Yazīd b. Abī Sufyān (d. 18/639) and His Role in the Conquest of Bilād al-Shām

Year 2024, Issue: 19, 129 - 147, 30.06.2024

Berat Takı Cuma Karan

https://doi.org/10.52886/ilak.1440324

Abstract

Yazīd b. Abī Sufyān was one of the Companions of Prophet Muhammad (pbuh) who became a Muslim with the conquest of Mecca. He belonged to the family of Benū Umayya, which had an important position in the Arabian Peninsula. His father Abū Sufyān was one of the prominent people of Mecca and before he became a Muslim, he was a fierce enemy of the Prophet (pbuh) who tried to prevent the Prophet (pbuh) from preaching the message. Abū Sufyān, who continued this enmity until the conquest of Mecca, converted to Islam with his family on the day Mecca was conquered, and afterwards he was counted among the mu’allafa qulūbuhum and was given a large amount of loot by the Prophet (pbuh). Yazīd b. Abī Sufyān, the eldest son of Abū Sufyān who was known as "Yazīd al-Khayr" (Yazīd the Good), stood out with his morals and was considered one of the best sons of Abū Sufyān. After becoming a Muslim, he participated in all the battles including the Battle of Ḥunayn (8 A.H./630 A.D.) and served as a commander in many of them. In addition, Yazīd b. Abī Sufyān took part in many administrative duties during the Prophet's (pbuh) reign, especially as the governor of Taymāʾ and Nadjrān. After the passing of Prophet (pbuh), he also participated in the conquest movements that took place during the period of the khulafāʾ al-rāshidīn (Rashidun Caliphate) and assumed important duties as a soldier, commander and governor. Yazīd b. Abī Sufyān was appointed by the first caliph Hazrat Abū Bakr as the commander-in-chief of an army that included Abū ʿUbayda b. al-Djarrah, Khālid b. Saʿīd b. al-ʿĀs, and Shurahbīl b. Ḥasana to carry out the conquest of Damascus. On the other hand, he took part in the Battle of Adjnādayn, which took place in the 13 A.H. and ended with the victory of the Muslims. Yazīd b. Abī Sufyān, who continued his conquest movements during the reign of the second caliph, Hazrat ʿUmar, who came to power in the 14 A.H., played an important role in the conquest of Damascus in the same year, and after the conquest of Damascus, he was appointed as the governor of Damascus. Thus, Yazīd b. Abī Sufyān became the first Muslim governor appointed to Damascus. Yazīd b. Abī Sufyān, who continued to serve as a commander after becoming governor, participated in many wars, especially the Battle of Mardj al-Rūm, and achieved important successes and conquered many cities and regions. Especially in the Battle of Yarmouk against Byzantium, when the army was dispersed and some soldiers and commanders fled, he continued to fight in the centre of the army with his father Abū Sufyān and played an important role in the victory. Yazīd b. Abī Sufyān, who attached importance to knowledge in addition to his warrior personality, asked the caliph of the time, Hazrat ʿUmar ibn al-Ḫaṭṭāb, for people who would teach the people of Damascus the Qur'ān and Fiqh during his governorship of Damascus, and upon this, Hazrat ʿUmar sent Muʿādh b. Djabal, ʿUbāda b. al- Ṣāmit and Abū’l-Dardāʾ to Damascus. Shortly after all these developments, Yazīd b. Abī Sufyān died as a result of the Amwās Plague (17 A.H./638 A.D.), which took place during the reign of Hazrat ʿUmar and caused the death of many Companions. He also narrated hadiths from the Prophet (pbuh). In our research, Yazīd b. Abī Sufyān's ancestry, his family, his conversion to Islam, the battles he participated in during the Prophet's (pbuh) reign, and his activities during the reigns of Hazrat Abū Bakr and Hazrat ʿUmar are analysed. In this study, multiple sources have been utilized, especially works in the genres of ṭabaqāt, futūḥāt and urban history, and contemporary research sources have also been benefited.

Keywords

Islamic History, Ṣahābī, Yazīd b. Abī Sufyān, Conquest, Bilād al-Shām, Damascus, Governor

