Dijitalleşen Yargılama Süreci: İsviçre ZPO 2025 Revizyonu ve 6100 Sayılı HMK’da E-Duruşma Uygulamalarının Geleceği

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 1395 - 1449, 30.09.2025

Serpil Işık

https://doi.org/10.58733/imhfd.1712889

Abstract

Dijitalleşme, modern toplumlardaki birçok alanda köklü değişiklikler yaratırken, yargılama süreçleri de bu dönüşümden doğrudan etkilenmiştir. Teknolojinin sunduğu imkânlar, mahkemelerin işleyiş biçimini, taraflar arasındaki etkileşimi ve bilgi akışını yeniden şekillendirmekte; daha şeffaf, hızlı ve erişilebilir bir yargılama sürecine zemin hazırlamaktadır. Özellikle e-duruşma uygulamaları, fiziksel duruşmaların yerini alarak zamandan ve maliyetten tasarruf sağlamakta, tarafların sürece katılımını kolaylaştırmaktadır. Türk medeni usul hukukunda ses ve görüntü nakli yoluyla duruşma yapılması medeni yargı bakımından ilk kez 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 149. maddesiyle yasal bir zemine kavuşmuştur. Bu hüküm, 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla ile kapsamlı biçimde değiştirilmiş; özellikle Covid-19 sonrasında e-duruşma yöntemi hızla yaygınlaşmıştır. İsviçre hukukunda ise, 01.01.2025 tarihinde yürürlüğe giren İsviçre Federal Medeni Usul Kanunu (ZPO) revizyonu, dijitalleşmenin yargılama sürecindeki rolünü gözler önüne sermiştir. Zira, İsviçre ZPO 2025 revizyonu ile getirilen düzenlemelerle, dijital yargılama araçlarının medeni yargıda kullanımını yasal güvencelere bağlayarak uygulamada öngörülebilirliği arttırmıştır. Bu kapsamda, ZPO’nun 141a, ZPO 141b ve ZPO 170a hükümleriyle dijital yargılamaya ilişkin usuli ve teknik esaslar ayrıntılı şekilde düzenlenmiş; böylece uygulamaya yön verecek kanuni bir çerçeve oluşturulmuştur. Nitekim, HMK’daki e-duruşma düzenlemelerinin tarihsel olarak ZPO’dan daha eski olduğu göze çarpmaktadır. Ancak İsviçre modeli, teknik ve usuli yönlerden daha gelişmiş yapısıyla dikkati çekmektedir. Bu çerçevede çalışmamızda, 01.01.2025 tarihinde yürürlüğe giren İsviçre ZPO değişiklikleri kapsamında dijital yargılama araçlarının kullanımına ilişkin gelişmeler incelenmekte ve bunların Türk medeni usul hukukuna olası etkileri değerlendirilmektedir. Böylelikle, iki sistem karşılaştırmalı olarak analiz edilmekte; uygulamaya ilişkin farklılıklar tespit edilerek Türk hukukunun dijitalleşme sürecine yönelik somut öneriler sunulmaktadır.

Keywords

Dijital Yargılama , e-Duruşma , İsviçre ZPO 2025 Revizyonu , Hukuk Muhakemeleri Kanunu , e-Duruşmaların Geleceğine Dair Öneriler

The Digitalization of Judicial Proceedings: The 2025 Revision of the Swiss ZPO and the Future of E-Hearings under the Turkish Code of Civil Procedure No. 6100

