مسألة الحديث القدسي في مناقشات أنواع الوحي

Year 2019, Issue: 10, 25 - 64, 30.12.2019

İsa Akalın

Abstract

الحديث القدسي وحي من الله تعالى يرويه بلسان نبيه صلى الله عليه وسلم. كانت هذه الروايات التي تسمى بالأحاديث القدسية، موضع نقاش دائم فيما يتعلق بنوع الوحي الذي أنزلت به، والاختلاف بينها وبين القرآن الكريم والأحاديث النبوية الأخرى. لم يتم وضع الحديث القدسي ضمن أي قاعدة من ناحية أصول الحديث، نظراً لاستمرار المناقشات المتعلقة بهذه الأحاديث وعلاقتها بالوحي، بغض النظر عما إذا كان هناك وجود لمصطلح الحديث القدسي في أصول الحديث

Keywords

الحديث القدسي, أصول الحديث, الوحي, القرآن الكريم

The Issue of Hadith Qudsi in the Discussion on the Types of Revelation

Abstract

Hadith Qudsi is defined as the hadith, the meaning of which is related to God Almighty, and the expression of which is related to the Prophet (p.b.u.h.). The issue regarding the type of revelations covering the narratives called Hadith Qudsi and regarding the sorts of different features Hadith Qudsi have compared to other prose hadiths has been controversial. Discussions regarding Hadith Qudsi and its relation to revelation do not have any ground in terms of the hadith method as these discussions continue regardless of whether the term “Hadith Qudsi” has a place in the hadith method.

Keywords

Hadith Qudsi, Hadith Methodology, revelation, the Quran

Vahiy Çeşitleri Tartışmalarında Kudsî Hadis Meselesi / The Issue of Hadith Qudsi in the Discussion on the Types of Revelation / مسألة الحديث القدسي في مناقشات أنواع الوحي

Abstract

Kudsî hadis, mânası yüce Allah’a, lafzı ise Peygamber’e (s.a.v.) ait olan hadis olarak tanımlanmaktadır. Kudsî hadis olarak adlandırılan rivâyetlerin, vahyin hangi türüne dâhil olduğu, Kur’ân-ı Kerîm’den ve diğer nebevî hadislerden farklı olarak ne gibi özelliklere sahip olduğu tartışılagelmiştir. Kudsî hadis ve onunla bağlantılı düşünülen kudsî hadis-vahiy ilişkisi vb. tartışmalar; kudsî hadis teriminin, hadis usûlünde yerinin olup olmadığına bakılmaksızın sürdürülmesi nedeniyle, hadis usûlü açısından herhangi bir zemine oturmamaktadır.

