Borsaya Kote Olmayan Bağlı Nama Yazılı Paylar, Bu Payların Bulunduğu Anonim Şirketlere TMSF’nin Kayyım Olarak Atanması ve Sonrasında Söz Konusu Payların Durumu

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 1159 - 1202, 30.09.2025

Orhan Kuzu

https://doi.org/10.58733/imhfd.1764567

Abstract

Anonim şirketler ülkemizde her ne kadar sayı olarak limited şirketlerin gerisinde kalsa da, sahip olduğu sermaye ve etkinlik bakımından limited şirketlerin oldukça önünde bulunmaktadır. Bu tür şirketlerde, hamile yazılı paylar gibi ortaklık mevkiini gösteren nama yazılı paylar, ortaklık yapısının değişmesini istemeyen kurucular veya pay sahiplerinin istekleri dışında değişmesine, yabancılaşmasına mani olmak bakımından önem arz etmektedir. İşte ciro ve teslim yoluyla devredilen kıymetli evrak niteliğine de sahip olan nama yazılı paylar üzerinde, bağlam veya kanunda ifade edildiği şekliyle “kısıtlama” veya “sınırlama” adı da verilen bu değişiklik isteklerine engel olma hali, hukuki düzenleme olarak öncelikle kanuni bağlam ve esas sözleşmesel bağlam olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu bağlam türlerinin borsada kote edilen ve borsada kote edilmeyen bağlı nama yazılı paylar şeklinde alım-satım uygulamaları gerçekleştirilmektedir. Söz konusu payların cebri icra, miras, mirasın paylaşımı veya eşler arasındaki mal rejimi dolayısıyla iktisap edilmeleri durumunda kanunen ortadan kalkmaktadır.
Anonim şirketlerin ülke ekonomisine ve küçük sermaye sahiplerinin kazançlarına müspet katkısını kötüye kullanan bazı kişi veya kişilerin, bu tür şirketleri suçun finans aracı olarak kullanılmaları da söz konusu olabilmektedir. İşte bu ve benzeri nedenlerle, CMK ve 6758 sayılı Kanun çerçevesinde şirketlere, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından el konulmakta veya bu şirketlere mahkemece kayyım atanmaktadır. Şirketlerin bu şekilde devri veya yönetim kayyımı atanması, Anayasa tarafından korunan teşebbüs hürriyetine ve mülkiyet hakkına aykırılık teşkil etmeyecektir. Fon, şirketi, yönetim kurulu ve genel kurul görevleri uhdesinde olmak kaydıyla basiretli bir tacir gibi yürütmek zorundadır Şirketin, kayyımla yönetildiği dönemde, temettü hakları hariç diğer haklar (yönetsel nitelikteki) Fona geçecektir. Fon sürdürülebilirlik ilkesi kapsamında şirketi yönetecek, bu ilkenin zorunlu kıldığı hallerde de şirketi tamamen veya kısmen devredebilecektir.
Bu çalışmamızda, yukarıda kısaca ifade edilen konular TK hükümleri kapsamında ele alınmış; bu payların TMSF’ye devri ve sonrası Fondaki durumu; başka kişi veya şirketlere devir halinde ortaya çıkabilecek bazı meseleler değerlendirilerek, kanaatler paylaşılmıştır.

Keywords

Bağlam , Yabancılaşma , Fon , Yönetim , Temettü , Sürdürülebilirlik

Restricted Registered Shares Not Listed on the Stock Exchange, the Appointment of the SDIF as Trustee to The Joint Stock Companies Holding Such Shares, and the Subsequent Status of These Shares

Abstract

Although joint stock companies in our country lag behind limited liability companies in terms of their number, they are significantly ahead of them in terms of capital and scope of activity. In such companies, registered shares indicating shareholder status such as registered shares issued to specific individuals are of particular importance in preventing changes or alienation of the shareholding structure against the wishes of the founders or existing shareholders who wish to preserve it. Thus, in the case of registered shares which, in addition to representing shareholder status, also qualify as negotiable instruments transferable by endorsement and delivery the prevention of such change requests, referred to “restrictions” or “limitations” under the law as is, as a matter of legal regulation, primarily classified into two categories: the statutory restrictions and the contractual (articles of association) restrictions. Within these restrictions, trading practices are carried out in the form of restricted registered shares that are either listed or unlisted on the stock exchange. Such restrictions are, by law, rendered inapplicable in cases where the shares in question are acquired through compulsory enforcement, inheritance, distribution of an estate, or the matrimonial property regime between spouses.
It is possible that certain individuals or groups, exploiting the positive contribution of joint stock companies to the national economy and to the earnings of small-scale investors, may use such companies as instruments for financing criminal activities. For these and similar reasons, within the framework of the Code of Criminal Procedure (CMK) and Law No. 6758, companies may be seized by the Savings Deposit Insurance Fund (SDIF) or placed under the trusteeship of a court-appointed administrator. Such transfer of company control or appointment of a management trustee shall not constitute a violation of the freedom of enterprise or the right to property, both of which are protected under the Constitution. The Fund is obliged to manage the company as a prudent merchant, provided that it assumes the duties of the board of directors and the general assembly. During the period in which the company is managed by a trustee, all rights of an administrative nature except for the right to receive dividends shall pass to the Fund. Acting in accordance with the principle of sustainability, the Fund shall manage the company and, where necessitated by this principle, may transfer the company in whole or in part.
In this study, the aforementioned matters have been addressed within the framework of the provisions of the Turkish Commercial Code (TCC); the transfer of such shares to the SDIF and their subsequent status within the Fund have been examined; and certain issues that may arise in the event of their transfer to other individuals or companies have been evaluated, with the authors’ opinions duly presented.

