Evaluation of Turan Dursun’s Claims About the Prophet’s Life in His Work Titled Din Bu-2 Hz. Muhammed (Medina Period)

Year 2023, , 121 - 152, 26.12.2023

Ramazan Topal

https://doi.org/10.52886/ilak.1367685

Abstract

Atheism, the opposite of theism, refuses belief in God and struggles against it. It’s possible to track the history of absolute atheism back to the first humans. Since it originated in the West, atheism in its early days focused on western beliefs and directed various criticisms at them. Therefore, Christianity faced atheists’ criticism before Islam. In the West, with the industrial revolution, Renaissance, Reformation and Enlightenment movements, the idea of taking the human mind as the basis in all matters began to take hold. This new situation also affected people’s beliefs. Using this situation to its advantage, atheism, after reaching the peak of its power, then losing its influence and becaming regionally influential, began to enter many Islamic countries, including Turkey. A significant part of criticisms and claims of atheism against Islam in Turkey is about the life of Hz. Muḥammed mad and the remaining periods of Islamic history. They easily express their criticisms and claims through many websites, social media accounts and various publications. As a result, various claims of atheists about the life of Hz. Muḥammed and the Islamic history have reached a significant volume. The fact that there has been no independent study in Turkish in the field of Islamic history regarding these claims until now has led to the conduct of this research. In this research, considering the volume of the study, only claims about the Prophet’s life in Medina were discussed. Considering the limitations of the study, these claims were determined from the work titled “Din Bu-2 Hz. Muhammed” by Turan Dursun, one of the important figures of atheists in Turkey and whose works are frequently cited by atheists. The fact that Dursun devoted this work only to the life of the Prophet Muḥammed, as a result of which many important claims were made about the sîra and the recognition of the work were effective in its preference in research. In the work, the claims about Medina period were classified according to their subjects, examined in terms of sîra science, and various evaluations were made about them. Generally, Dursun's effort to refer to early Islamic literature while grounding the claims in his work draws attention. In addition, it seems that his claims are shaped around the Prophet's private life and some of the wars of his time. The first of the two statements that stand out in his claims is that the Prophet was fond of lust. He expresses this especially when discussing Hz. Muḥammed's marriages with ʿĀʾisha, Juwayriya bint Hāris and Zaynab bint Jahsh. His second statement is the claim that Hz. Muḥammed was unfair in many execution sentences and that he was prone to violence. The execution of the Uraynes, Kaʿb b. Ashraf and Kināna are among the subjects he deals with in this way. Based on the issues examined, it is understood that Dursun makes his claims based on some details related to the events, not on the whole of the events. It is observed that while doing this, he often takes the details in question out of their context and attributes different meanings to them, as in the execution of the Uraynas, and sometimes resorts to imaginary fictions, such as the claim that there may have been a high level of closeness between ʿĀʾisha and Ṣafwān b. Mu‘attal before the Ifk incident. He made serious claims about some issues without doing thorough research, such as the claim that Juwayriya bint Hāris was 13 years old when she married the Prophet. It is also noteworthy that although he knew the reasons for the execution carried out in the Banū Qurayẓa Campaign, he ignored them and tried to divert the issue. In general, it has been concluded that there are serious scientific deficiencies in Dursun’s grounding of his claims and that he does not respect the religious values of the society while expressing his claims.

Keywords

Sīra, Prophet Muhammad, Turan Dursun, Din Bu-2 Hz. Muḥammed, Atheism, Madīna.

Turan Dursun’un Din Bu-2 Hz. Muhammed Adlı Eserinde Hz. Peygamber’in Hayatına Dair İddialarının Değerlendirilmesi (Medine Dönemi)