Abstract

Digitalization has brought about profound changes in many areas of modern societies, and judicial processes have been directly affected by this transformation. The opportunities provided by technology are reshaping the functioning of courts, the interaction between parties, and the flow of information, thus paving the way for a more transparent, faster, and accessible trial process. In particular, the practice of electronic hearings (e-hearings) is replacing physical court sessions, resulting in time and cost savings while facilitating parties’ participation in the proceedings. In Turkish civil procedure law, conducting hearings via audio and video transmission was first given a legal basis in civil proceedings through Article 149 of the Code of Civil Procedure No. 6100 (HMK), which entered into force on 1 October 2011. This provision was substantially amended by the Law No. 7251 on Amendments to the Code of Civil Procedure and Certain Other Laws, and especially in the aftermath of the Covid-19 pandemic, the e-hearing method rapidly gained ground. In Swiss law, the revision of the Swiss Federal Code of Civil Procedure (ZPO), which entered into force on 1 January 2025, revealed the increasing role of digitalization in judicial processes. Indeed, through the amendments introduced by the 2025 ZPO revision, the use of digital judicial tools in civil litigation was placed under legal guarantees, thereby enhancing predictability in practice. In this context, Articles 141a, 141b, and 170a of the ZPO set out detailed procedural and technical provisions for digital hearings, thereby establishing a normative framework to guide implementation. It is noteworthy that the e-hearing regulations under Turkish law predate those in the Swiss ZPO. However, the Swiss model stands out with its more advanced technical and procedural structure. Within this framework, the present study examines the developments introduced by the 2025 amendments to the Swiss ZPO concerning the use of digital tools in civil litigation and evaluates their potential implications for Turkish civil procedure law. Accordingly, the two systems are analyzed comparatively, and concrete recommendations are offered for the advancement of digitalization in Turkish procedural law.

Keywords

Digital Adjudication , e-Hearing , 2025 Amendments to the Swiss ZPO , Code of Civil Procedure , Proposals for the Future of e-Hearings

