Kur'an-ı Kerim'de Teânuk Vakfı Konusunda Din Bilimleri ile Dil Bilimleri Arasındaki Bilişsel Entegrasyon

Year 2025, Issue: 21, 261 - 285, 29.06.2025

Muhammed Murtaza Çavuş , Ahmad Alyousef

https://doi.org/10.52886/ilak.1517307

Abstract

Dil bilimleri ile İslami ilimlerin gelişimi Kur'an-ı Kerim'i daha derinlemesine anlamak ve onunla etkili bir şekilde etkileşimde bulunmak açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca sarf, nahiv ve belağat gibi dil bilimleri, Kur'an'ın kelimelerini ve ayetlerin yapısını analiz etmek ve ince anlamları çıkarmak için zengin malzemeler sunmaktadır. Kıraat ilmi gibi islami ilimler ise, Mushaf-ı Şerif'teki vakf-ı muanaka’nın - vakf-ı tam mı, vakf-ı kafi mi, vakf-ı hasen mi, vakf-ı kabih mi yoksa vakf-ı mutlak mı veya vakf-ı meşrut mu- olduğu gibi meselelerin tartışmanın yönlendirmesine katkı sağlamaktadır. Bu iki bilgi türü arasındaki etkileşim, Kur'an ayetlerinin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını ve ayetlerin analizinde yeni bakış açıları kazandırır. Bu bilgi entegrasyonu, Kur'an-ı Kerim'i araştırma alanında ilgi çekici mücadeleyi temsil etmektedir. Bu araştırma, Kur'an-ı Kerim'deki "vakf-ı muanaka" konusunu ve Kur'an ayetlerini anlama ve tefsirinde sağladığı faydalarını ve önemini izah ederek ele almaktadır. Bu araştırmanın önemi, Kur'an-ı Kerim'de vakf ve ibtidâ anlayışının, anlamların daha doğru bir şekilde kavranmasını sağladığını vurgulamasından kaynaklanmaktadır. Zira Kur'an'ın bağlamı, anlam zenginliği sunar ve i'rab ile belagat yönlendirmelerinin alanını genişletir. Bu, Kur'an bağlamının zengin anlamlar taşımasını, nahiv ve belagat öğretilerinin alanının genişlemesini sağlar. Araştırma, vakf ve ibtida konusunun bilimlerin bütünleşmesi ve iç içe uyuşması için meani ilimlerine dahil edilmesinin gerekliliğini vurgulamaktadır. Çalışma, Kur'an'daki vakf ve ibtida sorununu ele alarak, bazı okuyucuların yanlış yerlerde durduğunu ve bunun anlamların değiştirilmesine ve bozulmasına yol açtığını belirtir. Araştırma, yalnızca müfessirlerin yorumlarına güvenmek yerine, anlamları daha derinlemesine anlamak için Kur'an bağlamına dönmenin önemini vurgular. Vakf-ı muanaka ve diğer ihtilaflı vakıf çeşitlerine ait yaygın örnekleri analiz etmektedir. İlk vakfın ve nahivsel öğretileri, ardından ikinci vakıf ve belagat, kıraat, tecvid, nahiv, belagat ve delalet gibi farklı bilimlerin iç içe geçmesi ve gelişimini ele alır. Kur'an-ı Kerim'deki vakf-ı muanaka'nın birkaç yerini uygulamalı olarak incelemektedir. Örneğin:
الم، ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ) ) ayetinde, duraklamanın "ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ" veya "فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ" yerlerinde olabileceğini, her duraklamanın farklı anlamlar sunduğunu açıklamaktadır. Araştırma, Kur'an-ı Kerim'in tefsirinde ilimlerin bütünlüğünü ve birbirleriyle olan etkileşimini açıklamayı ve vakf ve ibtidâ ilminin Kur'an çalışmaları müfredatına dahil edilmesini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu yaklaşım, metinlerin daha iyi anlaşılmasına ve ayetlerin kapsamlı ve doğru bir şekilde tefsir edilmesine katkı sağlar. Araştırma, vakf ve ibtidâ konusunu ele alan bazı önceki çalışmaları incelemiştir. Örneğin, 'Vakf ve İbtidâ ve Anlamın Belirlenmesine Etkisi' adlı çalışma, vakfın Kur'an anlamlarının anlaşılmasındaki önemini vurgulamıştır. Ayrıca, 'Kur'an-ı Kerim'de Vakf-ı Ta'ânuk: Konusal ve Anlamsal Bir İnceleme' başlıklı çalışma, vakf-ı ta'ânukun beş farklı yerini ele almıştır. 'Kur'an-ı Kerim'de Vakf-ı Ta'ânuk: İ'rab ve Anlam Arasında' adlı çalışma ise vakf-ı ta'ânukun dokuz farklı yerini incelemiştir. Sonuç olarak araştırma, Kur'an'ı tam ve doğru bir şekilde anlamak için farklı ilimlerin entegrasyonunun gerekliliğini vurgulayarak Kur'an-ı Kerim'deki vakf-ı muanaka’nın önemine ve Kur'an ayetlerinin anlam bütünlüğüne ve icazındaki etkisine dikkat çekmektedir.