Abstract

Teizmin zıttı olan ateizm, tanrı inancını reddetmekte ve ona karşı mücadele etmektedir. Mutlak anlamda ateizmin tarihini ilk insanlara kadar götürmek mümkündür. Köken olarak Batı’da ortaya çıktığından dolayı ateizm ilk zamanları Batı’daki inançlara yoğunlaşmış, onlara çeşitli eleştiriler yöneltmiştir. Dolayısıyla Hıristiyanlık ateistlerin eleştirileriyle İslâm’dan daha önce karşılaşmıştır. Batı’da Sanayi Devrimi, Rönesans, Reform ve Aydınlanma hareketleriyle insan aklını her konuda esas alma düşüncesi yerleşmeye başlamış; bu yeni durum insanların inançlarını da etkilemiştir. Bu durumu lehine kullanan ateizm, gücünün zirvesine ulaştıktan sonra etkisinin azalıp bölgesel olarak etkili olmaya başladığı zaman, Türkiye dâhil birçok İslâm ülkesine girmeye başlamıştır. Türkiye’de ateistlerin İslâm dinine yönelik yaptıkları eleştiriler ve öne sürdükleri iddiaların önemli bir kısmı, Hz. Muhammed’in hayatı ve İslâm tarihinin diğer aşamaları ile alakalıdır. Ateistler birçok internet sitesi, sosyal medya hesapları ve çeşitli yayınlar aracılığıyla söz konusu eleştiri ve iddialarını rahatlıkla ifade etmektedirler. Neticede Hz. Peygamber’in hayatı ve İslâm tarihinin diğer dönemleriyle alakalı ateistlerin çeşitli iddiaları önemli bir hacme ulaşmıştır. Şimdiye kadar bu iddialara dair İslâm tarihi alanında müstakil Türkçe herhangi bir çalışmanın olmaması, bu araştırmanın yapılmasına vesile olmuştur. Bu araştırmada çalışmanın hacmi dikkate alınarak sadece Hz. Peygamber’in hayatının Medine dönemi hakkındaki iddialar ele alınmıştır. Bu iddialar da çalışmanın sınırlılığı göz önünde bulundurularak Türkiye’deki ateistlerin önemli simalarından ve eserlerine ateistler tarafından sıkça atıf yapılan Turan Dursun’un Din Bu-2 Hz. Muhammed adlı eserinden tespit edilmiştir. Dursun’un bu eserini sadece Hz. Muhammed’in hayatına hasretmesi, bunun sonucunda siyerle alakalı çok sayıda önemli iddianın ileri sürülmesi ve eserin tanınırlığı araştırmada tercih edilmesinde etkili olmuştur. Eserde Medine dönemi ile ilgili belirlenen iddialar konularına göre sınıflandırılarak siyer ilmi açısından incelenmiş ve haklarında çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Genellikle Dursun’un, eserindeki iddiaları temellendirirken ilk dönem İslâmî literatüre müracaat etme çabası dikkat çekmektedir. Bunun yanında iddialarının Hz. Peygamber’in özel hayatı ve dönemindeki bazı savaşları etrafında şekillendiği görülmektedir. İddialarında öne çıkan iki söyleminden birincisi, Hz. Peygamber’in şehvetine düşkün olduğudur. Bunu özellikle Hz. Muhammed’in Hz. Âişe, Cüveyriye bint Hâris ve Zeyneb bint Cahş ile evliliklerini ele alırken dile getirmektedir. İkinci söylemi ise Hz. Muhammed’in birçok idam kararında haksızlık yaptığı ve şiddete meyilli olduğu iddiasıdır. Ureyneliler, Ka‘b b. Eşref ve Kinâne b. Rebî‘in idamı bu şekilde işlediği konulardandır. İncelenen konulardan hareketle Dursun’un iddialarını, olayların bütününden hareketle değil, olaylarla alakalı bazı detaylar üzerinden ileri sürdüğü anlaşılmaktadır. Bunu yaparken Ureyneliler’in idamında olduğu gibi çoğu zaman söz konusu detayları bağlamından koparıp onlara farklı anlamlar yüklediği ve bazen Hz. Âişe ile Safvân b. Muattal’ın İfk olayından önce aralarında ileri derecede bir yakınlık bulunabileceği iddiasında olduğu gibi hayalî kurgulara başvurduğu müşahede edilmektedir. Cüveyriye bint Hâris’in 13 yaşında Hz. Peygamber’le evlendiği iddiasında olduğu gibi bazı konularda etraflıca bir araştırma yapmadan ciddi iddialarda bulunmuştur. Benî Kurayza Gazvesi’nde uygulanan idamın sebeplerini bilmesine rağmen bunları görmezden gelip konuyu saptırmaya çalışması da dikkat çekmektedir. Genel olarak Dursun’un iddialarını temellendirmesinde ilmî açıdan ciddi anlamda eksikliklerin olduğu ve iddialarını dile getirirken toplumun dinî değerlerine saygı göstermediği kanaatine varılmıştır.

