İş Sözleşmesinden Kaynaklanan Ücret Alacağının Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Olarak Kararlaştırılması Yasağı

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 1125 - 1158, 30.09.2025

Hakan Cindemir

https://doi.org/10.58733/imhfd.1605252

Abstract

Uluslararası ticaretin büyümesi ve küreselleşme giderek artan bir sermaye akışına yol açmıştır. Yatırımların ve emeğin serbest dolaşımı ile birlikte yabancı para birimleriyle işlem yapılmasına yönelik talepler de artmıştır. Bununla birlikte özellikle işverenlerin kendi yerel para birimi dışında bir para birimiyle borçlanması veya bu türlü sözleşmelerle yükümlülük altına girmesi döviz kuru riskiyle karşı karşıya kalmalarını beraberinde getirir. Ticari organizasyonlar ve döviz kurundan kaynaklı olumsuzluklara karşı önlem almak isteyen devletler oluşan riskleri en aza indirebilmek için bir takım tekniklere başvurmaktadır. Gerek kamu ve gerek özel sektör düzeyindeki organizasyonlar çoğu zaman döviz kuru düzeyinde sorumluluk üstlenme konusunda isteksizdirler. Çünkü bu türlü işlemler karlı bir sözleşme ilişkisinin kolayca olumsuz bir yapıya dönüşmesi ihtimalini içermektedirler. Dalgalı kur rejiminin uygulandığı ülkemiz gibi örneklerde döviz kurunda olumsuz bir hareket olması ciddi mali kayıplara neden olabilir. Bu nedenle kanun koyucular özellikle işverenlerin döviz kuru riskini yönetmeye yönelik adımlar atmaktadır. Devletler bir yandan ticaret hacmindeki büyümenin korunması diğer yandan ise döviz kurundaki değişimlerden kaynaklı ekonomik ve hukuki sorunların giderilmesi amacıyla katı önlemlere dahi başvurmaktan geri durmamaktadır.

Bu kapsamda söz konusu çalışmamızda ülkemizde de hayata geçirilmiş bulunan döviz yasağını içerir düzenlemeler iş hukuku ile sınırlı olarak değerlendirilecektir. Makalemizde söz konusu sınırlama dahilinde iş sözleşmesinden kaynaklanan ücret alacağının döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmasına yönelik yasaklamaların niteliği, kapsamı ve etkileri ayrıntılı bir şekilde tanımlanmaya çalışılacaktır.

Keywords

İş sözleşmesi , Ücret , Döviz bazlı yükümlülükler , Döviz Temelli İş Sözleşmelerine Yönelik Yasaklama , 32 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı , Yabancı Para Cinsinden Sözleşme Yasağı , Yabancı Para Cinsinden Ücret Belirleme , İşçi Ücreti , İş Hukukunda Ücret , 85 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

Prohibition of Deciding Wage Receivables Arising from The Employment Contract in Foreign Currency or as Indexed to Foreign Currency

Abstract

The expansion of international trade and the rise of globalization have resulted in a steadily growing movement of capital. Along with the free movement of investments and labor, demand for transactions in foreign currencies has also increased. However, especially for employers, incurring liabilities or entering into contracts denominated in currencies other than their local currency can expose them to foreign exchange risk. Commercial organizations and states, which seek to mitigate the negative impacts arising from exchange rate fluctuations, employ various techniques to minimize such risks. Organizations at both the public and private sector levels are often reluctant to assume responsibility for exchange rate fluctuations. This is because such transactions involve the risk that a profitable contractual relationship could easily turn into a negative one. In countries like ours, where a floating exchange rate regime is applied, an adverse movement in exchange rates can lead to significant financial losses. Therefore, legislators take steps to manage the foreign exchange risk, particularly concerning employers. States are not hesitant to resort to strict measures to achieve both the preservation of trade growth and resolution of economic and legal issues arising from fluctuations in exchange rates. Within this framework, the present study will evaluate the regulations, which prohibit transactions in foreign currency, implemented in our country specifically within the scope of labor law. This article intends, thoroughly define the nature, scope, and effects of the prohibitions regarding determining wage claims arising from employment contracts in a foreign currency or indexed to foreign exchange.

Keywords

Employment Contract , Wage , Foreign Curremcy-Based Liabilities , Prohibition om Foreign Currencst- Based Employment Conracts , Ban on Contracts in Foreign Currency , Determination of Wages İn Foreign Currency , Presidential Decree No.32 , Presedential Decree No.85

