The Role of Public Participation in Constitution-Making in Türkiye

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 813 - 858, 30.09.2025

Nurullah Görgen

Abstract

In today's world, public participation in the constitution-making process or comprehensive constitutional amendments is considered one of the essential elements for increasing legitimacy, ensuring social peace, and strengthening democratization. While public involvement in the constitution-making process is widely accepted, it is crucial to note that there is no single model or method for achieving this participation. Each country that seeks to involve its citizens in the constitutional process must take into account factors such as its structure, capacity, content, experience, and resources to ensure a smooth process. Otherwise, public participation may not only fail to benefit the country but could also lead to societal divisions, polarization, and losses in time and economic resources. Therefore, this study aims to discuss the role of public participation in a possible new constitution or comprehensive constitutional amendment in Türkiye, considering the country's capabilities and conditions. In doing so, it first examines fundamental issues related to the concept of the constitution (types of constitutions, methods, and stages of constitution-making, and ways to ensure public participation). Then, the contributions and risks of public participation in the constitutional process will be discussed. Finally, by analysing the role of public participation in Türkiye’s constitutional history, the study will present recommendations for achieving effective and beneficial public participation in Türkiye.

Keywords

Public participation , constitution-making , Türkiye , constitution , constitution-making processes

Türkiye'de Anayasa Yapımında Halk Katılımının Rolü

Abstract

Günümüzde anayasa yapım süreci veya kapsamlı anayasa değişikliklerinde halkın katılımı; meşruiyetin artırılması, toplumsal barışın sağlanması ve demokratikleşmenin güçlendirilmesi açısından gerekli unsurlardan biri olarak kabul edilmektedir. Halkın anayasa yapım sürecine dahil edilmesi genel olarak benimsenmiş bir ilke olmakla birlikte, burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus vardır: Anayasa yapım sürecinde halkın katılımını sağlamaya yönelik tek bir model veya yöntem bulunmamaktadır. Bu sürece halkı dahil etmek isteyen her ülke, süreci sağlıklı bir şekilde yürütebilmek için ülkenin yapısını, kapasitesini, önceki deneyimlerini, anayasanın içeriğini ve mevcut kaynakları gibi çeşitli faktörleri göz önünde bulundurmalıdır. Aksi takdirde halkın katılımı, toplumsal fayda sağlamaktan ziyade, toplumun bölünmesine, kutuplaşmasına ve zaman ile ekonomik kaynakların israfına yol açabilir. Bu nedenle bu çalışma, Türkiye’de yapılması muhtemel yeni bir anayasa ya da kapsamlı bir anayasa değişikliği bağlamında, ülkenin olanakları ve koşulları çerçevesinde halk katılımının rolünü tartışmayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda; anayasa kavramına ilişkin bazı temel konular (anayasa türleri, anayasa yapım yöntemleri ve aşamaları, halk katılımının sağlanma yolları) ele alındıktan sonra, halk katılımının anayasa yapım sürecine katkıları ve olası riskleri değerlendirilecektir. Son olarak, Türkiye’nin anayasa yapım tarihinde halk katılımının rolü incelenecek ve etkili ve faydalı bir halk katılımı için bazı öneriler sunulacaktır.