Keywords

Siyer, Hz. Muhammed, Turan Dursun, Din Bu-2 Hz. Muhammed, Ateizm, Medine.

References

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. thk. Habîbürrahmân el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 2. Basım, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421.
• Akdemir, Ferhat. “Ateizmin Tarihi Üzerine Kısa Bir Deneme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18-19 (Ocak 2005), 347-363.
• Aksu, Ali. “İfk Olayı Üzerine Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (Haziran 2004), 1-22.
• Alfa Din Felsefesi Üzerine Farklı Perspektifler. “Turan Dursun’un Ateist Argümanları”. Erişim 08 Kasım 2023. https://alfa-sorgulama.blogspot.com/2015/09/turan-dursunun-ateist-argumanlar.html
• Altaytaş, Muhammet. Hangi Din? İstanbul: Eylül Yayınları, 2001.
• Âmirî, Ebû Zekeriyyâ İmâdüddîn Yahyâ b. Ebî Bekr. Behcetü’l-mehâfil ve buġyetü’l-emâsil fî telhîsi’s-siyer ve’l-muʿcizât ve’ş-şemâʾil. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Arslan, İhsan. “Hz. Peygamber’in Zeyneb bint Cahş ile Evliliğinin Değerlendirilmesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/64 (Haziran 2019), 938-945.
• Ateistforum. “Kitap Tavsiyeleri”. Erişim 08 Kasım 2023. https://www.ateistforum.org/index.php?/topic/12576-kitap-tavsiyeleri
• Ateizm. “Kuran’ın Orijinalleri Yakıldığı İçin Şimdi Yok”. Erişim 09 Kasım 2023. https://ateizm.blogspot.com/2010/11/kurann-orijinalleri-yakldg-icin-simdi.html
• Ateizm. “Muhammed ve arkadaşları Kuran’ı nasıl hazırladılar?” Erişim 09 Kasım 2023. https://ateizm.blogspot.com/2012/12/muhammed-ve-arkadaslar-kuran-nasl.html
• Ateş, Ali Osman. “Hz. Peygamber’in Zeynep bint Cahş ile Evlenmesi Hakkındaki Bazı Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1992), 161-180.
• Ateş, Süleyman. Gerçek Din Bu 1. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Ateş, Süleyman. Gerçek Din Bu 2. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Azimli, Mehmet. “Hz. Aişenin Evlilik Yaşı Tartışmalarında Savunmacı Tarihçiliğin Çıkmazı”. İslâmî Araştırmalar Dersgisi 16/1 (2003), 28-37.
• Bakırcı, Selami. “Arap Şiirinin İntikalinde Dinî ve Ahlâkî Değerlerin Rolü”. EKEV Akademi Dergisi 7/15 (2003), 179-194.
• Balcı, İsrafil. “Mürtedlerin Yakılarak Öldürüldüğüne Dair Rivayetlerin Tahlili”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/4 (Şubat 2006), 23-47.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr, Riyâd Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417.
• Bengi, Bilgehan. “Şıracının Şahidi Bozacı”. Erişim 1 Ağustos 2023. http://bilgehanbengi.blogspot.com/2011/10/sracnn-sahidi-bozac.html
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
• Caetani, Leone. İslam Tarihi -2-. çev. Hüseyin Cahid Yalçın. 3 Cilt. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2020.
• Caetani, Leone. İslam Tarihi -3-. çev. Hüseyin Cahid Yalçın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2020.
• Coşan, Bilal. Türkiye’de İlk Evlilik Yaşının Artışının Nedenleri ve Sonuçları: Doğurganlık Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Coşkun, İbrahim. Ateizm ve İslam: Kelamî Açıdan Modern Çağ Ateizminin Eleştirisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Basım, 2018.
• Çınar, Mahmut. “Hz. Peygamber’in Zeynep Bint Cahş ile Evliliği Etrafındaki Şüpheler”. Diyanet İlmi Dergi 43/1 (Mart 2007), 31-50.
• Çoban, İbrahim. Said Havva’nın Nazarından Ateizm ve Deizm Eleştirisi. ed. Necmeddin Osman Ayhan. Ankara: MGV Yayınları, 2022.
• Demir, İlyas. Din Felsefesi Bağlamında Turan Dursun’un Ateizminin Dayanakları. Çanakkale: Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Diyârbekrî, Kâdî Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen. Târîhu’l-hamîs fi ‘ahvâli enfesi’n-nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Dursun, Turan. Din Bu-2 Hz. Muhammed. İstanbul: Kaynak Yayınları, 15. Basım, 2023.
• Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 4 Cilt. Saydâ - Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû ‘Ubeyd Kâsım b. Sellâm, Ebû ’Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî. en-Nâsih ve’l-mensûh fi’l-Kur’âni’l-azîz vemâ fîhi mine’l-ferâ’iz ve’s-sünen. thk. Muhammed b. Sâlih el-Müdeyfir. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2. Basım, 1418.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, ts.
• Erdemci, Cemalettin vd. (ed.). İslâm Düşüncesinde Ateizm Eleştirisi. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
• Erkocaaslan, Recep. “Hz. Peygamber’e Atılan Çirkin Bir İftira: Hz. Peygamber Zeyneb bint Cahş Evliliğinin Hz. Dâvûd Bat-Şeba Evliliğine Benzetilmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/1 (Haziran 2020), 475-496.
• Erul, Bünyamin. “Hz. Aişe Kaç Yaşında Evlendi? Dokuz Mu? On Dokuz Mu?” İslâmî Araştırmalar Dergisi 19/4 (2006), 637-649.
• Fesevî, Ebû Yûsuf Ya‘kûb b. Süfyân b. Cüvvân. el-Ma‘rife ve’t-târîh. thk. Ekrem Ziyâ’ ‘Umerî. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1401.
• Fidan, Ali. “Sosyal Teoloji Ekonomi ve Kadın”. İlahiyat’ta Akademik Araştırmalar. ed. Veli Atmaca. 85-109. Ankara: Gece Kitaplığı, 2018.
• Gülaç, Özlem Hatice. Cüveyriye bint Hâris Hayatı ve Rivayetleri Üzerine Bir İnceleme. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Güllüce, Veysel. “Turan Dursun’un ‘Din Bu’ Adlı Kitabının Genel Bir Tenkidi”. EKEV Akademi Dergisi 1 (Kasım 1997), 261-273.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî. Târîhu Halîfe b. Hayyât. thk. Süheyl Zekkâr. Dâru’l-Fikr, 1414.
• Hamîdullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. Ankara: İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş., 2003.
• Hick, John. Philosophy of Religion. New Jersey: Prentice Hall International Inc., 4. Basım, 1990.
• Hizmetli, Sabri. İslâm Tarihçiliği Üzerine. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Târîhu medîneti Dımaşk. thk. Amr b. Garâme el-‘Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415.
• İbn Ebû Âsım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk b. Mahled eş-Şeybânî. el-Âhâd ve’l-mesânî. thk. Bâsim Faysal Ahmed el-Cevâbire. 6 Cilt. Riyad: Dâru’r-Râye, 1411.
• İbn Ebû Hayseme, Ebû Bekr Ahmed b. Ebî Hayseme Züheyr b. Harb en-Nesâî. et-Târîhu’l-kebîr es-Sifrü’s-sânî. thk. Salâh b. Fethî Helel. 2 Cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîsiyye li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, 1427.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî el-Bağdâdî. el-Muhabber. thk. İlse Lichtenstâdter. Beyrut: Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, ts.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed Mu‘avviz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dârû’l-Marife, 1379.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Muhammed ‘Avvâme. Suriye: Dâru’r-Raşîd, 1406.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbü’t-tehzîb. 12 Cilt. Dekken: Matba‘atü Meclisi Dâireti’l-Me‘ârifi’n-Nizâmiyye, 1325.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. Cevâmi‘u’s-sîre ve hamsü resâile uhrâ. thk. İhsân Abbâs. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye (el-Mektebetü’ş-şâmile). thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 2 Cilt. Kahire: Matba‘atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1375.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî el-Medenî. Sîretü İbn İshâk. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1398.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Ali Şîrî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1408.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 2. Basım, 1420.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-Me‘ârif. thk. Servet Ukkâşe. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l- ‘Âmme li’l-Küttâb, 2. Basım, 1992.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. ed. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430.
