ازدادت
الدراسات حول نقد النص في كل من الأوساط السنيَّة والشيعيَّة؛ نتيجة الزيادة في التأكيد
على عدم الرعاية لأهمية
انتقاد النص في محاولة نقد الحديث تاريخيا، ومن المهمِّ أن نلاحظ أنَّ نقد النصِّ لا
يقلُّ أهميَّ عن
نقد الإسناد، وبعض الدراسات
تثبت جهود مبذولة لانتقاد النصّ عبر التاريخ. وعند الشيعة لا توجد دراسة مفصلة حول النقد النصي بشكل دوريٍّ.
وفي هذه الدراسة تمَّ تقسيم الدراسة إلى فترات وفقا لخصائصها في القرن الثالث حتى الحادي عشر الهجري،
وتمتَّ محاولة رسم الأساليب والممارسات التي وضعتها الشيعة في سياق النقد النصي، وتمَّ البحث عن الفترات
التاريخيَّة من خلال عيِّنات من العلماء ومؤلَّفاتهم بحيث تعكس كلَّ مرحلة بشكل دقيق، والمعطياتُ التي
حصلنا عليها تشير إلى أنَّ علماء الشيعة لديهم نقد نصي بين القرن الثالث الهجري والتاسع الميلادي. لأن
ظاهرة الغلوِّ عند الشيعة جلبت ضرورة نقد النصِّ في وقت مبكر، وكان يُستخدم نقد النصِّ كوسيلة أساس في انتقاء
الغلوِّ على مرِّ التاريخ، وأما النقد النصي في الرواية الفقهية، فقد فقد تأثيره تدريجيا بعد سيطرة الفهم المرتكز
على الإسناد إبان القرن السابع الهجري والثالث عشر الميلادي.
Son bir asırlık süreç̧ içerisinde, rivayetlerin
değerlendirilmesinde metin tenkidinin en az isnad tenkidi kadar önemli olduğuna
ve tarihi süreçte hadis usulünde metin tenkidine gereken önemin verilmediğine
yönelik vurgunun artması sonucunda metin tenkidine yönelik çalışmalar, hem
Sünnî hem de Şiî ilim çevrelerinde artış göstermiştir. Bu bağlamdaki
çalışmaların bir kısmını tarihsel süreçte ortaya konan metin tenkidine dair
çabaların tespiti oluşturmaktadır. Şîa’da metin tenkidinin, dönemsel olarak
ayrıntılı bir şekilde ortaya konduğu bir çalışma ise yapılmamıştır. Tezimiz ile
söz konusu boşluğa katkı sunulması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda,
karakteristik özelliklerine göre dönemlere ayrılan III-XI. asırlar arası Şiî
hadis tarihi ele alınmış ve bu süreçteki metin tenkidi ile ilgili olarak ortaya
konan yaklaşım ve uygulamalara dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Tarihsel
dönemler, her dönemi en doğru şekilde yansıtacak alimler ve eserlerinden oluşan
örneklemler üzerinden incelemeye tâbi tutulmuştur. Ulaştığımız veriler
Şîa’da metin tenkidinin hicri III. asırdan itibaren, Şiî alimler tarafından
başvurulan bir yöntem olduğunu göstermektedir. Guluv olgusu, Şîa’da metin
tenkidine erken dönemlerden itibaren ihtiyaç̧ duyulmasını beraberinde getirmiş̧
ve tarih boyunca guluv içerikli rivayetlerin ayıklanmasında metin tenkidi temel
yöntem olarak kullanılmıştır. Fıkhi konulardaki rivayetlerde de yaygın olarak
kullanılan metin tenkidi, VII. asırdan itibaren isnad merkezli bir anlayışın hâkim
olmasının ardından söz konusu etkinliğini büyük ölçüde yitirmiştir.
Hadis Şiîlik/Şîa metin tenkidi guluv Ahbârîler Usûlîler karîne
With the
emphasis on the importance of textual criticism in the evaluation of narratives
in hadith methodology during the last century, an increasing number of studies have
examined and employed different topics about textual criticism both in Sunni
and Shi’te academic circles. In this context, some studies have focused on the
efforts of textual criticism laid out in the historical process. Yet, a
historical analysis investigating the practice of textual criticism in a
detailed way has not yet been done, and the present study hopes to fill this gap.
The Shiite hadith tradition between the III-XI/IX-XVII centuries has been examined
within its different periods, and an overview of the approaches/practices of
textual criticism in each period has been provided. Each historical period has
been investigated through its representative scholars and their work.
Consequently, it has been found out that textual criticism has been practiced
by Shiite scholars since the third/ninth century. The concept of ghuluww
(exaggeration) necessitated the practice of textual criticism in the Shiite hadith
tradition, and textual analysis has been employed as a primary approach in the evaluation
of narrations regarding ghuluww. Textual criticism, which was also employed in the
study of narrations concerning fiqh, lost its popularity after the
seventh/thirteenth century, when a methodology based on isnad began to be more
commonly used.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Journal Section | MAKALELER |
Authors | |
Publication Date | December 20, 2018 |
Published in Issue | Year 2018 Issue: 7-8 |
Journal of Theology Academy is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).