Keywords

Halk katılımı , anayasa yapımı , Türkiye , anayasa , anayasa yapım süreçleri

References

• ‘Anayasa Vatandaş Toplantıları’nın Sonuç Raporu, TBMM’de…’ (8 May 2012) <https://tepav.org.tr/tr/haberler/s/2872> Erişim 2.2.2025
• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Hukuku (4th edn, Seçkin 2022)
• ——, Anayasa Hukuku: Genel Kısım Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar (6th edn, Seçkin 2023)
• Arato A, ‘Forms of Constitution Making and Theories of Democracy’ (1995) 17 Cardozo Law Review 191
• ——, ‘Redeeming the Still Redeemable: Post Sovereign Constitution Making’ (2009) 22 International Journal of Politics, Culture, and Society IJPS 427
• Atar Y, Demokrasilerde Anayasa Yapımı ve Anayasal Değişimin Dinamikleri (Mimoza Yayınları 2000)
• Banting KG ve Simeon R (eds), The Politics of Constitutional Change in Industrial Nations (Palgrave Macmillan UK 1985) <http://link.springer.com/10.1007/978-1-349-06991-0> Erişim 17.2.2025
• Barın T ve diğerleri, ‘Yeni Anayasa Sürecinde Neredeyiz?’ (Seta 2013)
• Bilir F, ‘Anayasa Yapımına Yönelik Değerlendirmeler’ (2008) 12 Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 551
• Brandt M ve diğerleri, Constitution-Making and Reform: Options for the Process (Interpeace 2011)
• Burnham MA, ‘Constitution-Making in South Africa’ [1997] Boston Review <https://www.bostonreview.net/articles/constitution-making-in-south-africa/> Erişim 26.2.2025
• Çağ B, ‘Katılımcı Anayasa Yapımı ve İzlanda Örneği’ [2013] Yasama Dergisi 71
• Çağlayan R, ‘Anayasanın Dil Meselesi’ in Hasan Yücel Başdemir ve Muhammed Enes Kala (eds), Yeni Anayasa Usul ve Üslup Açısından Bir Arayış (Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları 2022)
• Candaş A, ‘Anayasanın “Nasıl” Yapıldığı İçeriğini Etkiler Mi? Anayasa Yazma Süreçlerinin Dünyadaki Örnekleriyle Son 25 Yılda Edindirdiği Bulgular’ <http://www.anayasaplatformu.net/indir/Anayasanin_nasil_yazildigi_icerigini_etkiler_mi_Aysen_Candas_Bogazici_Universitesi.pdf> Erişim 26.2.2025
• Dedeoğlu E ve Esen AT, ‘Sivil Toplum: “Yeni Anayasa Aceleye Getirilmemeli”’ (anayasaplatformu.net) <http://www.anayasaplatformu.net/blog/19> Erişim 2.2.2025
• Eisenstadt TA, Levan AC ve Maboudi T, ‘When Talk Trumps Text: The Democratizing Effects of Deliberation during Constitution-Making, 1974–2011’ (2015) 109 American Political Science Review 592
• ——, Constituents Before Assembly: Participation, Deliberation, and Representation in the Crafting of New Constitutions (1st edn, Cambridge University Press 2017) <https://www.cambridge.org/core/product/identifier/9781316717080/type/book> Erişim 24.8.2024
• Eisenstadt TA ve Maboudi T, ‘Being There Is Half the Battle: Group Inclusion, Constitution-Writing, and Democracy’ (2019) 52 Comparative Political Studies 2135
• Elkins Z, Ginsburg T ve Blout J, ‘The Citizen as Founder: Public Participation in Constitutional Approval’ <https://repositories.lib.utexas.edu/handle/2152/75140> Erişim 24.8.2024
• Elkins Z, Ginsburg T ve Melton J, The Endurance of National Constitutions (1st edn, Cambridge University Press 2009) <https://www.cambridge.org/core/product/identifier/9780511817595/type/book> Erişim18.2.2025
• Elster J, ‘Forces and Mechanisms in the Constitution-Making Process’ (1995) 45 Duke Law Journal 364
• ——, ‘Ways of Constitution-Making’ in Axel Hadenius (ed), Democracy’s Victory and Crisis (1st edn, Cambridge University Press 1997) <https://www.cambridge.org/core/product/identifier/CBO9780511558832A016/type/book_part> Erişim 24.8.2024
• ——, ‘The Optimal Design of a Constituent Assembly’ in Hélène Landemore ve Jon Elster (eds), Collective Wisdom (1st edn, Cambridge University Press 2012) <https://www.cambridge.org/core/product/identifier/9780511846427%23c01033-1132/type/book_part> Erişim 18.2.2025