Keywords

Kudsî hadis, hadis usûlü, vahiy, Kur’ân-ı Kerîm

References

• Abdullah b. el-Mübârek (181/797), ez-Zühd, tah. Habiburrahman el-A’zamî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, ty
• Abdullah b. el-Mübârek, el-Müsned, tah. Subhi es-Sâmerrâî, Mektebetu’l-Meârif, Riyad, 1407/1987
• Abdullah b. Vehb (197/813), el-Câmiʻ fi’l-Hadîs, tah. Mustafa H. Hüseyn M. Ebu’l-Hayr, Dâru’bni’l-Cevzî, Demmâm, 1416/1996
• Ahmed b. Hanbel (241/855), el-Müsned, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992/1413; el-Müsned, tah. Şuayb el-Arnâût, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1420/1999
• Ahmed b. Hanbel, Fedâilu’s-Sahâbe, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1403/1983
• Ahmed Naim, Bâbânzâde; bkz. Bâbânzâde, Ahmed Naim
• Akalın, İsa, Hadîs Tekniği Açısından Kudsî Hadîsler, (yayımlanmamış doktora tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2014
• Avvâme, Muhammed, min Sıhâhi’l-Ehâdîsi’l-Kudsiyye Mietü Hadîsin Kudsiyyin mea Şerhihâ, Dâru’l-Minhâc, Beyrut, 1432/2011
• Aydınlı, Abdullah, Hadîs Istılahları Sözlüğü, Timaş Yayınları, İstanbul, 1987; Hadîs Istılahları Sözlüğü, üçüncü basım, İFAV Yayınları, İstanbul, 2009
• Bâbânzâde Ahmed Naim (1934), Kâmil Miras (1957), Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, DİB Yayınları, Ankara, 1987
• el-Buhârî, el-Câmiʻu’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992/1413
• el-Buhârî, el-Edebu’l-Müfred, tah. M. Fuâd Abdulbâkî, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut, 1409/1989
• el-Cürcânî, Seyyid Şerîf (816/1413), et-Taʻrîfât, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1403/1983
• el-Cürcânî, Seyyid Şerîf, Fennu Usûli Mustalahi’l-Hadîs, tah. Ahmed M. et-Tahtavi, Dârü’l-Fazîlet, Kahire, 2003
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadîs Edebiyatı, İFAV Yayınları, İstanbul, 1989 ve 2003
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadîs Usûlü, İFAV Yayınları, İstanbul, 1991
• ed-Darimî (255/868), es-Sünen, tah. F. Ahmed Zemerli, H. es-Seb’ el-İlmî, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1407, 1987
• Duman, M. Zeki, Vahiy Gerçeği, Fecr Yayınevi, Ankara, 1997
• Ebu’l-Bekâ el-Kefevî (1094/1683), el-Külliyyât Muʻcemun fi’l-Mustalahâti ve’l-Furûki’l-Lüğaviyye, tah. Adnan Derviş, Muhammed el-Mısrî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1413/1993
• Ebû Dâvûd, (275/889), Sünenu Ebî Dâvûd, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992/1413
• Ebû Zehv, Muhammed, el-Hadîs ve’l-Muhaddisûn, Matbaatu Mısr, Kahire, 1358/1958; Hadîs ve Hadîsçiler, ter. Selman Başaran, M. Ali Sönmez, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2007
• el-Ehdel, Hasan Muhammed Makbûlî, Mustalahu’l-Hadîs ve Ricâluh, Mektebetü’l-Cîli’l-Cedîd, San῾a, 1410/1990
• Erdoğan, Mehmet, Vahiy-Akıl Dengesi Açısından Sünnet, İFAV Yayınları, İstanbul, 1996
• Ertugay, Recep, İmam Hatip Liseleri Hadis Ders Kitabının Hadis İlmi Açısından Değerlendirilmesi, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2017, Cilt: IV, Sayı: 8, ss. 155-191
• Ertürk, Mustafa, Metin Tenkidi (Gayb ve Fiten Hadisleri Örneği), Fecr Yayınları, Ankara, 2005
• Ertuğrul, İsmail Fennî, Hakikat Nurları, Cemiyet-i Tedrîsiye-i İslâmiye, İstanbul, 1949
• el-Ğavrî, Seyyid Abdülmâcid, Muʻcemu’l-Mustalahi’l-Hadîs, Daru İbn Kesîr, Beyrut, 1428/2007
• Genç, Mustafa, Sünnet-Vahiy İlişkisi, M. Ü. SBE, doktora tezi, İstanbul, 2005; Sünnet-Vahiy İlişkisi, Kitâbî Yayınları, İstanbul, 2009