Keywords

Nahiv , Belagat , Bilgi Entegrasyonu , Vakf-ı Teânuk , Kıraat

The Cognitive Integration between Sharia Sciences and Language Sciences in the Combined Optional Pause Issue in the Holy Qurʾān

Abstract

The integration of linguistic and Sharia sciences is essential for understanding the Holy Quran and engaging with it more deeply. On one hand, linguistic sciences such as grammar, morphology, and rhetoric provide valuable tools for analyzing the words and structures of the Holy Quran and drawing precise meanings. On the other hand, Sharia sciences like the science of Quranic recitations contribute to guiding discussions on issues like combined optional pause in the Noble Quran - whether it is sufficient, complete, preferable, prohibited, absolute, or conditional. Furthermore, the interaction between these two types of knowledge allows for a comprehensive understanding of Quranic texts and provides deep insights into their analysis. This cognitive integration represents an intriguing challenge in the field of Quranic studies. This research addresses the topic of "combined optional pause" in the Holy Quran, highlighting its importance and benefit in understanding and interpreting Quranic texts. The significance of this research lies in emphasizing that understanding the pause and beginning in the Holy Quran allows for a more accurate comprehension of meanings, as the Quranic context offers a wealth of meanings and expands the scope of syntax and rhetorical guidance. The research stresses the necessity of incorporating the topic of pauses and beginnings into the curriculum of semantics to achieve integration and overlap of sciences. Moreover, the research addresses the problem of pauses and beginnings in the Holy Quran, pointing out that some reciters stop at incorrect places, leading to altered and corrupted meanings. It underscores the importance of not relying solely on the interpretations of commentators but rather returning to the Quranic context for a deeper understanding of the meanings. The research relies on analyzing famous and disputed samples of the combined optional pause as well as other disputed cases, providing a detailed explanation of the first pause with its syntactic guidance and the second pause with its rhetorical guidance. It explores the integration and overlap of various sciences such as Quranic recitations, Tajweed, grammar, rhetoric, and semantics in interpreting this phenomenon. The research includes an applied study of several instances of the combined optional pause in the Holy Quran, selecting examples such as: The verse: "Alif Lam Meem/That is the Book; in it there is no doubt, a guidance for the God-fearing" [Al-Baqarah: 2] explaining that the pause can be at "That is the Book; in it there is no doubt" or at "a guidance for the God-fearing", illustrating the different meanings of each pause. Furthermore, the research aims to elucidate the integration and overlap of sciences in interpreting the Noble Quran and to encourage the inclusion of the science of pauses and beginnings in Quranic studies curricula, as this helps provide a better understanding of texts and achieving comprehensive and accurate interpretation of verses. In addition, the research reviewed some previous studies on the topic of pauses and beginnings, such as the study "Pauses and Beginnings and Their Impact on Determining Meaning," which emphasized the importance of pauses in understanding Quranic meanings. As well as the study "Combined Optional Pauses in the Holy Quran: A Thematic and Semantic Study," which examined five instances of the combined optional pauses, and the study "Combined Optional Pauses in the Holy Quran between Syntax and Meaning," which examined nine instances of combined optional pauses. In conclusion, the research highlights the importance of combined optional pauses in the Noble Quran and its impact on the correctness of meanings and the miraculousness of the Quranic text, stressing the necessity of integrating various sciences to fully and accurately understand the Quran.