References

• AKKAYA, Tolga: Medeni Usul Hukuku Bakımından Boşanma Davası, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• ALANGOYA, Yavuz/YILDIRIM, M. Kâmil/DEREN-YILDIRIM, Nevhis: Medeni Usul Hukuku Esasları, 8. Bs., İstanbul, Beta Basım, 2011.
• ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder/TAŞPINAR AYVAZ, Sema/HANAĞASI, Emel, Medenî Usul Hukuku, 10. Bası, Yetkin, Ankara, 2024.
• ARSLAN, Aziz Serkan, Hukuk Yargılamasında Videokonferans Yöntemi (E-Duruşma) (HMK M. 149), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023 (E-Duruşma).
• ARSLAN, Aziz Serkan, “Ses ve Görüntü Nakli Yolu İle Duruşma ve Uygulamasının Değerlendirilmesi”, AD, S. 71(2), 2023, s. 739-767 (Duruşma).
• ARSLAN, Aziz Serkan, “Doğrudanlık İlkesi”, SDÜHFD, MİHBİR Özel Sayısı, 4(2), 2014, s. 133-144 (Doğrudanlık).
• ARSLAN ÖNCÜ, Gülay, Bireysel Başvuruda Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Hakkı, Beta Basım, İstanbul, 2020.
• ATALI, Murat/ERMENEK, İbrahim/ERDOĞAN, Ersin, Medenî Usûl Hukuku, 6. Bası, Yetkin, Ankara, 2023.
• BACHOFNER, Eva, Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), (Herausgeber: Thomas Sutter-Somm, Cordula Lötscher, Christoph Leuenberger, Benedikt Seiler), 4.Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2025.
• BIERI, Marjolein/BOLLINGER-BÄR, Roxana, Schweizerische Zivilprozessordnung ZPO/Kurzkommentar, (Herausgeber: Karl Spühler), Schulthess Juristische Medien AG, 2023.
• BLONSKI, Dominika, “Entwicklungen im Datenschutzrecht | Le point sur le droit de la protection des données”, Schweizerische Juristen-Zeitung, 117, Heft 19, 2021, s. 918-921.
• BORLA-GEIER, Eva, OFK-Orell Füssli Kommentar, ZPO Kommentar Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung, (Herausgeber: Myriam A. Gehri, Ingrid Jent-Sørensen, Martin Sarbach), 3. Auflage, Orell Füssli Verlag AG, 2023.
• BUDAK, Ali Cem/KARAASLAN, Varol, “7251 sayılı Kanunla Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler”, İBD, C. 94, S. 5, 2020, s. 15-50 (Değişiklikler).
• BUDAK, Ali Cem/KARAASLAN, Varol, Medeni Usul Hukuku, 7. Bası, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2023 (Usul).
• BURRI, Marga, Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), (Herausgeber: Thomas Sutter-Somm, Cordula Lötscher, Christoph Leuenberger, Benedikt Seiler), 4. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2025.
• CHEVALLEY, Cyrill A. H./SEILER, Benedikt: Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), (Herausgeber: Thomas Sutter-Somm, Cordula Lötscher, Christoph Leuenberger, Benedikt Seiler), 4. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2025.
• COŞKUN ÇUVALOĞLU, Feyza, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Medeni Yargılamada Çocuğun Katılım Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023.
• ÇİFTÇİ, Pınar, “Pandemi Sürecinde Yargının İşleyişine İlişkin Alınan Tedbirlerin Türk Medeni Yargılama Hukukunda Yargısal Temel Haklar ve Özel Olarak Doğrudanlık İlkesi Üzerinde Yarattığı Etkiler” , LexperaBlog, 2020, (s. 1-23) (Çevrimiçi) https://blog.lexpera.com.tr/pandemi-surecinde-yarginin-isleyisine-iliskin-alinan-tedbirlerin-turk-medeni-yargilama-hukukunda-yargisal-temel-haklar-ve-ozel-olarak-dogrudanlik-ilkesi-uzerinde-yarattigi-etkiler/ E.T. 03.06.2025.
• DİŞEL, Buse, “İsviçre Hukukunda Kovid-19 Sebebiyle Yargıda Alınan Tedbirler Özellikle Medeni Yargıdaki Düzenlemeler ve Bu Düzenlemelerin Ülkemiz Açısından Değerlendirilmesi” LexperaBlog, 2020, (s. 1-6) (Çevrimiçi) https://blog.lexpera.com.tr/isvicre-hukukunda-kovid-19-sebebiyle-yargida-alinan-tedbirler-ozellikle-medeni-yargidaki-duzenlemeler-ve-bu-duzenlemelerin-ulkemiz-acisindan-degerlendirilmesi/ E.T. 03.06.2025.
