The Origin of Article 394/II of the Swiss Code of Obligations, Which Provides for the Application of the Provisions on Mandate to Contracts for the Performance of Services Not Regulated by Law

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 1373 - 1394, 30.09.2025

Mustafa Hasanali Akay

https://doi.org/10.58733/imhfd.1772747

Abstract

The contract of mandate is regulated in the Turkish Code of Obligations as one of the independent contracts for the performance of services. Under this contract, the debtor undertakes not to achieve a specific result for the creditor but merely to carry out certain activities. In this respect, the scope of the contract is not confined to legal acts but also includes material acts. Depending on the nature of the debtor’s obligation, contracts such as those concluded with architects, lawyers, and physicians may fall within the scope of mandate. The subsidiary function of the contract of mandate arises from Article 394/II of the Swiss Code of Obligations: service contracts not specifically regulated by law are subject to the provisions of mandate insofar as their nature permits. This provision has transformed the mandate from being confined to certain professions into a general contract for the performance of services. The origins of this development can be traced back to the Swiss Code of Obligations of 1911. In the earlier version of 1881, liberal professions were considered under the contract of employment, while mandate was limited solely to legal transactions. However, the structure of the Roman law mandatum, based on a relationship of trust, and the distinction of operae liberales (liberal professions), were transmitted into Swiss law and, subsequently, into Turkish law. The Honorarvertrag of the Zurich Civil Code exemplified the approach of treating liberal professions as a separate type of contract. With the reform of 1911, the scope of mandate was expanded to include material acts, while the element of time was incorporated into the contract of employment. Following the 1971 reform, contracts of employment were confined to dependent labor relationships, and all liberal professions were included under mandate. This historical trajectory, originating in Roman law, has led the contract of mandate to acquire its current function as the general contract for the performance of services.

Keywords

Mandate , Mandatum , Operae liberales , The subsidiarity of mandate , Service contracts

Vekâlet Hükümlerinin Kanunda Düzenlenmeyen İşgörme Sözleşmelerine Uygulanmasını Öngören İBK m. 394/II Hükmünün Kökeni

Abstract

Vekâlet sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu’nda bağımsız işgörme sözleşmelerinden biri olarak düzenlenmiş olup borçlunun alacaklıya belirli bir sonucun elde edilmesini değil, yalnızca faaliyet yürütmeyi taahhüt ettiği sözleşmedir. Bu yönüyle sözleşmenin kapsamı, yalnızca hukukî fiillerle sınırlı olmayıp maddî fiilleri de içerir. Mimarlık, avukatlık, hekimlik gibi sözleşmeler, borçlunun ediminin niteliğine göre vekâlet niteliğinde olabilir. Vekâlet sözleşmesinin bunun dışındaki ikincil işlevi ise BK m. 502/II hükmüyle ortaya çıkmaktadır: Kanunda özel olarak düzenlenmemiş işgörme sözleşmeleri, niteliklerine uygun düştüğü ölçüde vekâlet hükümlerine tabi olmaktadır. Bu düzenleme, vekâleti yalnızca belirli mesleklerle sınırlı olmaktan çıkarıp ona genel işgörme sözleşmesi niteliği kazandırmıştır. Söz konusu gelişmenin kökeni, 1911 tarihli İsviçre Borçlar Kanunu’na dayanmaktadır. 1881 tarihli ilk düzenlemede serbest meslekler hizmet sözleşmesi kapsamında değerlendirilirken, vekâlet yalnızca hukukî işlemlerle sınırlı tutulmuştu. Ancak Roma hukukundaki mandatum kurumunun güven ilişkisine dayalı yapısı ve operae liberales (serbest meslekler) ayrımı İsviçre hukukuna, oradan da Türk hukukuna yansımıştır. Zürih Medenî Kanunu’nda yer alan Honorarvertrag ise serbest mesleklerin ayrı bir sözleşme türü olarak ele alınmasına örnek teşkil etmiştir. 1911’de yapılan reformla vekâletin kapsamı genişletilmiş, sözleşme maddî fiilleri de kapsar hâle gelmiş, hizmet sözleşmesine ise zaman unsuru eklenmiştir. 1971 reformu ile hizmet sözleşmeleri bağımlı iş ilişkilerine özgülenmiş, tüm serbest meslekler vekâlet kapsamına alınmıştır. Roma hukukundan bugüne gelen bu süreç, vekâlet sözleşmesinin günümüzdeki genel işgörme sözleşmesi halini almasını sağlamıştır.

Keywords

Vekâlet , İşgörme Sözleşmeleri , Vekâletin İkincilliği , Mandatum , Operae liberales

Ethical Statement

Bu çalışma, yazarın Mart 2023 tarihinde Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde savunduğu, Yazılım bakımı sözleşmesine vekâlet hükümlerinin uygulanması başlıklı tezden yola çıkarak hazırlanmıştır.