Keywords

Grammar , Rhetoric , Cognitive integration , Combined Optional Pause , Quranic Recitations

التكامل المعرفي بين العلوم الشرعية والعلوم اللغوية في قضية التعانق في المصحف

Abstract

إنّ التكامل بين العلوم اللغوية والعلوم الشرعية يعد أمراً بالغ الأهمية لفهم القرآن الكريم والتفاعل معه بشكل أعمق. فمن ناحية، تقدم العلوم اللغوية كالنحو والصرف والبلاغة أدوات قيّمة لتحليل ألفاظ القرآن وتراكيبه واستخراج المعاني الدقيقة. ومن ناحية أخرى، تساهم العلوم الشرعية كعلم القراءات في توجيه النقاش حول مسائل مثل وقف التعانق في المصحف الشريف، هل هو كاف، أو تام، أو مستحسن، أو محرم، وهل هو مطلق أو مشروط؟ إن التفاعل بين هذين النوعين من المعارف يتيح فهمًا شاملاً للنصوص القرآنية وتوفير رؤى عميقة في تحليلها. وهذا التكامل المعرفي يمثل تحديًا مثيرًا للاهتمام في مجال دراسة القرآن الكريم. يتناول هذا البحث موضوع "وقف التعانق" في القرآن الكريم، موضحاً أهميته وفائدته في فهم النصوص القرآنية وتفسيرها. وتنبع أهمية البحث من كونه يشدد على أن فهم الوقف والابتداء في القرآن الكريم يتيح فهمًا أدق للمعاني، حيث يمنح السياق القرآني ثروة من المعاني ويُوسع مجال الإعراب والتوجيهات البلاغية. يؤكد البحث على ضرورة إدراج موضوع الوقف والابتداء في مناهج علم المعاني لتكامل العلوم وتداخلها. تناول البحث مشكلة الوقف والابتداء في القرآن، مشيراً إلى أن بعض القراء يقفون في مواضع غير صحيحة، مما يؤدي إلى تغيير المعاني وإفسادها. يبرز البحث أهمية عدم الاعتماد فقط على تفسير المفسرين، بل العودة إلى السياق القرآني لفهم المعاني بشكل أعمق. يعتمد البحث على تحليل عينات مشهورة من وقف التعانق وأخرى مختلف فيها، حيث يقدم شرحًا مفصلاً للوقف الأول وتوجيهه الإعرابي ثم الوقف الثاني وتوجيهه البلاغي. يتناول البحث تداخل وتكامل العلوم المختلفة مثل علم القراءات، التجويد، النحو، البلاغة والدلالة في تفسير هذه الظاهرة. تضمن البحث دراسة تطبيقية لعدد من مواضع وقف التعانق في القرآن الكريم، حيث تم اختيار مواضع مثل: قوله تعالى: ﴿الم ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ﴾ ، موضحاً أن الوقف يمكن أن يكون عند ﴿ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ﴾ أو عند ﴿فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ﴾، مبيناً المعاني المختلفة لكل وقف. يهدف البحث إلى توضيح تكامل العلوم وتداخلها في تفسير القرآن الكريم، وتشجيع دمج علم الوقف والابتداء في مناهج الدراسات القرآنية، حيث يساعد ذلك على فهم أفضل للنصوص وتحقيق التفسير الشامل والدقيق للآيات. استعرض البحث بعض الدراسات السابقة التي تناولت موضوع الوقف والابتداء، مثل دراسة "الوقف والابتداء وأثره في تحديد المعنى" التي أكدت على أهمية الوقف في فهم معاني القرآن، ودراسة "تعانق الوقف في القرآن الكريم: دراسة موضوعية دلالية" التي تناولت خمسة مواضع لوقف التعانق، ودراسة "تعانق الوقف في القرآن الكريم بين الإعراب والمعنى" التي تناولت تسعة مواضع لوقف التعانق. في الختام، يبرز البحث أهمية وقف التعانق في القرآن الكريم وتأثيره في استقامة المعاني وإعجاز النص القرآني، مشدداً على ضرورة التكامل بين العلوم المختلفة لفهم القرآن بشكل كامل ودقيق.