• DOMEJ, TANJA, “Videokonferenzen im Zivilprozess”, Anwaltsrevue: Das Praxismagazin des schweizerischen Anwaltsverbandes, Heft: 11-12, 2022, s. 486-493.
• DURSUN, Gizem, “Sanığın Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı ve Bu Kapsamda Sesli ve Görüntülü Bilişim Sisteminin (SEGBİS) Değerlendirilmesi”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 143-144, 2016, s. 127-158.
• EICHEL, Florian, “Gerichtsöffentlichkeit bei Videoverhandlungen im Zivilprozess”, Schweizerische Juristen-Zeitung, Heft 120, 2024, s. 211-222.
• ENZ, Benjamin V., “Die familienrechtlichen Verfahrensbestimmungen de lege lata und im Lichte der ZPO-Revision”, Die Praxis des Familienrechts, 2022, s. 834-864.
• FLEISCHER, Thomas, OFK-Orell Füssli Kommentar, ZPO Kommentar Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung, (Herausgeber: Myriam A. Gehri, Ingrid Jent-Sørensen, Martin Sarbach), 3. Auflage, Orell Füssli Verlag AG, 2023.
• GAYRETLİ AYDIN, Seda, “Medeni Yargılama Hukukunda Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Duruşmaya Katılma”, DEÜHFD, C. 19, Özel Sayı, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, 2017, s. 2101-2126.
• GNOS, Urs P./HOHLER, Dominik/KUMMER, Angela/BRAZEROL, Riccardo, Gesellschaftsrecht-Entwicklungen 2020, Stämpfli Verlag AG, Bern, 2021.
• GÖRGÜN, Şanal L./BÖRÜ, Levent/KODAKOĞLU, Mehmet, Medenî Usûl Hukuku, 13. Baskı, Ankara, Yetkin, 2023.
• GUNGERICH, Andreas, “Revision der Schweizerischen Zivilprozessordnung”, Anwaltsrevue: Das Praxismagazin des schweizerischen Anwaltsverbandes, Heft 1, 2021, s.13-16.
• GUYAN, Peter: “Art. 170a ZPO – Einvernahme mittels Videokonferenz”, Schweizerische Zeitschrift für Zivilprozess- und Zwangsvollstreckungsrecht, Heft 69, 2025, s. 13-24.
• HONEGGER-MUNTENER Patrick/RUFIBACH, Matthias/SCHUMANN, Julius, “Die Revision der ZPO (1/2:I.-X.)”, Aktuelle Juristische Praxis, Heft 10, 2023, s. 1157-1180 (ZPO(1/2)).
• HONEGGER-MUNTENER, Patrick/RUFIBACH, Matthias/SCHUMANN, Julius: “Die Revision der ZPO (2/2:XI.-XX.)”, Aktuelle Juristische Praxis, Heft 10, s. 1180-1208 (ZPO(2/2)).
• HUBER-LEHMANN, Melanie, “Änderungen der ZPO per 1. Januar 2025”, Schweizerische Zeitschrift für Zivilprozess- und Zwangsvollstreckungsrecht, Heft 68, 2024, s. 317-340.
• JENNY, Reto M./ABEGG, Mike, OFK-Orell Füssli Kommentar, ZPO Kommentar Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung, (Herausgeber: Myriam A. Gehri, Ingrid Jent-Sørensen, Martin Sarbach), 3.Auflage, Orell Füssli Verlag AG, 2023.
• KALE, Serdar, “Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası (HMK m. 149), MİHDER, S. 25, Y. 2013, s. 141-154.
• KARSLI, Abdurrahim, Medeni Muhakeme Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Bs., Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• KIYAK, Emre, “Duruşmada Etkinlik Kazanan Yargılama İlkeleri ile Usuli Müktesep Hak Işığında Türk Hukuk Yargılamasında Eş Zamanlı Ses ve Görüntü Aktarımıyla Duruşma Yapılmasının Olması Gereken Sınırları”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 205, Kasım 2021, s. 1453-1502.
• KURT, Nesibe, “Medeni Yargılama Hukukunda Doğrudan Doğruyalık İlkesi”, Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008, s. 599-625.
• KURU, Baki/ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 6100 sayılı HMK’na Göre Yeniden Yazılmış 24. Bs., Ankara, Yetkin Yayınları, 2013.
• LIENHARD, Andreas/KETTIGER, Daniel, “Justiz in Krisenzeiten – Digitalisierung fördern”, Recht im Spiegel der NZZ, Nr. 84, 09.04.2020, s. 8.
• LOTSCHER, Cordula, Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), (Herausgeber: Thomas Sutter-Somm, Cordula Lötscher, Christoph Leuenberger, Benedikt Seiler), 4.Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2025.