Keywords

Restriction , Alienation , Fund , Management , Dividend , Sustainability

References

• AKIN, Yusuf Murat, Anonim Ortaklıkta Bağlı Nama Yazılı Hisseler, 1. Basıdan Tıpkı Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• AKSOY, Murat Uğur, “Anonim Ortaklıklarda Teorik Bir Kavram Olarak Bağlı Pay Senetleri”, İktisat ve Maliye Dergisi, C. 18, S. 8, 1971, s. 305-311.
• ARSLANLI, Halil, “Anonim Şirkette Pay ve Pay Sahipliği”, İÜHFM, C. 23, S. 3-4, 1958, s. 247-290. (Pay Sahipliği).
• ARSLANLI, Halil, Anonim Şirketler, C. I, İstanbul Fakülteler Matbaası, İstanbul. 1960 (Anonim Şirketler)
• AYHAN, Rıza, “Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun Hukuki Niteliği”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, Ankara, 1997, s. 31-40.
• BAHTİYAR, Mehmet, Ortaklıklar Hukuku, Güncellenmiş 16. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2022.
• BİLGE, Kerem, Pay Sahipleri Sözleşmesi Kapsamında Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Kısıtlanması, 1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• BOZER, Ali/GÖLE, Celal, Kıymetli Evrak Hukuku, Güncellenmiş ve Genişletilmiş Sekizinci Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2018.
• BOZKURT, Tamer, “Yargıtay Kararları Ekseninde Anonim Şirketlerde Bağlı Nama Yazılı Paylarla İlgili Bazı Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü Yayınları, Sempozyum Tarihi, 17.12.2021, Ankara, 2021, 119-217. (Sorunlar).
• BOZKURT, Tamer, “Yönetimsel Yetersizlikler Nedeni ile Anonim Şirketlere TMK m. 427/4 Gereğince Yönetim Kayyımı Atanması Sorunsalı”, Tüzel Kişilik Penceresinden Anonim Ortaklık Sempozyumu, İstanbul, 2021, s. 287-318. (Yönetim Kayyımı)
• BOZKURT, Tamer, Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam) – Die Vinkulierung- 2. Tıpkı Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023. (Bağlam).
• ÇAMOĞLU, Ersin, “Anonim Ortaklıkta Yönetim Kayyımı Atanması”, İBD, C. 91, S. 5, Eylül 2017, s. 15-28.
• DOMANİÇ, Hayri, Anonim Şirketler, Eğitim Yayınları, İstanbul, 1978.
• ERDEM, H. Ercüment, “Nama Yazılı Hisse Senetlerine İlişkin Olarak Uygulamada Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar ve Yeni TTK’nın Çözümleri”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, XXV, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 17 Aralık 2011, s. 97-127.
• ERSOY, Uğur, “Bir Koruma Tedbiri Türü Olarak Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini (TCK m. 133)”, AÜHFD, C. 65, S. 4, 2016, s. 3393-3431.
• FEDAİ, Recep, “Bir Kamu Örgütlenmesi Modeli Olarak Fon Tipi Yönetim: Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu”, Yasama Dergisi, Temmuz-Aralık 2019, S. 40, s. 61-77;
• GÖZLER, Kemal, Hukuka Giriş, 21. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2024.
• HIRSCH, Ernest E., Kara Ticaret Hukuku Dersleri, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 3. Bası, İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 1948.
• İNCESU, Elif Bilge, “Anonim Şirketlerde Payın Devri ve Bağlam”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 93, S. 6, Kasım 2019, s. 124-138.
• KARASU, Rauf, “Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılması”, GÜHFD, C. XII, S. 1-2, 2008, s. 127-147.
• KARAYALÇIN, Yaşar, Özel Hukukta Meseleler ve Görüşler, Hukuki Mütalaalar, 1975-1983, II, 1. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1983.
• KAYIHAN, Şaban, Hukukun Temel Kavramları, Onikinci Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2024.
• KENDİGELEN, Abuzer, “Adî Şirket, Ticaret Şirketleri ve Kooperatife İlişkin Payların Devrinde Şekil”, Makalelerim, C. 1, 1986-2001, İkinci Bası, İstanbul, 2006, s. 215-243. (Payların Devrinde Şekil).