• Hamidullah, Muhammed (1423/2002), Kur’ân-ı Kerîm Tarihi, çev. Salih Tuğ, İFAV Yayınları, İstanbul, 1993
• Hamidullah, Muhammed, Aziz Kur’ân -Çeviri ve Açıklama-, çev. Abdülaziz Hatip, Mahmut Kanık, Beyan Yayınları, İstanbul, 2000
• el-Hatîb el-Bağdâdî, Şerefu Ashâbi’l-Hadîs, tah. M. Said Hatiboğlu, A. Ü. İlahiyat Fak. Yay., Ankara, 1972
• Hemmâm İbn Münebbih (131/749), Hemmâm İbn Münebbih’in Sahîfesi, neş. Muhammed Hamidullah, ter. Talat Koçyiğit, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1967
• Hemmâm İbn Münebbih, Sahîfetu Hemmâm b. Münebbih ʻan Ebî Hüreyre, tah. Rifat Fevzi Abdülmuttalib, Mektebetü'l-Hanci, Kahire, 1406/1985
• İbn Hacer el-Askalânî (852/1449), Fethu’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, tah. Abdülaziz b. Abdillah b. Bâz, Darü'l-Hadis, Kahire, 2004
• İbn Hacer el-Heytemî (974/1567), el-Fethu’l-Mübîn bi Şerhi’l-Erbaîn, haz. Merkezu Dâri’l-Minhâc’dan bir heyet, Dâru’l-Minhâc, Cidde, 1432/2011
• İbn Haldûn (808/1406), el-Mukaddime, tah. Abdüsselam Şeddadi, Beytü’l-Fünun, Dârülbeyzâ 2005; Mukaddime, ter. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2011
• İbn Kesîr, el-Fusûl fî Sîreti’r-Resûl -sallallâhu aleyhi ve sellem-, tah. Muhyiddin Mistû, M. el-Îd el-Hatrâvî, Dâru’bni Kesîr, Beyrut, 1413/1992
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (273/887), es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992/1413
• İbn Teymiyye, İktizâü's-Sırâti'l-Müstakîm li-Muhâlefeti Ashâbi'l-Cahîm, tah. M. Hamid el-Faki, Matbaatü's-Sünneti'l-Muhammediyye, Beyrut, 1369/1950
• İbn Teymiyye, Mecmûʻu’l-Fetâvâ, haz. Amir Cezzâr, Enver Bâz, Mektebetü’l-Ubeykân, Riyad, 1997/1418
• Karaman, Hayreddin, Hadîs Usûlü, Ahmed Said Matbaası, İstanbul, 1965; Hadîse Dair İlimler ve Hadîs Usûlü, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2010
• el-Kâsimî, Cemâluddin (1332/1914), Kavâʻidu’t-Tahdîs min Fünûni Mustalahi’l-Hadîs, tah. Behçet Baytar, M. Reşîd Rızâ, Dârü’n-Nefâis, Beyrut, 1414/1993
• el-Kettânî, Muhammed b. Cafer (1345/1927), er-Risâletü’l-Müstatrafe, Dâru Kahraman (Kahraman Yayınları), İstanbul, 1986; Hadîs Literatürü er-Risâletü’l-Müstatrafe, ter. Yusuf Özbek, İz Yayıncılık, İstanbul, 1994
• Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Sünnet -Yeni Bir Yaklaşım-, Fecr Yayınevi, Ankara, 1993
• Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Sünnet -Eleştirel Bir Yaklaşım-, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 1996
• Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 1999
• Kırbaşoğlu, M. Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Kitâbiyât Yayınları, Ankara, 2002
• Koçyiğit, Talat, Hadîs Usûlü, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1993
• Koçyiğit, Talat, Hadîs Istılahları, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1985
• Ma’mer b. Râşid (153/770), el-Câmiʻ, tah. Habîburrahmân el-A’zamî, el-Meclisü'l-İlmî, Beyrut, 1970–1972 (Abdurrezzâk’ın el-Musannef’inin sonunda, X. Cildinin 379-468 arası ve XI. Cildin tamamı, hadîs no: 19419-21033)
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ (1979), Sünnetin Anayasal Niteliği, ter. Ahmet Asrar, Bengisu Yayınları, İstanbul, 1997
• el-Münâvî, et-Tevkîf ʻalâ Mühimmâti’t-Teʻârîf, tah. M. Rıdvan ed-Dâye, Dâru’l-Fikri’l-Muâsır-Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1410/1999
• Müslim b. Haccâc, el-Kuşeyrî en-Nîsaburî (261/875), el-Câmiʻu’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992/1413