References

• ADUGİT, Yavuz, Özgürlüğün Kısa Tarihi, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Y.2013.
• AKYILMAZ, Bahtiyar/ SEZGİNER, Murat/ KAYA, Cemil, Türk İdare Hukuku, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2023.
• AKYİĞİT, Ercan Bireysel İş Hukuku Ders Kitabı, Güncellenmiş 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• ALTAŞ, Hüseyin, Şekle Aykırılığın Olumsuz Sonuçlarının Düzeltilmesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1998.
• ATASOY, Kemal, Sözleşme Özgürlüğünün Kamu Düzenine Aykırılık Sınırı, On iki Levha Yayınları, İstanbul, 2020.
• AUBY, Jean-Marie/ DRAGO, Roland, Traité de Contentieux Administratif, LGDJ, Paris, 1975.
• AYAN, Serkan, Yabancı Para Borçlarının İfası, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, C.8, Özel Sayı, Y. 2013.
• BAŞYİĞİT, Özgür, İş Gücü Hukuku Kapsamında Çalışma Hakkı ile Esneklik Arasındaki İlişki ve Türkiye Örneği, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2025.
• BELEN, Herdem, 6098 Sayılı Borçlar Kanunu Genel Hükümler, (Kısa Şerh), Beta Yayınları, İstanbul, 2014.
• İNAN, Naim Ali/ YÜCEL, Özge, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• CARRÈ de MALBERG, Raymond, Contribution â la Théorie Générale de L’Ètat, C.I, Paris 1920.
• CENTEL, TANKUT, Bireysel İş Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul, 1994.
• ÇELİK, Nuri / CANİKLİOĞLU, Nurşen/ CANBOLAT, Talat/ ÖZKARACA, Ercüment, İş Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, İstanbul, 2023.
• DURAN, Lütfi, Anayasa Mahkemesine Göre Türkiye’nin Hukuk Düzeni, Amme İdaresi Dergisi, C.19, S1, Sevinç Matbaası, Ankara, 1986.
• EKONOMİ, Münir, İş Hukuku, C.I, İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1976.
• ERDOĞAN, İhsan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Gazi Kitapevi, Ankara, 2017.
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• FEYZİOĞLU, Feyzi, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.1, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1976.
• FLOUR, Jacques/ AUBERT, Jean Luc/ SAVAUX, Eric, Droit Civil Les Obligations L’acte Juridique, Sirey Universite, Paris, 2010.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2021.
• GÖZLER, Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 2013.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa, 2017.
• GÖZLER, Kemal/ KAPLAN, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa, 2024.
• GÜMÜŞ, Mustafa, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, C.1, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• GÜNEŞ, Turan, Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 1965.
• HATEMİ, Hüseyin/ GÖKYAYLA, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
• HEPER, Hande, İş İlişkisinde İşçinin İradesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• İMAMOĞLU ŞİT, Başak, Yabancı Para Üzerinden Sözleşme Akdetme Özgürlüğünün Sınırlandırılmasına İlişkin 12 Eylül 2018 Tarihli Cumhurbaşkanı Kararı Hakkında Bir Değerlendirme, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C.34, S.3, Banka ve THAE Türkiye İş Bankası Vakfı, Ankara, 2017.
• KAĞITÇIOĞLU, Mutlu, Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Sözleşme Yapma Özgürlüğünün Yürütmenin Düzenleyici İşlemleriyle Sınırlandırılması Sorunu, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XXIV, S.3, Ankara, 2020.
• KILIÇOĞLU, Ahmet, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan Kitapevi, Ankara 2020.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip/ HATEMİ, Hüseyin/ SEROZAN, Rona/ ARPACI, Abdülkadir, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Cilt 1, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, 5. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2010.
• MATTINGLY, Harold, The Roman Virtues, The Harvard Theological Review, C. 30, S.2, Cambridge University Press, Cambridge, 1937.
• MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi/ ASTARLI, Muhittin/ ULAŞ, Baysal, İş Hukuku Ders Kitabı, Lykeion Yayınları, Ankara, 2024.
• NARMANLIOĞLU, Ünal, İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2014.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ ÖZ, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2016.
• ÖNER, Eyrenci, TAŞKENT, Savaş, ULUCAN, Devrim, Bireysel İş Hukuku, Yenilenmiş 3. Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul 2006
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.
• ÖZKARACA, Ercüment, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın İş Sözleşmelerinde Uygulama Alanı, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.25, S.1, Marmara Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2019.
• REİSOĞLU, Safa, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınevi, İstanbul, 2012.
• SAĞLAM, Fazıl, Temel Hakların Sınırlandırılması ve Özü, AÜSBF Yayınları, Ankara, 1982.
• SARICA, Ragıp, Türkiye’de İcra Uzvunun Tanzim Selahiyeti, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1943.
• SÜMER, Hadi Haluk, İş Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• SÜZEK, Sarper, İş Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2023.
• ŞANLI ATAY, Yeliz, Türk İdare Hukukunda Adsız Düzenleyici İşlemler, TODAİE, Ankara, 2011.
• TAHİROĞLU, Bülent/ ERDOĞMUŞ, Roma Hukuku Dersleri, Der Yayınları, İstanbul, 2021.
• TANDOĞAN, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C.1, Ankara, 1990.
• TANÖR, Bülent, Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası, Öncü Kitapevi, İstanbul, 1969.
• TERRÈ François, Introduction Générale au Droit, Dalloz Boutique, Paris, 2015.
• TERZİOĞLU, Ahmet, İş Hukukunda İşverenin Borcu Olarak Ücret, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.18, S.72, Y. 2019.
• TUNÇOMAĞ, Kenan/ CENTEL, Tankut, İş Hukukunun Esasları, Beta Yayınları, İstanbul, 2018.
• UÇARYILMAZ ŞANS, Talya, Roma Hukukunda Sözleşmesel Bona Fides (Dürüstlük Kuralı) Kavramı ve Çağdaş Hukuka Etkisi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.135, Ankara, 2018.
• YÜREKLİ, Sabahattin, İşverenin Askerden Dönen İşçiyi İşe Alma Yükümlülüğü, Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• ZEVKLİLER, Aydın/AYDOĞDU, Murat/ PETEK, Hasan, Özel Borç İlişkileri, Seçkin Yayınevi, İstanbul, 2020.