• İbn Râhûye, Ebû Ya‘kûb İshâk b. İbrâhîm b. Mahled et-Temîmî el-Hanzalî el-Mervezî. Müsned. thk. Abdülgafûr b. Abdülhak el-Belûşî. 5 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Îmân, 1412.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1388.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Muntazam fî târîhi’l-ümem ve’l-mülûk. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ ve Mustafa Abdülkâdir Atâ. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Sıfatü’s-Safve. thk. Ahmed b. Alî. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1421.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1417.
• İslam-Bir Ateistin Kaleminden. “İslam’ın Islahı Mümkün Müdür?” Erişim 03 Haziran 2023. https://haci-haci.typepad.com/islambir_ateistin_kalemin/49-i%CC%87slamin-islahi-m%C3%BCmk%C3%BCn-m%C3%BCd%C3%BCr/
• İslam-Bir Ateistin Kaleminden. “Kur’an Mucizeleri”. Erişim 1 Haziran 2023. https://haci-haci.typepad.com/islambir_ateistin_kalemin/48-kuran-muci%CC%87zeleri%CC%87/
• İslam-Bir Ateistin Kaleminden. “Kur’an Neden Yazılmıştır?” Erişim 01 Haziran 2023. https://haci-haci.typepad.com/islambir_ateistin_kalemin/19-kuran-neden-yazilmi%C5%9Ftir/
• İslam-Bir Ateistin Kaleminden. “True Lies”. Erişim 3 Haziran 2023. https://haci-haci.typepad.com/islambir_ateistin_kalemin/59-true-lies/
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî. eş-Şifâ bi-ta‘rîfi hukûki’l-Mustafâ. 2 Cilt. Amman: Dâru’l-Feyhâ’, 2. Basım, 1407.
• Kara, Seyfullah. “İfk Olayının Etkileri ve Olayla İlgili Ortaya Konan Tavırlar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (Haziran 2001), 343-382.
• Karan, Cuma. Bedir Meydan Muharebesi. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2021.
• Karan, Cuma. “Hz. Peygamber Dönemindeki Seriyyelere Psikososyotarih (Pst)Açısından Bir Bakış”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2021), 23-47.
• Kayıklık, Hasan. “Dini İnkâr Bağlamında Turan Dursun”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2006), 1-14.
• Koç, Ayten. “Hz. Zeyneb bint Cahş’ın Hayatı”. Diyanet İlmi Dergi 45/2 (2009), 109-120.
• Makrîzî, Ebû Muhammed Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed. İmtâʿu’l-esmâ’ bimâ li’r-resûl mine’l-ebnâʾi (enbâʾi) ve’l-aḥvâl ve’l-ḥafede ve’l-metâʿ. thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemîsî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420.
• Maqsood, Ruqaiyyah Waris. Hazrat A’ishah Saddıqah (r.a.a.) A Study of Her Age at The Time of Her Marriage. Birmingham: Islamic Vision IPCI, 1996.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâ’i’r-rical. thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Tehzîbü’l-esmâ’ ve’l-lügât. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Oral, Murat. “Kur’ân’a Göre Kavimlerin İlahi Daveti İnkâr Gerekçeleri -Ateizm, Agnostisizm ve Deizm Bağlamında”. Güncel Temel İslâm Bilimleri Araştırmaları. 61-99. İstanbul: Kitâbî Yayınevi, 2023.
• Öz, Şaban. Siyer Usûlü. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Özaydın, Abdülkerim. “Arap (İslâm’dan Önce Araplarda Sosyal ve İktisadi Hayat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/321-324. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Poidevin, Robin Le. Ateizm: İnanma, İnanmama Üzerine Bir Tartışma. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1420.