Yezîd b. Ebî Süfyân (ö. 18/639) ve Bilâdü'ş-Şâm Fetihlerindeki Rolü

Abstract

Yezîd b. Ebî Süfyân, Mekke’nin fethiyle beraber Müslüman olmuş sahâbîlerdendir. Arabistan Yarımadası’nda önemli bir konuma sahip Benî Ümeyye ailesine mensuptur. Babası Ebû Süfyân, Mekke’nin ileri gelenlerindendir. Bununla beraber Ebû Süfyân, Müslüman olmadan önce, İslâm’a karşı olup Hz. Peygamber’in tebliğ vazifesini engellemeye çalışan düşmanlar arasında yer almıştır. Mekke’nin fethine kadar bu düşmanlığı devam ettiren Ebû Süfyân, Mekke’nin fethedildiği gün ailesiyle beraber İslâmiyet’e girmiş ve müellefe-i kulûb’dan sayılarak, Hz. Peygamber tarafından kendilerine büyük miktarda ganimet verilmiştir. Ebû Süfyân’ın büyük oğlu ve “Yezîdü’l-hayr” olarak anılan Yezîd b. Ebî Süfyân, ahlakıyla ön plana çıkmış ve Ebû Süfyân’ın en hayırlı evlatlarından biri olarak kabul edilmiştir. Müslüman olduktan sonra Huneyn Savaşı (8/630) dahil gerçekleşen bütün savaşlara iştirak etmiş ve bunların birçoğunda komutanlık yapmıştır. Hz. Peygamber döneminde başta Teymâ ve Necrân valiliği olmak üzere farklı görevlerde yer almıştır. Hz. Peygamber vefat ettikten sonra hulefâ-yı râşidîn döneminde gerçekleşen fetih hareketlerine de katılarak bir asker, bir komutan ve vali olarak önemli vazifeler üstlenmiştir. Yezîd b. Ebî Süfyân, ilk halife Hz. Ebû Bekir tarafından, içinde Ebû Ubeyde b. Cerrâh, Şürahbîl b. Hasene ve Hâlid b. Saîd b. Âs’ın bulunduğu orduda başkumandan olarak Şam’ın fethini gerçekleştirmesi amacıyla görevlendirilmiştir. Buna mukabil hicri 13. yılda cereyan eden ve Müslümanların galibiyetiyle son bulan Ecnâdeyn Savaşı’nda yer almıştır. Hicretin 14. yılında başa geçen ikinci halife Hz. Ömer döneminde de fetih hareketlerine devam eden Yezîd b. Ebî Süfyân, aynı yıl içinde gerçekleşen Dımaşk’ın fethinde önemli bir rol oynamış, Şam’ın fethinden sonra da Dımaşk’a vali olarak tayin edilmiştir. Böylelikle Dımaşk’a atanan ilk Müslüman vali olmuştur. Vali olduktan sonra da komutanlık vazifesini devam ettiren Yezîd b. Ebî Süfyân, başta Mercu'r-Rûm Savaşı olmak üzere birçok savaşa iştirak ederek önemli başarılar elde etmiş, birçok şehri ve bölgeyi fethetmiştir. Özellikle Bizans’a karşı gerçekleştirilen Yermük Savaşı’nda ordunun dağıldığı, bazı asker ve komutanların kaçtığı esnada babası Ebû Süfyân ile birlikte ordunun merkezinde yer alarak savaşa devam etmiş ve savaşın kazanılmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Savaşçı kişiliğinin yanında ilme de önem veren Yezîd b. Ebî Süfyân, Şam valiliği esnasında dönemin halifesi Hz. Ömer’den Şam halkına Kur’ân-ı Kerîm ve fıkıh öğretecek kimseler istemiş, bunun üzerine Hz. Ömer de Mu‘âz b. Cebel, Ubâde b. Sâmit ve Ebü’d-Derdâ’yı Şam’a göndermiştir. Tüm bu gelişmelerden kısa bir süre sonra Yezîd b. Ebî Süfyân, Hz. Ömer döneminde gerçekleşen ve ashaptan birçok kimsenin hayatını kaybetmesine sebep olan Amvâs Vebası (17/638) sonucu vefat etmiştir. Hz. Peygamber’den naklen hadis rivayetleri de bulunmaktadır. Araştırmamızda Yezîd b. Ebî Süfyân’ın nesebi, ailesi, Müslüman oluşu, Hz. Peygamber döneminde katıldığı gazveler, Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer dönemindeki faaliyetleri incelenmiştir. Bu çalışmada birden fazla kaynaktan yararlanılmış, özellikle tabakât, fütûhât ve şehir tarihi türündeki eserler esas alınmış, çağdaş araştırma kaynaklarından da faydalanma yoluna gidilmiştir.

