ÖLÜLERİN ARDINDAN KUR’ÂN-I KERÎM OKUNMASININ BAZI DİNÎ REFERANSLAR BAĞLAMINDAANLAŞILMASI

Year 2021, Volume: 1 Issue: 1, 29 - 53, 30.03.2021

Mehmet Kara

Abstract

Hidayet rehberi olan Kur’ân-ı Kerîm, ihtiva ettiği mesajları ile inançlı insanların dünya ve ahiret saadetini temin eden ilâhî bir Kitaptır. Bu yönüyle sadece hayatta olan kimselerin kendileri için okuması, anlaması, dinlemesi gerektiği ve Kur’ân’ın hitabı ile sadece onların muhatap kılındığı düşünülebilir. Diğer taraftan İslam toplumunda özellikle ülkemizde Müslümanlar vefat eden din kardeşlerinin ardından farklı vesilelerle onlar için Kur’ân-ı Kerîm okuyup akabinde dua etmektedirler. Böyle bir uygulamanın İslam’daki yerinin ve öneminin incelendiği bu araştırmada, öncelikle Hz. Peygamber’in ölülerin ardından Kur’ân okuduğuna dair sarih bir rivayetin var olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu mesele ile dolaylı da olsa irtibatlı olduğu düşünülen bazı rivayetlerden de istifade edilmiştir. Bu münasebetle mezkûr mesele üç aşamada tahlil edilmiştir. İlk olarak ölüm sonrasını konu edinen ve ölülerin halini arz eden bazı dinî referanslara yer verilmiştir. İkinci aşamada, ölülere dua edilmesi, istiğfarda bulunulması, ölüler adına yapılan fiillerin sevabının onlara hediye edilip edilmeyeceği ya da faydasının olup olmadığı üzerinde durulmuştur. Böylece ölü adına bu amellerin yapılabilirliği üzerinden dua ve istiğfar niyetiyle Kur’ân-ı Kerîm okunması meselesi hakkındabelli bir kanaate varılmak istenmiştir.

Keywords

KUR'AN, TİLAVET, ÖLÜ, SEVAP, DUA

References

• Ahmed b. Hanbel.Müsned.thk. Şuayb el-Arnaût-Âdil Mürşid-Muhammed Kâmil Karabelle-AbdullatîfHirzullâh. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetür’r-Risâle, 2001.
• Albayrak, Ali-Arıcı, İsmail. Elazığ’da Taziye Geleneği. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12:2 (2007), 33-44.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-HasenNûreddînAlî b. Sultân Muhammed. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhi Mişkâti’l-mesâbîh. 9 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 2002.
• Âlûsî, Nu‘mânİbnü’l-Müfessir Mahmûd. el-Âyâtü’l-beyyinât fî ‘ademi semâ‘i’l-emvât ‘inde’l-hanefiyyeti’s-sâdât.thk. Muhammed Nâsirüddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 2005.
• el-‘Aynî, Ebû Muhammed BedrüddînMahmûd b. Ahmed. el-Binâye fî şerhi’l-Hidâye.thk. Eymen Salih Şa‘bân. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mesûd b. Muhammed. Şerhu’s-Sünne.thk. Şuayb el-Arnaût-Züheyr eş-Şâvîş. 15 Cilt. Beyrut: Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım, 1983.
• Beğavî, Muhyi’s-SünneEbû Muhammed Hüseyn b. Mes’ud. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân.thk. Muhammed Abdullah en-Nemr - Osman Cum‘aDamîriyye - Süleyman Müslim el-Harş. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1997.
• Beyhakî, Ahmed b. el-HüseynEbûBekr. el-Âdâb.thk. EbûAbdillah es-Saîd el-Mendûh. Beyrut: Müessesetü'l-Kütübi's-Sekafiyye, 1988.
• Birgivî, Muhammed b. Pîr Ali. Cilâü’l-kulûb (Resâilü’l-Birgivî içinde). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Birgivî, Muhammed b. Pîr Ali. Ahvâlüetfâli’l-müslimîn (Resâilü’l-Birgivî içinde).
• Birgivî, Muhammed b. Pîr Ali. Îkâzu’n-nâimîn (Resâilü’l-Birgivî içinde).
• Birgivî, Muhammed b. Pîr Ali.Înkâzü’l-hâlikîn(Resâilü’l-Birgivî içinde).
• Birgivî, Muhammed b. Pîr Ali.Risâletün fî ziyâreti’l-kubûr (Resâilü’l-Birgivî içinde).
• Bolelli, Nusrettin. Belâgat (Beyân-Me‘ânî-Bedî‘ İlimleri) Arap Edebiyatı. İstanbul: İFAV Yayınları, 7. Basım, 2012.
• Buhârî, EbûAbdillah Muhammed b. İsmail. Sahih-i Buhârî.Dımaşk: DâruİbnKesîr, 1423/2002.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ölüm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/36-37. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Çetin, Abdurrahman. “Hatim”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.16/468-469. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Çolak, Ali. Ölmek Üzere Olan Kişiye ve Mezardaki Ölüye Yapılan Telkin ile İlgili Rivayetler. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/4, (2004).
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. Sünenü’d-Dârimî.thk. Hüseyin SelîmEseded-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Dönmez, İbrahim Kâfî. “Amel (Fıkıh)”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.3/16-20. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. Ahkâmü’l-cenâiz ve bide‘ihâ. Riyad: Mektebetü‘l-Meârif, 1992.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Yayınları, 4. Basım, 2013.
• Erul, Bünyamin. Hz. Aişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler.Ankara: Otto Yayınları, 7. Basım, 2015.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâüulûmu’d-dîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1982.
• Gürkan, Salime Leyla. “Ölüm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.34/32-34. İstanbul: TDV Yayınları,2007.
• el-Hallâl, EbûBekrAhmed b. Muhammed b. Hârûn. el-Kırâetü ‘inde’l-kubûr.thk. AmrAbdülmun‘imSelîm. Batantâ: Dâru’s-Sahâbe, 1993.
• Hansu, Remzi. Sünnet’te ve Geleneğimizde Cenâze Merasimlerinin Birbirine Uygunluğu Meselesi (Bingöl Örneği). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Heysemî, Ebü’l-Hasan Nûreddîn Ali b. EbîBekr b. Süleymân. Mevâridü’z-zam’ân ilâ zevâidiİbnHıbbân.thk. Hüseyin SelîmEseded-Dârânî-Abdûh Ali el-Köşk. 9 Cilt. Dımaşk: Dâru’s-Sekâfeti’l-Arabiyye,
• 1990-1992. İbn Abbas, Abdullah. Tenvîrü’l-mikbâsmin tefsiri İbn Abbas.nşr. MecidüddînEbû Tâhir Muhammed b. Ya’kub el-Fîrûzâbâdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
• İbnÂbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer. Reddü’l-muḥtârʿale’d-Dürri’l-muhtâr.thk. Âdil AhmedAbdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvız. Riyad: DâruÂlemi’l-Kütüb,2003.
• İbnAcîbe, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. el-Mehdî el-Hasenî. el-Bahrü’l-medîd fî tefsiri’l-Kur’âni’l-mecîd.thk. Ahmed Abdullah el-KureşîRislân. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1998.
• İbnÂşûr, Muhammed Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîrve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tûnus: Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbnü’l-Cevzî, CemâlüddînEbü’l-Ferec. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr.thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 1422/2001.
• İbn Ebi’l-‘İzz, Muhammed. Şerhu’l-Akîdeti’t-Tahâviyye.thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî-Şuayb el-Arnaût. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbnEbîŞeybe, EbûBekrİbnEbîŞeybeAbdullāh b. Muhammed. el-Musanneffi’l-ehâdîsve’l-âsâr.thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1988.
• İbnHibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. el-İhsân fî takrîbi Sahih-i İbnHibbân.thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt.Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
• İbnHüzeyme, EbûBekr Muhammed b. İshak. SahihüİbniHüzeyme.thk. Muhammed Mustafa Azamî. 2 Cilt. Riyad: Mektebü’l-İslamî, 3. Basım, 2003.
• İbnKayyim el-Cevziyye. Kitâbu’r-Rûhfi’l-kelâmi ‘alâervâhi’l-emvâtive’l-ahya’.thk. BesamAlî Selam el-Amûş. 2 Cilt. Riyad: DâruİbnTeymiyye, 1986.
• İbnKesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Ömer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿAzîm.thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbnKudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî.Kahire: Mektebetü’l-Kahire ts.
• İbnMâce, Sünen.thk. Şuayb el-Arnaût-Âdil Mürşid-Muhammed Kâmil Karabelle-AbdullatîfHirzullâh. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2009.
• İbnReceb, ZeynüddînAbdirrahmân el-Hanbelî. Kitâbuehvâli’l-kubûr ve ahvâli ehlihâila’n-nüşûr.thk. Muhammed Nizâmüddîn el-Füteyyih. Medine: Dâru’z-Zamân, 2012.
• İbnTeymiyye, Ebü’l-Abbas TakıyyüddînAhmed b. Abdilhalîm. el-Fetâva’l-kübrâ.thk. Muhammed Abdilkâdir ‘Atâ-Mustafa Abdilkâdir ‘Atâ. 6 Cilt.Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İzz b. Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddînAbdülazîz. Kitâbü’l-Fetâvâ.nşr. Abdurrahmân b. Abdilfettâh. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1986.
• el-Kusayyir, Ahmed b. Abdilazîz b. Mukrin.el-Ehâdîsü’l-müşkiletü’l-vâridetü fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyad: Daruİbni’l-Cevzî, 1430/2008.
• Mâlik b. Enes b. Mâlik. Muvatta’.thk. Muhammed Mustafa el-‘Azamî. 8 Cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: 2004.
• Mâtürîdî, EbûMansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtüEhli’s-sünne.thk. MecdîBaslûm. 10 Cilt.Beyrut: Dâru‘l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Mekkî b. EbîTâlib, Ebû Muhammed el-Kurtubî el-Mâlikî. el-Hidâye ilâ bülûği’n-nihâye.thk. Şâhid el-Buşeyhî. 13 Cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: Şârika Üniversitesi, 2008.
• Merginânî, Ebü’l-HasenBurhânüddînAlî b. EbîBekr. el-Hidâye şerhi Bidâyeti’l-mübtedî.thk. Muhammed Adnan Derviş. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, ts.
• Mübarekfûrî, Ebü’l-Hasen Ubeydullah b. Muhammed Abdisselâm. Mir‘âtü’l-mefâtîh şerhi Mişkâti’l-mesâbîh. 9 Cilt. Benares: 3. Basım, 1984.
• Müslim, Ebü’l-Huseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî. Sahih-i Müslim.thk. Muhammed FuâdAbdülbâkî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991/1412.
• Nesâî, EbûAbdirrahmanAhmed b. Şuayb.Sünenü’n-Nesâî.Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1435/2014.
• Nesefî, Ebü’l-BerekâtHâfizüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-Tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl.thk. Yusûf Ali Bedevî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Nevevî, EbûZekeriyyaMuhyiddîn Yahya b. Şeref. el-Mecmu‘ şerhi’l-Mühezzeb.20 Cilt. Darü’l-Fikrts.
• Nevevî, EbûZekeriyyaMuhyiddîn Yahya b. Şeref. el-Ezkâr.thk. Abdulkâdir el-Arnaût. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• Özel, Mustafa. “Ölünün Ardından Kur’an-ı Kerim Okunmasının Dini Dayanakları”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 7(Nisan 2006), 477-486.
• Öztürk, Mustafa. “Ölülere Dua ve İstiğfar Niyetiyle Kur’an Okuma Meselesi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi,3/1, (Nisan 2019),85-106.
• Râzî, EbûAbdillah Muhammed b. Ömer b. Hasan Fahrüddîn. Mefâtihü’l-ğayb.Beyrut: Dâruİhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420/1999.
• Sâbûnî, Muhammed Ali es-Sâbûnî. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kur’âni‘l-Kerîm, 1981.
• Sicistânî, EbûDavûdSüleymân b. el-Eş‘as b. İshâk.Sünen-i EbîDâvûd.Riyad: Beytü’l-Efkâr, 1420/1999.
• es-Silefî, Ebû Tâhir SadrüddînAhmed b. Muhammed b. Silefe. et-Tuyûriyyât.thk. DesmânYahyâMeâlî-Abbas Sahr el-Hasan. 4 Cilt. Riyâd: 2004.
• Suyûtî, Ebü’l-FazlCelâlüddîn Abdurrahman b. EbîBekr. Şerhu’s-sudûrbi şerhi hâli’l-mevtâve’l-kubûr.nşr. AhmedHamdîİmâm. Kahire: Dâru’l-Medenî, 1985.
• Suyûtî, Ebü’l-FazlCelâlüddîn Abdurrahman b. EbîBekr. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’an. thk. Merkezü’d-Dirâsati’l-Kur’aniyye. 7 Cilt. Riyad: İslami İşler, Davet ve İrşat Bakanlığı, ts.
• Suyûtî, Ebü’l-FazlCelâlüddîn Abdurrahman b. EbîBekr.ed-Dürrü’l-mensûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Şâkırî, Muhammed Ahmed Abdüsselâm. Hükmü’l-kırâeti ‘ale’l-emvât. Kahire: Mektebetü’s-Safâ, ts.
• Şener, Mehmet. “Kur’an (Kur’an’la İlgili Fıkhî Hükümler)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul:TDV Yayınları, 26/410-411, 2002.
• Şener, Mehmet. “Cenaze (İslam’da Cenaze)”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul:TDV Yayınları, 7/354-357, 1993.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. EyyûbEbu’l-Kâsım. Mu‘cemü’s-Sağîr.thk. Muhammed ŞekûrMahmûd. 2Cilt. Beyrut: Mektebü’l-İslamî, 1985.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. EyyûbEbu’l-Kâsım. Mu‘cemü’l-Kebîr.thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: MektebetüİbnTeymiyye, 1994.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmi‘u’l-beyân an te’vîliâyi’l-Kur’ân.thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tayâlisî, EbûDâvûd Süleyman b. Dâvûd.Müsned.thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî.4 Cilt. Mısır: DâruHicr, 1999.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sûre b. Musa İbnDahhâk.Sünenü’t-Tirmizî.thk. Râid b. SabrîibnEbîAlfe.Riyad: Dâru’l-Hadâre, 1436/2015.
• Topaloğlu, Bekir. “YâsînSûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.43/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Yelken, Ramazan. “İnananlar İçin Hâla Vakit Gelmedi Mi?”. Kalem, 1 (Ocak-1988), 14-15.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrahim b. es-Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kur’ân ve ‘irâbuhû.thk. AbdülcelîlAbduhŞelebî. Beyrut: DâruÂlemi’l-Kütüb, 1988.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhü’l-islâmî ve edilletühü. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr,ts.
• Zeyn, Muhammed b. Cemîl. Mecmûatüresâili’t-tevcîhâti’l-islâmiyye. Riayd: Dârü’s-Sami‘î, 1997.