• Sağlam, Bahaettin - Acarkan, İsmail. Turan Dursun ve Din. İstanbul: Kavram Yayıncılık, 1991.
• Saîd b. Mansûr, Ebû Osmân Saîd b. Mansûr b. Şu‘be el-Horasânî. Kitâbü’s-Sünen. thk. Habîbürrahmân el-A‘zamî. 2 Cilt. Bombay: ed-Dârüs-Selefiyye, 1403.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ebû Muhammed b. ‘Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1422.
• Salmazzem, Mehmet. “Turan Dursun’un Ateizme Geçişi ve Kur’an’ın Tevrat’tan ‘İktibas’ İddiası”. ed. Hasan Harmancı - İbrahim Yıldız. Ankara: Araştırma Yayınları, 2021.
• Savaş, Rıza. “Cüveyriye bint Hâris”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/146. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf es-Sâlihî eş-Şâfiî. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti hayri’l-‘ibâd. thk. ‘Âdil Abdülmevcûd vd. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414.
• Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 5. Basım, 2013.
• Şulul, Kasım. Siyer Usûlü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbni Teymiyye, 1415.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiu’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk ve sılatü tarihi’t-Taberî. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. 11 Cilt. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, 2. Basım, 1387.
• Thesiyahinci. “Muhammed’in Cinsel Hayatı 2: Muhammed ve Zeyneb”. Erişim 10 Aralık 2023. https://aykirigercek.wordpress.com/2011/11/20/107/
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Topal, Ramazan. Siyer-Hadis İlişkisi Ahmed b. Hanbel’in Müsned’i Özelinde. İstanbul: Siyer Yayınları, 2022.
• Topaloğlu, Aydın. Ateizm Çıkmazı. Ankara: TDV Yayınları, 8. Basım, 2021.
• ‘Umerî, Ekrem Ziyâ’. es-Sîretü’n-nebeviyyetü’s-sahîha muhâvele li-tatbîkı kavâ’idi’l-muhaddisîn fî nakdi rivâyâti’s-sîreti’n-nebeviyye. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 6. Basım, 1415.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî el-Medenî. Kitâbü’l-Megâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-A‘lemî, 1409.
• Yektar, Osman Nedim. “Hadîs Rivayetleri ve Hz. Peygamber’in Şiire Bakışı”. EKEV Akademi Dergisi 20/65 (2016), 405-432.
• Yüce Manitu. “Alemlere Rahmet Olarak Gönderilen Resulullah”. Erişim 2 Ağustos 2023. http://kloroben.blogspot.com/2009/08/islamda-kurandan-sonra-en-degerli.html
• Yüce Manitu. “İslam Gerçekleri”. Erişim 3 Ağustos 2023. http://kloroben.blogspot.com/2009/02/islam-gercekleri.html
• Yüce Manitu. “Muhammed Kuran’ı Nasıl Yazdı”. Erişim 2 Ağustos 2023. http://kloroben.blogspot.com/2009/08/muhammed-kurani-nasil-yazdi.html
• Yüce Manitu. “Muhammed’in Evlatlığının Karısıyla Evlenmesi”. Erişim 2 Ağustos 2023. http://kloroben.blogspot.com/2009/03/muhammedin-evlatliginin-karisiyla.html
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. el-Kâşif fî ma‘rifeti men lehû rivâye fi’l-Kütübi’s-Sitte. thk. Muhammed ‘Avvâme ve Ahmed Muhammed Nemir Hatîb. 2 Cilt. Cidde: Dâru’l-Kıble, 1413.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. el-ʿİber fî haberi men gaber. thk. Ebû Hâcer M. Saîd b. Besyûnî Zağlûl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ’. ed. Şuayb el-Arnaût. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1401.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2. Basım, 1407.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkî. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.
• Zübeyr b. Bekkâr, Ebû Abdillâh ez-Zübeyr b. Bekkâr b. Abdillâh el-Kureşî el-Esedî ez-Zübeyrî el-Medenî el-Mekkî. el-Müntehab min kitâbi ezvâci’n-nebî sallallâhu aleyhi ve sellem. thk. Sekîne eş-Şihâbî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1403.