References

• AKAY, M. Hasanali, “Fransız ve Alman Medeni Kanunları ile Türk-İsviçre Borçlar Kanunlarında İş Görme Sözleşmelerinin Genel Düzeni”, Terazi Hukuk Dergisi S. 223, 2025, s. 10-23
• ARAL, Fahrettin, AYRANCI, Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 15. Baskı, Yetkin, Ankara, 2022.
• BİLGE, Necip, Borçlar Hukuku: Özel Borç Münasebetleri, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1971.
• BLUNTSCHLI, Johann Kaspar, Privatrechtliches Gesetzbuch für den Kanton Zürich mit Erläuterungen, III. Band (Folderungen und Schulden), Fr. Schultess, Zürich, 1855.
• CARLEN, Louis, Rechtsgeschichte der Schweiz, Eine Einführung, Francke Verlag, Bern, 1988.
• DESSEMONTET, “François, Les contrats de service”, Procès-verbal de la 121e assemblée annuelle à Neuchâtel, Helbing und Lichtenhahn Verlag, Basel, 1987. Dictionnaire Gaffiot, (çevrimiçi) :https://www.lexilogos.com/latin/gaffiot.php?p=350 E.T. 25.08.2025.
• FICK, Fritz, Commentaire du Code fédéral des Obligations du 30 Mart 1911, adaptation française de la 4e édition allemande par Max=E. Porret, Delachaux & Niestlé S.A., Neuchatel, 1911.
• GIVERDON, Claude, “L’évolution du contrat du mandat”, Doktora Tezi, Paris, 1947.
• HABERTISCH, Johannes, Manuel du Droit Fédéral des Obligations, Traduit par Ch. Gilliéron, Tome II, J. Marti, Moudon, 1886.
• HAFNER, H., Schweizerische Obligationenrecht, Verlag von Orell Füssli, Zürich, 1883.
• HONIG, Richard, Roma Hukuku, 2. Basım, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1938.
• HONSELL, Heinrich, Schweizerisches Obligationenrecht, Besonderer Teil, Stämpfli Verlag, Bern, 2017.
• KARADENİZ, Özcan, Iustinianus Zamanına Kadar Roma’da İş İlişkileri, Sevinç, Ankara, 1976.
• KARADENİZ ÇELEBİCAN, Özcan, Roma Hukuku, 14. Baskı, Yetkin, Ankara, 2010.
• LEUENBERGER, Christoph, “Dienstleistungsverträge”, Procès-verbal de la 121e assemblée annuelle à Neuchâtel, Helbing und Lichtenhahn Verlag, Basel, 1987.
• OĞUZ, Arzu, “Roma ve Türk Hukuklarında İnançlı İşlem ve Vekâlet” AÜHFD, C. 41, S. 1, 1990, s. 225-284.
• PFISTER, Laurent, “Un contrat en quête d’identité, Jalons pour une histoire de la qualification du mandat”, Le mandat, un contrat en crise?, Ed. Nicolas Dissaux, Economica, Paris, 2011.
• PICHONNAZ, Pascal, Les fondements romains du droit privé, 2. Baskı, Schultess Éditions romandes, Gèneve Zurich, Bâle, 2020.
• RADO, Türkan, Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1992.
• ROSSEL, Virgile, Manuel du Droit Fédéral des Obligations, F. Payot, Lausanne, 1922.
• SCHMID, Bruno, “Johan Caspar Bluntschli”, Historisches Lexikon der Schweiz (çevrimiçi) https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/007303/2010-09-22/ E.T. 25.08.2025.
• SCHNEEBERGER, Thomas René, Der Einfluss des Entgelts auf die rechtliche Stellung des Beauftragten, Peter Lang AG, Bern, 1992.
• SCHNEIDER, Albert, Fick, Heinrich, Code Fédéral des Obligations et la loi sur la capacité civile, traduit de l’allemand par E. Stoecklin, Imprimerie H. Trembley, Genève, 1882.
• SCHULER, Eva Petrig, “Kodifikation”, Historisches Lexikon der Schweiz (çevrimiçi) https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/009605/2021-09-22/ E.T. 25.08.2025.
• SCHULZ, Fritz, Classical Roman Law, The Clarendon Press, Oxford, 1961.
• SUTER, Robert, “Der entgeltliche Auftrag im schweizerischen Obligationenrecht”, Doktora tezi, Bern Üniversitesi, 1904.
• TERCIER, Pierre, BIERI, Laurent, CARRON, Blaise, Les contrats spéciaux, 5. éd., Schultess, Zürich, 2016.
• UMUR, Ziya, Roma Hukuku Ders Notları, 3. Baskı, Beta, İstanbul, 1999 (Umur, Roma).
• UMUR, Ziya, Roma Hukuku Lügatı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1975.
• UYAN, Göktürk, İsviçre-Türk Hukukunda Mimari Proje Düzenleme Sözleşmesinin Hukukî Niteliği, Beta, İstanbul, 2006.
• WERRO, Franz, “le contrat de mandat”, Commentaire romand Code des obligations I: Art. 1-529 CO, Ed. Thévenoz, Luc, Werro, Franz, Bâle, Helbing & Lichtenhahn, 2012 (Werro, CoRo).
• WERRO, Franz, Le mandat et ses effets, Éditions universitaires, Fribourg, 1993 (Werro, mandat).