Keywords

İslâm Tarihi, Sahâbî, Yezîd b. Ebî Süfyân, Fetih, Bilâdü’ş-Şâm, Şam, Vali

References

• Abdurrezzâḳ, Ebû Bekr b. Hemmâm es-Ṡanʿânî. el-Muṡannef. thk. Heyet. Kahire: Dâru’t-Teʿṡîl, 2015.
• Ataş, Hacı. “Hâlid b. Velîd’in Komutanlığı ve Azledilmesi”. Din ve Bilim – Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 3/34-50 (2020).
• Aycan, İrfan. “Yezîd b. Ebû Süfyân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/520. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hilâl, 1988.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Muhammed Bakır el-Mahmudi. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1996.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîḫu’l-evsaṭ. thk. Maḥmûd İbrahim Zâyed. Kahire: Mektebetu’d-Dâri’t-Turâs, 1977.
• Ebû Yûsuf, Ebû Yûsuf Yaʿḳûb b. İbrâhîm el-Enṡârî. Kitâbü’l-Harâc. Kahire: el-Matbaʿatü's-Selefiyye, 1962.
• Ebû ʿUbeyd, Ḳâsım b. Sellâm el-Herevî. Kitâbü’l-Emvâl. thk. Ebû Enes Seyyid b. Receb. Riyad: Dâru’l-Fadîle, 2007.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sâhâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/491-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Fayda, Mustafa. “Yermük Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 485-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr eş-Şeybânî el-Basrî. Târîhu Halîfe b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Umeri. Şam - Beyrut: Dâru’l-Kalem, 2. Basım, 1977.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 5. Basım, 2019.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. ed-Dürer fi’htisâri’l-meġāzî ve’s-siyer. thk. Şevkî Dayf. Mısır: Dâru’l-Maʿârif, 2. Basım, 1982.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed El Becavi. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1992.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Târîhu medîneti Dımaşk. thk. Muhibbuddîn Ebû Saîd Ömer b. Ğarâme el-Umrevi. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Ebî ‘Asım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk b. Mahled eş-Şeybânî. el-Evâ’îl. thk. Muhammed b. Nâsır el-Acmî. Kuveyt: Dâru’l-Hulefâ, 1984.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr. el-Kitâbü’l-Muṡannef fi’l-eḥâdîŝ ve’l-ʾâŝâr. thk. Kemâl Yûsuf el-Ḥût. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 1988.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed el-Hâşimî. el-Muhabber. Hindistan: Dâiretu’l-Maʿârifi’l-Osmâniyye, 1942.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Adil Ahmed Abdulmevcud vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1989.
• İbn Ḫallikân, Ebû’l-ʿAbbâs Aḥmed b. Muḥammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr el-İrbilî. Vefeyâtu’l-aʿyân ve enbâu ebnâi’z-zamân. thk. İḥsân ʿAbbâs. Beyrut: Dâru’s-Sâdır, 1994.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî el-Kurtubî. Cevâmiu’s-sîre. thk. Seyyîd el-Cemîli. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed et-Temîmî el-Büstî es-Sicistânî. es-Sîretü’n-nebeviyye ve ahbâru’l-hulefâ. thk. Hâfız Azîz Bey el-Kâdirî. 2 Cilt. Beyrut: Kütübi’s-Sekâfiyye, 2. Basım, 1996.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. Sîretü İbn Hişâm. thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 2 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebeti Matbaʿati Mustafa'l-Bâbi ve Evladüh, 2. Basım, 1955.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkī el-Hanbelî. Ahkâmu ehli’z-zimme. thk. Yûsuf b. Ahmed el-Bekrî. 3 Cilt. ed-Dammâm: Rimâdî li'n-Neşr, 1997.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkī el-Hanbelî. Fıkhu’s-sîretü’n-nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-ʿArabî, 2. Basım, 1965.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki. 21 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hicr, 1997.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. 9 Cilt. Mısır: Mektebetü'l-Hanci, 2001.
• İbn Zenceveyh, Ebû Aḥmed Ḥamîd b. Maḫled b. Ḳuteybe el-Ḫorasânî. Kitâbü’l-Emvâl. thk. Şâkir Zeyb Feyyâd. Riyad: Merkezu’l-Melik Fayṡal, 1986.
• İbnü’l Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-ġâbe. thk. Ali Muhammed Muavvad vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1994.
• İbnü’l Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselam et-Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, 1997.
• Kallek, Cengiz. “Ukıyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/67-70. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Mâlik b. Enes, Ebû ʿAbdullâh el-Medenî. el-Muvaṭṭa. thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf, Maḥmûd Ḫalîl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Ṡafedî, Ṡalâḥuddîn Ḫalîl b. İzziddîn b. Aybek b. ʿAbdullâh. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Aḥmed el-Arnâʾûṭ - Turkî Muṡṭafâ. 29 Cilt. Beyrut: Dâru-İhyâi’t-Turâs, 2000.
• Ṭaberânî, Ebû’l-Ḳâsım Suleymân b. Aḥmed eş-Şâmî. el-Muʿcemu’l-kebîr. thk. Ḥamdî b. ʿAbdulmecîd es-Selefî. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, ts.
• Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. thk. Muhammed Ebü'l Fazl İbrâhim. 11 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maʿârif, 2. Basım, 1967.
• Tomar, Cengiz vd. “Şam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/311-315. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Vâḳidî, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. ʿÖmer b. Vâḳid el-Eslemî. Futûḥu’ş-Şâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1997.
• Vâḳidî, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. ʿÖmer b. Vâḳid el-Vâḳidî el-Eslemî. Kitâbü'l-Meğâzi. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Aʿlâmi, 3. Basım, 1989.
• Yaʿḳûb b. Sufyân el-Fesevî, bû Yûsuf Yaʿḳûb b. Sufyân el-Fârisî. el-Maʿrife ve’t-târîḫ. thk. Ekrem Ḍîyâ el-ʿUmerî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
• Yaʿkûbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh el-Ya‘kūbî. Târîhu’l-Yaʿkûbî. Beyrut: Dâru’s-Sâdır, 1995.
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Ecnâdeyn Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/385. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Târihu’l-İslâm. thk. Beşşar Avvâd Ma'rûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, 2003.