• KENDİGELEN, Abuzer, Anonim Ortaklıklar Üzerinde İntifa Hakkı, Beta Basım Yayın, İstanbul, 1994. (İntifa Hakkı)
• KENDİGELEN, Abuzer, Yeni Ticaret Kanunu: Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler, 3. Baskı, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016. (Yenilikler)
• KÖKER, Nülifer, “CMK Madde 133 Uyarınca Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini”, Fasikül Hukuk Dergisi, C. 10, S. 100, Mart 2018, s. 453-463.
• MOROĞLU, Erdoğan, “Nama Yazılı Senetlerin Devri ve Yargıtay Kararları”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, XIII, 5-6 Nisan 1996. s. 40-63.
• NARBAY, Şafak, “6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Ortaklıkta Pay ve Pay Senetlerinin Devri”, EÜHFD, C. XVI, S. 3–4, 2012, s. 201-251. (Senetlerin devri)
• NARBAY, Şafak, Anonim Ortaklıkta Pay Defteri, (Das Aktienbuch / Das Akîienregister), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003. (Pay defteri)
• OĞUZMAN, M. Kemal/BARLAS, Nami, Medeni Hukuk, Giriş-Kaynaklar-Temel Kavramlar., Vedat Kitapçılık, 27. Bası, İstanbul.
• ÖZTAN, FIRAT, Kıymetli Evrak Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 1997.
• PEKDİNÇER, Tamer, “TTK Tasarısına Göre Anonim Şirketlerde Bağlam, Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Türk-Alman Uluslararası Sempozyumu (25-26 Haziran 2010), Anonim Şirketler ve Sermaye Piyasası Hukukunda Güncel Gelişmeler, Borsa Yayınları, İstanbul, 2011, s. 211-222.
• POROY, Reha /TEKİNALP, Ünal, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 20. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• PULAŞLI, Hasan, Bağlı Nama Yazılı Pay Senetleri, Adalet Matbaacılık, Ankara, 1992.
• SEVİ, Ali Murat, Anonim Ortaklıkta Payın Devri, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• ŞENER, Oruç Hami, Teori ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku, Ders Kitabı, Gözden Geçirilmiş Beşinci Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• TAŞDELEN, Nihat, Anonim Ortaklıkta Pay Sahipliği Sıfatının Kazanılması, Vedat Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• TEKİNALP, Ünal, “Bir Bankanın Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu'na Devri ve Hukuki Sonuçları”, Bankacılar Dergisi, S. 45, 2002, s. 81-102 (Bankanın TMSF’ye Devri).
• TEKİNALP, Ünal, Anonim Ortaklıkta Yeni Bağlam Sisteminin Esasları, Pay Defteri Hukuku, İstanbul, 2012. (Yeni Bağlam)
• TEKİNALP, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, İstanbul, 2015. (Sermaye Ortaklıkları)
• TEKİNALP, Ünal/POROY, Reha /ÇAMOĞLU, Ersin, Ortaklıklar Hukuku II, 15. Bası, Vedat Kitapçılık, Eylül 2023.
• TEOMAN, Ömer, “Bağlı Nama Yazılı Pay (Senedi) ve Halka Anonim Ortaklık Kavramları Üzerine Düşünceler”, Tüm Makalelerim Cilt:1–2, 1. Baskı, Nisan 2012, s. 51-64
• UZEL, Necdet, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanuna Anonim Ortaklıkta Esas Sözleşmesel Bağlam, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• ÜÇIŞIK, Güzin/ ÇELİK, Aydın, Anonim Ortaklıklar Hukuku, C. II, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• ÜLGEN, Hüseyin, “Anonim Ortaklıklarda Nama Yazılı pay Senetlerinin (“Ciro” yerine) Ayrı Bir Temlikname ile Devri Caiz midir?”, İkt. Mal. Derg., C. XXVII, S. 1980, s. 18-25.
• YASAMAN, Hamdi, Menkul Kıymetler Borsası, İstanbul, 1992.
• YILDIZ, Şükrü/ÖZBAY, İbrahim, “Bağlı Nama Yazılı Payların TTK m. 418 f. 4’ de Yazılı Sebeplerle Kazanılmasında Yönetim Kurulu Üyeleri ile Pay Sahiplerine Tanınan Gerçek Değerden Satın Alma Hakkı”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Bildiriler-Tartışmalar, XXII, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, 15 Aralık 2006, s. 7-33.