Keywords

علم النحو , البلاغة , التكامل المعرفي , وقف التعانق , علم القراءات

References

• Abâî, Abdürrasûl. Vakf ve İbtidâ fi Kur'ân Kerîm Dirâseten ve Tatbîkan. Beyrut: Cem'iyyetü'l-Kur'ân Kerîm li't-Tevcîh ve'l-İrşâd, 2011.
• Abdülalim, Muhammed Muhammed. Min belâğati'l-vakf fî Kur'âni’l-Kerîm. Havliyyetü'l-Lügat Arabiyye, Kahire, Sayı 19, 2001.
• Âlûsî, Fazl Şihâbuddîn Mahmûd. Rûhu'l-meânî fî tefsîri Kur'âni’l-azîm ve's-seb‘i'l-mesânî. b.y: Dârü'l-Fikr, 1978. Dârakutnî, Ebû Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdi b. Mes'ûd b. Nu'mân b. Dînâr. Sünenü Dârakutnî. thk. Şuayb Arnâût vd. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 2004.
• Dânî, Osman b. Said b. Osman b. Ömer Ebû Amr. Müktâfî fî vakf ve ibtidâ. thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. Ammân: Dârü Ammâr, 2001.
• Derviş, Muhyiddin. İ'râbu'l-Kur'ân ve beyânuhu. Humus: Dârü'l-İrşâd li'ş-Şuûni'l-Câmiiyye, Şam: Dârü'l-Yemâme, Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1994.
• Hamelâvî, Ahmed. Şezâü'l-arf fî fenni's-sarf. thk. Nasrullah Abdurrahman Nasrullah. Riyad: Mektebetü'r-Rüşd, 2004.
• Husarî, Mahmûd Halîl. Meâlimü'l-ihtidâe ilâ ma‘rifeti'l-vukûf ve ibtidâ. b.y.: Dârü İbni'l-Heysem, 2009.
• İbn Cüzey, Ebû Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Abdullah. Teshîl li-ulûmi't-tenzîl. thk. Abdullah Hâlidî. Beyrut: Şirketü Dâri'l-Erkam b. Ebî'l-Erkam, 1995.
• İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriya Kazvînî Râzî Ebû Hüseyin. Mu'cemü mekâyîsi'l-lüga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârun. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İsmâîl b. Ömer Kureşî Basrî. Tefsîru Kur'âni'l-azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. Riyad: Dârü't-Taybe li'n-Neşr ve't-Tevzi', 1999.
• İbnü'l-Cezerî, Ebû'l-Hayr Muhammed. Neşr fi'l-Kırââti'l-Aşr. Mısır: Dârü'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1999.
• Mekkî, Muhammed Nasr. Nihâyetü'l-kavl mufîd fî ilmî tecvîdi'l-Kur'âni’l-mecîd. Kahire: Mektebetü'l-Âdâb, 2011.
• Nehhâs, Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. Kat' ve i'tinâf. thk. Abdurrahman b. İbrahim Matruudî. Suudi Arabistan: Dârü Âlemi'l-Kütüb, 1992.
• Nisâbûrî, İmâm Müslim b. Haccâc Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. thk. Fuâd Abdülbâkî, Kahire: Îsâ Bâb Halebî ve Şurekâhû, Dârü İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1954.
• Râzî, Fahreddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Hasen b. Hüseyn et-Teymî. Mefâtîhu'l-gayb, et-Tefsîru'l-kebîr. Beyrut: Dârü İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1999.
• Semin Halebî. Dürrü'l-mesûn fî ulûmi'l-kitâbi'l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed Harrât. Şam: Dârü'l-Kalem, 2013.
• Şûk, Muhammed Âdil. “Teânuku'l-vakf fi Kur'âni’l-kerîm dirâse mevduiyye delâliyye”. Mecelletü Âfâki't-Türâs ve's-Seqâfe 20/80 (2012).
• Süyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekr Celâleddîn. İtkân fî ulûmi'l-Kur'ân. thk. Muhammed Ebû'l-Fazl İbrahim. Mısır: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb, 1974.
• Zeccâc, İbrahim b. es-Serrî b. Sehl Ebû İshâk. Me'âni’l-Kur'ân ve i'râbuhu. thk. Abdülcelîl Abdu Şelebî. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Cârullah. Keşşâf. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, 1987.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed. el-Burhân fî ulûmi'l-Kur'ân. thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.