UYGURCA SÖZCÜKLER VE ONLARIN GELİŞİMİ

Year 2018, Volume: 3 Issue: 1, 224 - 238, 01.01.2018

Murat Orhun

Abstract

Günümüz çağdaş Uygur Türkçesinde, Uygurca ya da diğer Türk lehçeleri kökenli sözcükler çoğunluğu oluştursa bile, yabancı dillerden kabul edilen sözcükler ve onların etkileri azımsamayacak derecede bulunuyor. Gün geçtikçe yabancı dillerden kabul edilen sözcükler oranı artıyor. Bunun temel nedenleri, modern yaşamı anlatan ya da çağdaş edebiyatın ihtiyacını karşılayacak yeni Uygurcaya sözcüklerin oluşturulmamasıdır. Uygurcaya özgü yeni sözcükler oluşturmaktansa, yabancı sözcükler Uygurcaya aktarılmıştır. Yabancı dillerden Uygurcaya aktarılan sözcüklerin etkin ve çok kullanışlı olmamasından dolayı, insanlar diğer dillerde kullanılan daha kısa ve etkin sözcükleri tercih etmişlerdir. Uygurlar yoğun olarak Çin’in Sin Kiang Uygur Özerk Bölgesinde ve Orta Aysa Türk cumhuriyetlerinde yaşıyorlar. Bunun dışında Türkiye, Avrupa, ABD ve Avustralya’da yaşıyorlar. Bu neden ile Uygurcaya çok farklı dillerden sözcükler kabul edilmiştir. Faklı bölgelerde yaşayan Uygurlar kendi bölgelerinde kullanılan sözcükleri Uygurca ile beraber kullanmayı tercih ediyorlar. Dolayısıyla çağdaş Uygurcada aynı anlamı veren, ancak farklı dillerden kabul edilen sözcükler kullanılmaya başlanmıştır. Bu makalede, Uygurcaya yeni eklenen yabancı kaynaklı sözcükler analiz edilirken, Uygurların yeni sözcük oluşturma çalışmaları örnekler ile anlatılmıştır

Keywords

Uygurca, Uygurcanın söz varlığı, yeni sözcükler, yabancı sözcükler

Uyghur Words And Theır Development

Abstract

In contemporary Uyghur language, though Uyghur or other Turkic origin words have majority in percentage, still adopted words from other languages have effects that cannot be neglected. The usage of adopted words is increasing continuously. Reasons of these situations are, cannot be created new Uyghur words that describe contemporary life or satisfy modern Uyghur literature perfectly. Instead of creating new words, some foreign words have been translated into Uyghur language. Because of some translated words not effective or usable, people prefer to use more effective or short foreign words directly. Uyghurs live in the Sinkiang Uyghur Autonomous Region in China and Turkic republics in the Central Asia mainly. Except these, Uyghur live in Turkey, Europe, USA and Australia. Therefore, many words accepted into Uyghur language. Uyghurs live in different regions in the world and prefer to use local language with Uyghur language together. Because of this reason, there are many adapted words began to be used in contemporary Uyghur language even those words have the same meaning. In this article, adapted words analyzed in Uyghur language and some efforts about creating new words explained briefly

Keywords

Uyghur language, Uygur words, new words, foreign words

References

• Abdulla, Ayshemgul (2016). Chaghatay Language is the Bridge Between old Turkic and Modern Uyghur Language
• Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı:7. s.26-32.
• Altaylı, Fatih (2017). Büyük İpek Yolu Ve Türk Dünyası, http://www.altayli.net/buyuk-ipek
• yolu-ve-turk-dunyasi.html (erişim tarihi: 20 Mayıs 2017).
• İnayet, Alimcan (2016). Uygur Tarihi Koşaklarındaki Çince Unsurlar Üzerine, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı:8, s. 68-79.
• Karimova, Risalat (2014). History of Eastern Turkestan Culture within the Context of Turkic Civilization, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı:3. s.221-228. Kaşgarlı, S. Mahmut (1992). Modern Uygur Türkçesi Grameri, Orkun Yayınevi, İstanbul. s. 41-59.
• Mohammad, Raghed (2015). Yeni Uygur Türkçesindeki Arapça Kelimelerde Görülen Anlam
• Değişmeleri Üzerine, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı:5. s. 46-57.
• Orhun, Murat (2016). Word Identification According to Syllabic Property, Southeast Europe
• Journal of Soft Computing, VOL.5, NO.2, September, p.11-15.
• Ortak Türkçe alfabesi, (2017). https://tr.wikipedia.org/wiki/Ortak_T%C3%Bcrk%C3%A7e_alfabesi, (Erişim tarihi, 03 Ocak, 2018).
• Ötkür, Abdurehim (1947). “Tiyanshan Resimlik Mejmuasi”, Nan Jing, Çin, Sayı:3 Ötkür, Abdurehim (2017). “Ötkür Şiirleri”, İzdinish Dergisi, Sayı:1.
• Şirin, Ş. Hatice (2015). Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, s. 123-136.
• Tohti, İlham (2013). Çin’in Orta Asya ile Olan Petrogaz İşbirliğinin Geliştirilmesi Noktasından Uygur Bölgesinin Stratejik Konumuna Bir Bakış, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, s.108-120.
• Uyghur Language Sudies, (2017). https://www.facebook.com/Uyghurs/ (Erişim tarihi, 05 Hazıran, 2017).
• Uygur Alfabeleri, (2017). https://www.omniglot.com/writing/uyghur.htm, (Erişim tarihi, 05 Hazıran, 2017).
• Uygur Dili Araştırma Platformu, (2017). https://www.facebook.com/Uyghurlanguagestudies (Erişim tarihi, 05 Hazıran, 2017).
• Zunun(Oqya), Mehmettursun (2017a). Uyghur Yilnamisi- Uyghur Tili Tetqiqati, Londra, İngiltere, s.682-689.
• Zunun(Oqya), Mehmettursun (2017b). Uyghur Yilnamisi-Uyghur Tili Tetqiqati, Londra, İngiltere, s.689-691.