Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Muhakemesinde Makul Sürede Yargılanma Hakkı

Year 2020, Volume: 7 Issue: 1, 89 - 113, 30.06.2020

Coşkun Koç

Abstract

Makul sürede yargılanma hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının en önemli unsurlarından birini oluşturmaktadır. Ülkemizde ceza yargılamaların makul sürede bitirilememesi önemli bir yargısal sorundur. Hukuki uyuşmazlıkların yargılama makamları önünde zaman içinde uzayıp gitmesi, her şeyden önce tarafların yargıya olan güvenini zedeler. Geciken adaletten dolayı şüphelinin, sanığın, mağdurun ve toplumun yaşadığı kayıplar yaralayıcı boyutlara varabileceği gibi bu kayıpların telafisi de çok güçtür. Meseleye iç hukuk açısından baktığımızda, Anayasa’nın 141. maddesinde: “Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması yargının görevidir.” denilmek suretiyle davaların makul bir süre içerisinde bitirilmesi gerekliliği açıkça düzenlenmiştir. Bu bağlamda, hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hem de Anayasa’nın ortak koruma alanı içerisinde yer alan makul sürede yargılanma hakkına ilişkin bireysel başvurular, Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edilebilir bulunmaktadır. Nitekim Anayasa Mahkemesi, 23.09.2012 tarihinden itibaren kesinleşen kamu tasarrufları ile yargı kararlarına karşı makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarını esastan incelemektedir. Bu sayede uzun süren ceza yargılamaları ile mağdur olan başvurucuya etkili bir hukuk yolu ve uygun bir telafi imkânı sağlanmaktadır.

Bu çalışmada, öncelikle ceza muhakemesinde makul süre kavramı üzerinde durulacaktır. Ardından Anayasa Mahkemesi’nin makul sürede yargılanma hakkına ilişkin olarak verdiği kararlarında, bu hakkı yorumlayışı ve getirilen temel ölçütler üzerinde durulup, yeri geldiğinde birtakım eleştirilerde bulunulacaktır.

Keywords

Hukuk devleti, Anayasa Mahkemesi, adil yargılanma, makul süre, ceza muhakemesi

Right to Trial within a Reasonable Time in Criminal Procedure in the Light of Constitutional Court Decisions

Abstract

The right to a trial within a reasonable time constitutes one of the utmost prominent factors of the right to a fair trial, as set forth in Article 6 of the European
Convention on Human Rights. It is an essential judicial issue that the criminal proceedings in our country cannot be completed within a reasonable time. The prolongation of legal disputes in front of the judicial authorities undermines essentially the confidence of the parties to the judgment. It is very challenging to compensate for the damages of the suspect, defendant, victims and the society because of late judgment since the damages may be hurtful. When we consider the issue in terms of domestic law, it is clearly stated in the 141st article of the Constitution that the cases should be completed within a reasonable time by stating, “It is the duty of the judiciary to conclude trials as quickly as possible and at minimum cost.” In this context, individual applications for the right to a fair trial within the common protection area of the European Convention on Human Rights and the Constitution are considered acceptable by the Constitutional Court. The Constitutional Court examined the individual applications against the judgments together with the public decisions that have been finalized since September 23, 2012, examined principally the allegations on the violation of the right for a fair trial. Hence, this constitutes an appropriate and effective remedy for the applicant, who is a victim of delayed criminal proceedings.

In this study, firstly, the concept of reasonable time in criminal procedure will be emphasized. Then, we are going to emphasize the decisions of the Constitutional
Court on the right to a trial within reasonable time, Court’s interpretation and main criteria about this right and we are going to criticize when it is necessary.

Keywords

Rule of law, constitutional court, fair trial, reasonable time, criminal proceedings

References

• Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Adli İstatistikler 2018, Adalet Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2018.
• Artuk, M. Emin; Gökçen, Ahmet; Alşahin, M. Emin; Çakır, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Bıçak, Vahit, Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2018.
• Centel, Nur; Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Bası, Beta Yayınları, Ankara, 2015.
• Code, Michael A., Trial Within a Reasonable Time, Carswell Publishing, Canada,1992.
• Coşkun, Ayşegül Atay, “İstinaf Yargılaması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 135, 2018, s. 261-308.
• Dutertre, Gilles, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Komisyonu Yayınları, Ankara, 2007.
• Duvan, Ayşe Özkan, “Bireysel Başvuru Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 68, Sayı 1, 2019, s. 287-336.
• Ekinci, Hüseyin, “Anayasa Mahkemesine Bireysel başvurularda Bir Kabul Edilebilirlik Koşulu Olarak Başvuru Yollarının Tüketilmesi Sorunu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 11, 2012, s. 1-20.
• Gölcüklü, Feyyaz, “Yargılama Makamları Önünde Makul Süre” İnsan Haklarının Uluslararası Korunması ve T.B.M.M. Sempozyumu, TBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 1992.
• Gözübüyük, Şeref; Gölcüklü, Feyyaz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• Güngör, Devrim; Albayrak, Adem, İstinaf, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2016.
• İnceoğlu, Sibel, Adil Yargılanma Hakkı – Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru: El Kitapları Serisi – 4, Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi Yayınları, Ankara, 2018.
• Koca, Mahmut, “Tutuklamada Oranlılık İlkesi Çerçevesinde 2002 CMUK Tasarısının ‘Adli Kontrol’ Tedbirinin Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 2003, s. 109-140.
• Kuijer, Martin, “The Right to a Fair Trial: Effective Remedy for Excessively Lengthy Proceedings (Articles 6 and 13 ECHR)”, EJTN Seminar ‘Effective Remedies, Lengthy Proceedings and Access to Justice in the EU’, Cracow, 2013, s. 1-13.
• Özbek, Veli Özer; Kanbur, Mehmet Nihat; Doğan, Koray; Bacaksız, Pınar; Tepe, İlker, Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Bası, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2015.
• Özer, Sıddık Onur, “Yargılama Hukukunda Bir Adil Yargılanma Hakkı Unsuru Olarak Makul Sürede Yargılanma”, Hukukçular Arası Makale Yarışması, TBB Yayınları, Ankara, 2014.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2017.
• Öztürk, Bahri; Tezcan, Durmuş; Erdem, M. Ruhan; Sırma, Özge; Saygılar-Kırıt, Y. F.;
• Özaydın, Özdem; Alan-Akcan, E.; Erden, Efser, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Bası, Ed. Bahri Öztürk, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Pekcanıtez, Hakan, “Medeni Yargıda Adil Yargılama Hakkı”, İzmir Barosu Dergisi, Sayı 2, 1997, s 35-55.
• Reid, Karen (Terc. Öcal-Düzgören, Bahar), Adil Bir Yargılamanın Güvenceleri, Scala Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• Şahin, İsmail, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2019, s. 223-255.
• Şen, Ersan, Ceza Yargılamasında Makul Süre, http://www.haber7.com/yazarlar/prof-drersan-sen/1742035 (18.11.2018)
• Tezcan, Durmuş; Erdem, Mustafa Ruhan; Sancakdar, Oğuz; Önok, Rıfat Murat, İnsan Hakları El Kitabı, 5. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Ünver, Yener; Hakeri, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 10. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• Üzülmez, İlhan, “Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 58, 2005, s. 41-72.
• Yenisey, Feridun; Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2015.
• https://www.anayasa.gov.tr / https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr