DİNÎ EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKI

Year 2020, Volume: 5 Issue: 8, 25 - 41, 30.09.2020

Halit Serhan Ercivelek

Abstract

Kronolojik süreçte, insan hakları bütününün erken dönemde oluşan kısmını teşkil eden klasik hak-hürriyetlerden olan din ve vicdan hürriyeti, kişinin iç dünyasında oluşan, ancak burada sınırlı kalmayıp hareket, tavır ve yaşam tarzını da şekillendirecek şekilde dış dünyasına yansıyan, bir hak-hürriyetler bütünüdür. Bu bütün, hak sahibinin düşünce ve kanaat edinme faaliyetinin özel bir alana hasredilmiş şekli olan inanma faaliyetleri ile başlayıp, dış dünyasında, inançlarına uygun davranışlarda bulunma, uygun olmayan davranışlardan kaçınabilme serbestisi ile tamamlanan bir hürriyet alanı oluşturur. Din ve Vicdan hürriyetinin, tavır ve davranış boyutunda kişiye tanıdığı hürriyet alanlarından birisi de hem etken hem de edilgen olarak, inandığı dinin esaslarına göre eğitim ve öğretim faaliyetlerinde bulunabilmesidir. Bu hareket alanı literatüre; dinî eğitim alma edilgen boyut , dini eğitim verme etken boyut ve dini öğrenim edilgen boyut , dini öğretim etken boyut hakkı olarak geçmiştir2 . Bu makalemizde dini eğitim ve öğrenim hakkının kavramsal çerçevesi, unsurları ve bu hakka dair genel hukuk metinlerinde yer alan düzenlemeler incelenmiştir. Kavramsal çerçeve analiz edilirken tümden gelim metodolojisi ile hak- hürriyet, insan hakları, din ve vicdan hürriyeti ve bu hürriyetin unsurlarından olan dini eğitim ve öğrenim hakkının tanımı verilerek, unsurları analiz edilmiştir. Hukuki çerçeve başlığı altında uluslararası insan hakları hukukunun normatif kaynağını oluşturan genel insan hakları belgeleri ve kurallar kademelenmesi ilkesi uyarınca iç hukukun en üst metni olan 1982 Anayasasında dini eğitim ve öğrenim hakkının nasıl düzenlendiği, içtihatlar ışığında değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Keywords

İnsan hakları, din ve vicdan hürriyeti, dini eğitim ve öğrenim hakkı, laiklik.

References

• Aydın, M. Akif. “Osmanlı Hukukunun Genel Yapısı”, Osmanlı Devletinde Hukuk ve Adalet 2 bs, İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Bağdatlı, Selahattin. Hukuk Sözlüğü, İstanbul: Derin Yayınları, 2015.
• Çeçen, Anıl. İnsan Hakları, 4 bs. Ankara: Seçkin Yayınları, 2015.
• Demir, Hande Seher. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü, 1 bs. Ankara: Adalet Yayınevi, 2011.
• Doğru, Osman. Anayasa ile Karşılaştırmalı Avrupa Sözleşmesi ve Mahkeme İç Tüzüğü, 1 bs. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2016.
• Erdoğan, Mustafa. Anayasa Hukuku, 8 bs. Ankara: Orıon Kitabevi, 2014.
• Erdoğan, Mustafa. Anayasal Demokrasi, 8 bs. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2010.
• Erdoğan, Mustafa. İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, 6 bs. Ankara: Hukuk Yayınları, 2018.
• Eren, Abdurrahman. Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması. Uluslararası Koruma Mekanizmaları ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü, Ankara: Turhan Kitabevi, 2007.
• Kalabalık, Halil. İnsan Hakları Hukuku, 5 bs. Ankara: Seçkin Yayınları, 2017.
• Mumcu, Ahmet ve Elif KÜZECİ, İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri, 7 bs. Ankara: Turhan Kitabevi, 2015.
• Monsma V. Stephen ve Soper, J. Christopher. The Challenge Of Pluralism Church and State in Five Democracies, 2 bs. Maryland: Rowman and Littlefield Publishers, 2009
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku, 17 bs. Ankara: Yetkin Yayınları, 2017.
• Özön, Mustafa Nihat. Osmanlıca Türkçe Sözlük, 11 bs. İstanbul: İnkılap Kitabevi, Sağlam, Fazıl. Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, Ankara: AÜSBF Yayınları, Taylor, M. Paul. Freedom of Religion UN and European Human Rights Law and Practice, New York: Cambridge University Press, 2005.
• Toven, Mehmet Bahattin. Yeni Türkçe Lügat, 2 bs. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
• Uygun, Oktay. Kamu Hukuku İncelemeleri, 2 bs. İstanbul: On iki Levha Yayınları, Yüksel, Saadet. Anayasa Yargısında İbadet Özgürlüğü. İstanbul: Alfa Yayınları, Case of Campbell and Cosans v. The United Kingdom. Application no. 7511/76; /76.
• Case of Kjeldsen, Busk Madsen and Pedersen v. Denmark Application no. /71; 5920/72; 5926/72.
• Case of Kokkinakis v. Greece, Application no. 14307/88, pr. 31.
• Angeleni v. Sweeden AppNr: 10491/83. AYMK, E: 1989/1, K: 1989/12 K.t: 07.03.1989. AYMK, E: 2005/16, K:2009/16. K.t: 08.10.2009. AYMK, E: 2012/65, K:2012/128 K.t: 20.09.2012.