• Erdem E, ‘Anayasanın Dili Meselesi’ in Hasan Yücel Başdemir ve Muhammed Enes Kala (eds), Yeni Anayasa Usul ve Üslup Açısından Bir Arayış (Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları 2022)
• Erdoğan M, Anayasa Hukuku (Orion Kitabevi 2007)
• Eren A, ‘Yeni Anayasa Yapımında Güçlü ve Zayıf Yönler – Kanun-i Esasi’ (2020) <https://www.kanuniesasi.com/download/yeni-anayasa-yapiminda-guclu-ve-zayif-yonler/> Erişim 24.8.2024
• Ghai Y ve Galli G, Constitution-Building Processes and Democratization (International IDEA 2006) <https://www.idea.int/publications/catalogue/constitution-building-processes-and-democratization> Erişim 17.2.2025
• Gluck J ve Brandt M, Participatory and Inclusive Constitution Making: Giving Voice to the Demands of Citizens in the Wake of the Arab Spring (United States Institute of Peace 2015)
• Gönenç L, ‘Anayasa Çalışma Metinleri, Anayasa Yapımı’ (TEPAV 2011) <https://www.tepav.org.tr/upload/files/1317886508-3.Anayasa_Yapimi.pdf>
• ——, ‘Türkiye’de Katılımlı Anayasa Yapımına Doğru’ (TEPAV Politika Notu 2011)
• Görgen N, Türkiye’de Devlet Başkanlığı Makamının Gelişimi Hakkında Bir Çalışma, 1961–2017 (On İki Levha Yayıncılık 2024)
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (28th edn, Ekin Basım Yayın 2023)
• ——, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (16th edn, Ekin Basım Yayın 2024)
• Gülener S, ‘Anayasa Yapımında Yeni Bir Paradigma: Kapsayıcı, Katılımcı Uzlaşmacı Anayasa Yapım Süreçleri ve Çeşitli Örnekler’ (2011) 15 Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 199
• Hart V, ‘Democratic Constitution Making’ (2003)
• Houlihan EC ve Bisarya S, Practical Considerations for Public Participation in Constitution-Building: What, When, How and Why? (International Institute for Democracy and Electoral Assistance 2021)
• Hudson A, ‘Political Parties and Public Participation in Constitution Making: Legitimation, Distraction, or Real Influence?’ (2021) 53 Comparative Politics 501
• ——, The Veil of Participation: Citizens and Political Parties in Constitution-Making Processes (1st edn, Cambridge University Press 2021) <https://www.cambridge.org/core/product/identifier/9781108878685/type/book> Erişim 27.8.2024
• Karadut İC, ‘Yine-Yeni-Yeniden Anayasa Yapımı: Yaklaşımlar, Modeller ve Yöntem Üzerine Bir Değerlendirme’ [2022] Yasama Dergisi 11
• Karatepe Ş, ‘Yeni Anayasa Çalışmalarına Küçük Bir Derkenar’ in Hasan Yücel Başdemir ve Muhammed Enes Kala (eds), Yeni Anayasa Usul ve Üslup Açısından Bir Arayış (Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları 2022)
• Kaya E, ‘Anayasa’nın Muhtevası ve Tarzı Nasıl Olmalı?’ in Hasan Yücel Başdemir ve Muhammed Enes Kala (eds), Yeni Anayasa Usul ve Üslup Açısından Bir Arayış (Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları 2022)
• Keleş E, ‘Katılımcı Anayasa Yapımı ve Sivil Toplumun Rolü: Bir Etki Analizi’ (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı 2023) <https://tepav.org.tr/tr/haberler/s/10570> Erişim 17.2.2025
• Kentel F, Köker L ve Genç Ö, Yeni Anayasa Sürecini İzleme Raporu 1 Ekim 2011 Ocak 2012 (1.Basım, Tesev 2012)
• Klein C ve Sajó A, ‘Constitution-Making: Process and Substance’ in Michel Rosenfeld ve András Sajó (eds), The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law (Oxford University Press 2012) <https://academic.oup.com/edited-volume/43728/chapter/367620192> Erişim17.2.2025
• Koçak M, ‘Medeniyetler Buluşması Bağlamında Anayasaları Ortak Dili Sorunu’ (2007) 23 Anayasa Yargısı 489
• Kontacı E, ‘Demokratik Anayasa Yapımı Teorisinin Krizi: Şili Deneyimi ve Düşündürdükleri’ (2023) 13 Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15
• Kraynak RP, ‘Tocqueville’s Constitutionalism’ (1987) 81 American Political Science Review 1175