• Nûh b. Mustafa el-Konevî (1070/1660), er-Risâle fi’l-fark beyne’l-Hadîsi’l-Kudsî ve’l-Kur’ân ve’l-Hadîsi’n-Nebevî Adlı Risâlesi tah. ter. ve neşir: Hayati Yılmaz, Hadis Tetkikleri Dergisi, C. I, S. 1, İstanbul, 2003
• Okiç, M. Tayyib, (1977), Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler, A. Ü. İlahiyat Fak. Yay. No: XXVII, Osman Yalçın Matbaası İstanbul, 1959
• Okiç, M. Tayyib, Tefsir ve Hadis Usûlü’nün Bazı Meseleleri, editör: Hayati Yılmaz, Nûn Yayıncılık, İstanbul, 1995
• es-Sâlih, Subhi, (1407/1986), ʻUlûmu’l-Hadîs ve Mustalahuh, Matbaatu Câmiati Dımaşk, Dımaşk, 1379/1959; Hadîs İlimleri ve Hadîs Istılahları, ter. M. Yaşar Kandemir, DİB Yayınları, Ankara, 1971
• es-Suyûtî, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1407/1987; Kur’ân İlimleri Ansiklopedisi el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, ter. Sâkıp Yıldız, Hüseyin Avni Çelik, Madve Yayınları, İstanbul, ty
• et-Taberânî (360/971), el-Muʻcemü'l-Kebîr, tah. Ebu Muhammed el-Esyutî, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2007/1428
• et-Taberânî, el-Muʻcemü'l-Evsat, tah. Mahmûd et-Tahhân, Mektebetü'l-Maârif, Riyad, 1407/1987; el-Muʻcemü'l-Evsat, tah. Târık b. Avdillah, Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî, Dâru’l-Haremeyn, Kahire, 1415/1995
• et-Teftazanî, Sa'deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah (792/1390), Şerhu Hadîsi'l-Erbaîn li'n-Nevevî, Dârü't-Tıbâati'l-Âmire, İstanbul, 1316
• et-Tehânevî, Muhammed b. A'la b. Ali el-Faruki el-Hanefi (1158/1745), Keşşâfu Istılâhâti’l-Fünûn ve’l-ʻUlûm, tah. Ali Dehrûc, Mektebetu Lübnan, Beyrut, 1996
• et-Tehânevî, Zafer Ahmed b. Latîf el-Osmânî (1974), Kavâʻid fî ʻUlûmi'l-Hadîs, tah. Abdülfettah Ebû Gudde, Mektebetü'l-Matbuati'l-İslamiyye, 1392/1972; Yeni Usûl-i Hadîs, ter. İbrahim Canan, TÖV Yayınları, İzmir, 1982
• et-Tîbî, Hüseyin b. Muhammed (743/1342), el-Kâşif an Hakâiki’s-Sünen Şerhu’t-Tîbî alâ Mişkâti’l-Mesâbîh, tah. el-Müftî Abdülgaffâr vd, İdaretü’l-Kur’ân ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, Karaçi, 1413/1992
• et-Tîbî, el-Hulâsa fî Usûli'l-Hadîs, tah. Subhî Sâmerrâî, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut, 1405/1985
• et-Tirmizî, Muhamed b. İsa (279/892), el-Câmiʻu’s-Sahîh=Sünenü’t-Tirmizî, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992/1413
• Topaloğlu, Bekir, “İslâm’da Peygamber İnancı Sempozyumu”ndaki tebliğ müzakeresi, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2009
• Wensinsck, A. J., İA, “Vahiy”, 13/145, MEB Devlet Kitapları, İstanbul, 1978
• Yardım, Ali, (2006), Hadîs I, D. E. Ü. Yayınları, İzmir, 1992
• Yavuz, Yusuf Şevki, DİA “Halku’l-Kur’ân”, C. 15/371-375, TDV Yayınları, Ankara, 1997
• Yılmaz, Hayati, Hadîs İlminde Kudsî Hadîsler, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, M. Ü. SBE, İstanbul, 1992
• Yılmaz, Hayati, “Hadîs İlminde Kudsî Hadîsler ve Bu Konuda Yapılan Çalışmalar”, Sakarya Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 1, Adapazarı, 1996
• Yılmaz, Hayati, DİA, “Kudsî Hadîs”, C. 26/318-320, Ankara, 2002
• Yılmaz, Hayati, Nûh b. Mustafa el-Konevî’nin (1070/1660), er-Risâle fi’l-fark beyne’l-Hadîsi’l-Kudsî ve’l-Kur’ân ve’l-Hadîsi’n-Nebevî Adlı Risâlesi, Hadis Tetkikleri Dergisi, C. I, S. 1, İstanbul, 2003
• ez-Zürkânî, Muhammed Abdülazîm (1367/1948), Menâhilü'l-İrfân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, Kahire, 1362/1943