kur’ân-ı Kerîm’deki kullanımları çeşitli açılardan incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arapça, nefy/olumsuzluk, lâ edatı, lâ-i nâfiye li, Kur’ân-ı Kerîm

’Letter La Negating Genus' and Its Applications in Holy Quran

Öz

Arabic language has three kinds of words including name, act and letter (preposition), and one of these oftused is the letter la (no). Although classifying ‘letter la ne-gating’, ‘letter la attributing’, ‘letter la replying’, ‘letter la forbidding’ and ‘letter la exceeding’, basic common meaning for the ‘letter la’ is negation. Letter la functioning is separated to different sorts in itself. ‘Letter la negating genus’ is one of the letters la which gives the meaning of negation. In this paper, firstly it is dealt with ‘letter la negating genus’, afterward it is examined usages of this letter in Holy Quran from various aspects.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, negation, letter la, letter la negating for genus, Holy Quran

Kaynakça

• Abdulġanî, Eymen Emin, en-Nahvu’l-Kâfî, 3. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2009.
• Akdağ, Hasan, Arap Dilinde Edatlar, Tekin Kitabevi, Konya, 1999.
• Bulaç, Ali, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı, Bakış Yayınları, İstanbul, ts.
• Ce‘mât, Tevfik, en-Nefy fî’n-Nahvi’l-Arabî –Menḥâ, Vaẓîfî ve Ta‘lîmî- (fi’l-Kur’âni’l-Kerîm Ayyineten), (Yüksek Lisans Tezi), Kâṣıdî Murbâḥ Verḳale Üniversitesi, Edebiyat ve Beşerî Bilimler Fakültesi Arap Dili ve Edebiyâtı Kısmı, Cezâyir, 2006.
• Çantay, Hasan Basri, Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm, (I-III), 9. Baskı, Elif Ofset Tesisleri, İstanbul, 1976.
• Çelen, Mehmet, Arapça’da Edatlar Lugat ve Filolojik İnceleme, 2. Baskı, Kalem Yayınları, İstanbul, 2006.
• ed-Dervîş, Muhyiddin, İ’râbu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Beyânuhû, (I-IX), 11. Baskı, Dâru’l-Yemâme - Dâru İbn Kesîr, Dımeşk – Beyrut, 2011.
• Doğan, Candemir, Arapça İsim Cümlesini Yeniden Yapılandıran Âmiller, 1. Baskı, Ensar Yayınları, İstanbul, 2012.
• _______________, Kur’ân-ı Kerîm Meallerinden Örneklerle Karşılaştırmalı Arapça-Türkçe Bağlaçlar, Cantaş Yayınları, İstanbul, 2013.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît, (I-IX), Tahkik: Âdil Ahmed Abdulmevcûd – Ali Muhammed Muavvad, 3. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2010.
• el-Enbârî, Ebu’l-Berekât, el-İnṣâf fî Mesâili’l-Hilâf beyne’l-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, Tahkik: Cevdet Mebrûk Muhammed, 1. Baskı, Mektebetu’l-Hâncî, Kâhire, ts.
• ___________________, el-Beyân fî Ğarîbi İ’râbi’l-Kur’ân, (I-II), Tahkik: Tâhâ Abdulhamid Tâhâ, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-Âmme, Kâhire, 1980.
• Gülle, Sıtkı, Kelime Anlamlı Kur’ân-ı Kerîm Meâli, (I-III), Huzur Yayınevi, İstanbul, 1999.
• Günday, Hüseyin – Şahin, Şener, Arapça Dilbilgisi Nahiv Bilgisi, 4. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2009.
• el-Hamed, Ali Tevfik – ez-Za’bî, Yusuf Cemil, el-Mu‘cemu’l-Vâfî fî Edevâti’n-Nahvi’l-Arabî, 2. Baskı, Dâru’l-Emel, İrbid, 1993.
• Haṭîb, Tâhir Yusuf, el-Mu‘cemu’l-Mufaṣṣal fi’l-İ’râb, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1992.
• I‘dîme, Muhammed Abdulhâlık, Dirâsât li Uslûbi’l-Kur’ân, (I-XI), Dâru’l-Hadîs, Kâhire, 1972.
• Işıcık, Yusuf , Kur’an Meâli, Konya İlâhiyat Derneği Yayınları, 1. Baskı, Konya, 2008.
• İbn Hişâm, Muġnî’l-Lebîb an Kutubi’l-Eâ‘rîb, Tahkik: Mâzin el-Mübârek – Muhammed Ali Hamedullah, 1. Baskı, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1998.
• __________, Şerhu Cumeli’z-Zeccâcî, Tahkik: Ali Muhammed Îsâ, 1. Baskı, Âlemu’l-Kütüb, Beyrut, 1985.
• İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl b. Serrâc en-Nahvî el-Bağdâdî, el-Uṣûl fi’n-Nahv, Tahkik: Abdulhüseyin el-Fetlî, (I-III), 3. Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1996.
• el-İbrâhim, Muhammed et-Tayyib, İ‘râbu’l-Kur’âni’l-Kerîm, 4. Baskı, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 2009.
• Karaman, Hayreddin ve diğerleri, Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, (I-V), 3. Baskı, Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007.
• Kîkânû, Antuvan Beşşâre, Mu‘cemu’t-Teâbîr, 1. Baskı, Mektebetu Lübnan Nâşirûn, Beyrut, 2002.
• el-Mâleḳî, Ahmed b. Abdunnûr, Raṣfu’l-Mebânî fî Şerhi Hurûfi’l-Meânî, Tahkik: Ahmed Muhammed el-Harrât, 3. Baskı, Dâru’l-Kâlem, Dımeşk, 2002.
• el-Munâvî Muhammed Abdurrauf, (ö.1031), Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l-Cami’i’s-Sağîr, (I-VI), 1.Baskı, el-Mektebetu’t-Ticâriyyetu’l-Kübrâ, Mısır, 1356, 6/427.
• el-Murâdî, el-Hasan b. Kâsım, el-Cenâ’d-Dânî fî Hurûfi’l-Meânî, Tahkik: Fahreddîn Kabâve – Muhammed Nedîm Fâdıl, 1. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1992.
• el-Muzenî, Ebu’l-Huseyin, el-Hurûf, Tahkik: Mahmud Hasenî Mahmud – Muhammed Hasan Avvâd, Dâru’l-Furkan, Amman, 1983.
• en-Neḥḥâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed İsmâil, İ‘râbu’l-Kur’ân, (I-III), Tahkik: Muhammed Muhammed Tâmir ve diğerleri, Dâru’l-Hadîs, Kâhire, 2007.
• Nua‘yrât, Nuaym Sâlih Saîd, ‘Lâ’ fî’l-Kur’âni’l-Kerîm (Dirâse Nahviyye Delâliyye’, (Yüksek Lisans Tezi), en-Necâh Üniversitesi, Dirâsât Ulyâ Fakültesi, Nablus, Filistin, 2007.
• Özek, Ali ve diğerleri; Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, 10. Baskı, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara, 2012.
• er-Rummânî, Ebu’l-Hasan Ali b. Îsâ, Kitâbu Meâni’l-Hurûf, Tahkik: Abdulfettah İsmâil Şelebî, 2. Baskı, Dâru’ş-Şurûk, Cidde, 1981.
• Sahyûd, Saîd İbrâhim, “Delâletu’t-Terkîbâti’n-Nahviyye li-‘Lâ’ en-Nâfiye li’l-Cins fî’t-Ta‘bîri’l-Kur’ânî”, Mecelletu Dirâsâti’l-Basra, Sayı:13, Yıl:2012, (59-90).
• Sâlih, Behcet Abdulvâhid, el-İ‘râbu’l-Mufaṣṣal li-Kitâbillâhi’l-Mürettel, 1. Baskı, Dâru’l-Fikr, Amman, 1993.
• es-Suyûṭî, Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtḳân fî Ulûmi’l-Kur’ân, (I-II), Tahkik: Ahmed b. Ali, Dâru’l-Hadîs, Kâhire, 2006.
• eş-Şerîf, Mahmud Hasan, Mu‘cemu Hurûfi’l-Meânî fî’l-Kur’âni’l-Kerîm (Mefhûmun Şâmilun mea Tahdîdi Delâleti’l-Edevât), 1. Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1996.
• Tanç, Halil İbrahim, Kur’ân-ı Kerîm’de Edatlar, 1. Baskı, Fecr Yayınları, Ankara, 2009.
• Ustaosmanoğlu, Mahmud ve diğerleri, Kur’ân-ı Mecîd ve Tefsirli Meâl-i Âlîsi, Yâsin Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Yâkûb, Emîl Bedî‘, Mevsûa‘tu’l-Hurûf fi’l-Lugati’l-Arabiyye, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1988.
• Yalar, Mehmet, Arap Dilinde Harfler (Kısımları-Amelleri-Anlamları), Furkan Ofset, Bursa, 1998.
• Yıldırım, Suat, Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meâli, Define Yayınları, İstanbul, 2008.
• ez-Zemaḫşerî, Ebû’l-Kâsım Cârullah, el-Mufaṣṣal fî İlmi’l-Luga, Tahkik: Muhammed İzzeddin Saîdî, Dâru İhyâi’l-Ulûm, Beyrut, 1990.
• ____________________________, el-Keşşâf an Hakâik-i Ğavâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Akâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, (I-IV), Tahkik: Muhammed Abdusselâm Şâhîn, 5. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2009.
• ez-Zerkeşî, Bedreddin b. Muhammed b. Abdullah, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Tahkik: Ebû’l-Fazl Ahmed Ali ed-Dimyâtî, Dâru’l-Hadîs, Kâhire, 2006.