• Küçük A, ‘Yeni Anayasanın Yapılma Usûlü’ in Hasan Yücel Başdemir ve Muhammed Enes Kala (eds), Yeni Anayasa Usul ve Üslup Açısından Bir Arayış (Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları 2022)
• Negretto G, ‘Constitution-Making and Liberal Democracy: The Role of Citizens and Representative Elites’ (2020) 18 International Journal of Constitutional Law 206
• Negretto GL, ‘Replacing Constitutions in Democratic Regimes: Elite Cooperation and Citizen Participation’ in Gabriel L Negretto (ed), Redrafting Constitutions in Democratic Regimes (1st edn, Cambridge University Press 2020) <https://www.cambridge.org/core/product/identifier/9781108885287%23CN-bp-5/type/book_part> Erişim 24.8.2024
• Özbudun E, Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı (Bilgi Yayınevi 1993)
• ——, Türk Anayasa Hukuku (23rd edn, Yetkin Yayınları 2023)
• ——, Türkiye’de Demokratikleşme Süreci: Anayasa Yapımı ve Anayasa Yargısı (Yetkin Yayınları 2024)
• Pasarlay S, ‘Public Participation in the Constitution-Making Process: The Afghan Experiment’ (2023) 49 Brooklyn Journal of International Law 50
• Saati A, The Participation Myth: Outcomes of Participatory Constitution Building Processes on Democracy (Statsvetenskapliga institutionen, Umeå universitet 2015)
• ——, ‘Constitution-Building Bodies and the Sequencing of Public Participation A Comparison of Seven Empirical Cases’ (2017) 10 Journal of Politics and Law 13
• Şafak E, ‘“Yeni Anayasayı Halk Yapacak”’ <https://www.sabah.com.tr/gundem/2011/01/13/yeni_anayasayi_halk_yapacak> Erişim 2.2.2025
• Samararatne D, ‘Direct Public Participation in Constitution-Making’ [2019] SSRN Electronic Journal <https://www.ssrn.com/abstract=3368056> Erişim17.2.2025
• Saunders C, ‘Constitution Making in the 21st Century’ (2012) 4 International Review of Law <https://papers.ssrn.com/abstract=2252294> Erişim17.2.2025
• Şentop M, ‘Yeni Anayasa Çalışmaları’ in Hasan Yücel Başdemir ve Muhammed Enes Kala (eds), Yeni Anayasa Usul ve Üslup Açısından Bir Arayış (Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları 2022)
• Şeref İ, ‘Türkiye’de Yeni Anayasa Arayışları ve Parlamento’nun Rolü’ (2016) 34 Yasama Dergisi 47
• Şeref İb, ‘Türk Parlamento Hukuku Açısından Son Anayasa Değişiklikleri’ (2002) 51 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 79
• Tanör B, Osmanlı - Türk Anayasal Gelişmeleri (Yapı Kredi Yayınları 2017)
• Temel Ö, ‘Türkiye’de Anayasa Yapım Süreçleri ve Demokratik Anayasa Yapımı’ (İstanbul Üniversitesi 2014)
• Tunç H, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısı(Denetim Kapsamı ve Organları) (Yetkin Yayınları 1997)
• Uluşahin N, Anayasal bir tercih olarak başkanlık sistemi (Yetkin 1999)
• ——, ‘“Kutuplaşmış Bir Siyasal Sistemde Anayasa Yapmanın Güçlükleri ve Türkiye’de Yeni Bir Temel Oydaşmaya Ulaşmayı Sağlayacak Çözüm Yolları”’ (2011) 3 Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi 19
• Uzun CD, ‘Yeni Anayasa Yapımında Yöntem Arayışı’ (Seta Perspektif 2015) <https://file.setav.org/Files/Pdf/20151127190322_116_perspektif.pdf> Erişim 25.8.2024
• Voigt S, ‘The Consequences of Popular Participation in Constitutional Choice - Towards a Comparative Analysis’ (Social Science Research Network, 12 August 2003) <https://papers.ssrn.com/abstract=411461> Erişim 17.2.2025
• Wallis J, Constitution Making during State Building (Cambridge University Press 2014)
• ——, ‘How Important Is Participatory Constitution-Making? Lessons from Timor-Leste and Bougainville’ (2016) 54 Commonwealth & Comparative Politics 362
• Widner J, ‘Constitution Writing in Post-Conflict Settings: An Overview’ [2008] William & Mary Law Review 1513 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasinin Bazi Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun 2004 2004