• MABILLARD, Ramon, Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), (Herausgeber: Thomas Sutter-Somm, Cordula Lötscher, Christoph Leuenberger, Benedikt Seiler), 4.Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2025.
• MARKUS, Alexander R., “Revision der ZPO – Ende der Übung, wie weiter?”, Schweizerische Zeitschrift für Zivilprozess- und Zwangsvollstreckungsrecht, Heft 63, 2023, s. 219-222.
• MATTHYS, Janis/SANTEN, André, “Technische Störungen bei der Durchführung von Videokonferenzen in Zivilverfahren”, Anwaltsrevue: Das Praxismagazin des schweizerischen Anwaltsverbandes, Heft 3, 2025, s. 133-136.
• MIDIK, Barış, “Medenî Yargıda E-Duruşma Pilot Uygulaması ve Yargının Elektronik Dönüşümü Üzerine Bazı Düşünceler”, LexperaBlog, 2020 (s. 1-8) (Çevrimiçi) https://blog.lexpera.com.tr/medeni-yargida-e-durusma-pilot-uygulamasi-ve-yarginin-elektronik-donusumu-uzerine-bazi-dusunceler/ E.T. 03.06.2025.
• MİRZAYEV, Anar, Medeni Yargılamada E-Duruşma, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2023.
• MORDASINI-ROHNER, Claudia Maria/BOOG, Severin, “Ausgewählte Fragen zu den familienrechtlichen Verfahren und zum Rechtsmittelverfahren nach revidierter ZPO”, Basler Juristische Mitteilungen (BJM), 2024, s. 1-7.
• MORET, Sébastien, Schweizerische Zivilprozessordnung ZPO/Kurzkommentar, (Herausgeber: Karl Spühler), Schulthess Juristische Medien AG, 2023 (KUKO-ZPO Art. 6).
• MURARO, Gaudenz, “Praktische Auswirkungen der ZPO-Revision 2025 im Mietrecht”, Mietrechtspraxis, Heft 1, 2025, s. 7-33.
• OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: “Boşanma Davalarında Çocuklara İlişkin Kararlar Bakımından Çocuğun Dinlenme Hakkı” Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, II. Cilt, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009, s. 1219-1242.
• ÖZTEK, Selçuk/TAŞPINAR AYVAZ, Sema/KALE, Serdar, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 20 Mart 2020 Tarihli Kanun Teklifi’ne İlişkin Bazı Açıklamalar ve Kanun Teklifinin Değerlendirilmesi”, TBBD, Y. 33, S. 149, 2020, s. 77-151.
• ÖZTEK, Selçuk/NAMLI, Mert, “İsviçre Medeni Usul Kanununda Yapılması Düşünülen Önemli Değişiklikler (26/02/2020 Tarihli Tasarı)”, TBBD, S. 154, 2021, s. 173-228.
• ÖZTEK, Selçuk, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Aleniyet İlkesine İlişkin 28’inci Maddesi ile Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla veya Başka Yerde Duruşma İcrasına İlişkin 149’uncu Maddesinde 7251 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişiklikler Hakkında Bazı Düşünceler”, AD, S. 66, 2021/1, s. 641-655.
• PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ÖZEKES, Muhammet, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair 7251 Sayılı Kanun Hakkında Değerlendirme”, TBBD, Y. 34, S. 150, 2020, s. 247-299 (Değerlendirme).
• PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ÖZEKES, Muhammet, Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, 11. Bası, On İki Levha, İstanbul, 2023 (Usûl).
• SCHNEIDER, Silas, Die familienverfahrensrechtlichen Auswirkungen der Revision der Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO) vom 17. März 2023, IMPULSE-Impulse zur praxisorientierten Rechtswissenschaft, (Herausgeber: Cordula Lötscher, Daniela Thurnherr, Wolfgang Wohlers), Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2024.
• SCHERRER, Dorothe, “Die Justiz des Kantons Zürich im Banne von «Corona»”, Causa Spot, Heft 2, 2020, s. 208-213.
• SIEGENTHALER, Thomas, “ZPO-Revision: Privatgutachten als Beweismittel – Wirkung und Nebenwirkungen”, Baurecht, Heft 3, 2024, s. 93-96.
• SPUHLER, Karl, “ZPO-Revision Halbzeit”, Schweizerische Juristen-Zeitung, Heft 19, 2021, s. 942-945 (SJZ).
• SPUHLER Karl, Schweizerische Zivilprozessordnung ZPO/Kurzkommentar, (Herausgeber: Karl Spühler), Schulthess Juristische Medien AG, 2023 (KUKO-ZPO Art. 141a).
• STAEHELIN, Daniel/VON MUTZENBECHER, Florence, “Die Revision der ZPO vom 17. März 2023”, Schweizerische Juristen-Zeitung, Heft 16-17, 119, s. 815-833.
• STEINER Martina Patricia/BECKER, Andreas, “Der arbeitsrechtliche Prozess – was ändert sich in rund einem Jahr mit der Revision der Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO)?”, Anwaltsrevue: Das Praxismagazin des schweizerischen Anwaltsverbandes, Heft 1, 2024, s. 23-28.
• STURNY, Thiemo/ZENDELI, Dzevrije, “Revision der schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO) per 1. Januar 2025”, Recht relevant für Verwaltungsräte, Heft 1, 2025, s. 17 ff.
• SUESS, Cyrill/MEYER Richard M./RECHSTEINER Tamara, “Die Hauptverhandlung im ordentlichen Verfahren”, Schweizerische Zeitschrift für Zivilprozess- und Zwangsvollstreckungsrecht, Heft 63, 2023, s. 276-290.
• TANRIVER, Süha, Medeni Usul Hukuku, Cilt I, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, 5. Bası, Yetkin, Ankara, 2024.
• TIRTIR, Mustafa, “Sesli-Görüntülü Duruşma Dönemi”, İBD, C. 94, S. 3, 2020, s. 124-135.
• TORAMAN, Barış, “Covid-19 Pandemisinin Etkisi Altında Hukuk Yargısında E-Duruşma”, (Editör: Kemal Şenocak), Covid-19 Küresel Salgınının Hukuktaki Yansımaları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021, s. 459-523.
• TUNCER KAZANCI, İdil: “Hukuki Dinlenilme Hakkı ve Çocuğun Katılma Hakkı Bağlamında Yargılamada Çocuğun Dinlenilmesi”, AndHD, C. 9, S. 1, 2023, s. 57-80.
• ULUSAN, Banu, “Medeni Yargılama Hukukunda Tanığın E-Duruşma ile Dinlenilmesi ve Kişisel Verilerin Korunması: Alman Hukukuyla Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, TBBD, (163), 2022, s. 155-189.
• VAROL KARAOSMANOĞLU, Gökçe, “Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Duruşma Yapılmasına İlişkin Olarak 7251 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişikliklerin Doğrudanlık İlkesi Kapsamında Değerlendirilmesi”, AndHD, C. 8, S. 1, 2022, s. 71-92.
• WEBER, Philipp, “Rechtsetzung und Rechtsentwicklungen 2024/2025 – ZPO & SchKG”, Schweizerische Zeitschrift für Zivilprozess- und Zwangsvollstreckungsrecht, Heft 68, 2024, s. 374-381 (ZZZ).
• WEBER, Philipp, “Die ZPO-Revisionsvorlage 2023”, Zeitschrift des Bernischen Juristenvereins, Heft 159, 2023, s. 377-408 (ZBJV).
• WEBER-STECHER, Urs, “Gerichtsverhandlungen mittels Videokonferenz?”, Schweizerische Zeitschrift für Zivilprozess- und Zwangsvollstreckungsrecht, Heft 56, 2021, s. 705-708.
• WEIBEL, Thomas/SINGH, Prabhjot K., Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), (Herausgeber: Thomas Sutter-Somm, Cordula Lötscher, Christoph Leuenberger, Benedikt Seiler), 4. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2025.
• YILDIRIM, Mehmet Kamil: Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi, Kazancı Kitap Ticaret A.Ş., İstanbul, 1990.
• YILMAZ, Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. 3, 4. Baskı, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ZURCHER, Laura Jessica, Familienrechtliche Verfahren und dazugehörige Rechtsmittelverfahren nach der ZPO-Revision: Was ändert sich für Kinder und ihre Eltern?”, Die Praxis des Familienrechts, 2024, s. 541-569.
• Elektronik Kaynaklar
• https://www.swisslex.ch/de/
• https://beck-online.beck.de/Home
• http://www.kazanci.com/
• https://www.lexpera.com.tr/
• https://www.resmigazete.gov.tr/
• https://www.admin.ch
• https://www.mevzuat.gov.tr/
• https://blog.lexpera.com.tr/
• https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/2024/577/de
• https://edurusmabilgi.adalet.gov.tr/
• https://dergipark.org.tr/tr/
• https://sozluk.gov.tr/
• https://tdk.gov.tr/