SOSYAL MEDYADA SAHTE HABERİN YAYILMASINDA KULLANICI FAKTÖRÜ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 9 - 24, 19.06.2020

Ersel Kiraz

Öz

Özellikle 2016 yılından itibaren sıkça kendinden söz ettirmeye başlayan sahte haber ve bilgi manipülasyonu kavramı sosyal medyanın kitle iletişimi üzürindeki sosyolojik güçlü etkileri çerçevesinde sıkça tartışılmaya başlamıştır. Yeni medyanın kullanıcıya özel algotirmik yazılımları ve haber tüketimi sürecinde okumayı tercih ettiği haberler bağlamında sunmuş olduğu haber akışı metodu, sağlıklı kamuyu oluşumu açısından yine tartışmaları beraberinde getirmektedir. Sahte haber ve bilgi manipülasyonunun yayılımı açısından yeni medya aygıtları ve teknolojilerinin yerleri her ne kadar güçlü olsa da kullanıcı kaynaklı sahte haberlerin yayılımı hasseten üzerinde durulması gereken önemli bir noktayı oluşturmaktadır. Makale özellikle kendini doğrulama kaygısı güden, kritik düşünceden uzaklaşmış ve sosyal medya paylaşımlarının sınırsızlığı nedeniyle aşırı bilişsel yükle yüklendiğinin farkında olmayan günümüz sosyal medya kullanıcısının sahte haberin yayılımı konusunda araçsal bir köprü görevi gördüğünü anlatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sahte Haber, Bilişsel Çelişki Teorisi, Bilgi Manipülasyonu, Algı Yönetimi, Doğrulama Yanlılığı

Kaynakça

• Arık, E Ve Akgün, H . (2018). Medya Metinlerinin İnşasında İdeolojik Farklılıklar: “Süper Teşvik Paketi” Haberlerinin Söylem Analizi. Intermedia International Peer-Reviewed E-Journal Of Communication Sciences, 5 (9), 197-211.
• Arifkhanova, S. (2010). Manipulation Of Social Consciousness Through Mass Media. Onlinejournal.Com S:1-7
• Booth, W., Colomb, G, Williams, J.M. (1995) ‘Making Good Arguments: An Overview’, İn The Craft Of Research, The University Of Chicago Press, London
• Bryan, D , Jessica, L Ve Kırkbeşoğlu, N (2017). Yalan Söyleme Eyleminin Suç Olarak Öngörülmesi: Eğer Mümkün İse Hangi Şartlar Altında Yalan Söylemek Suç Olarak Öngörülebilir? Çeviren: Nagehan Kırkbeşoğlu.
• Cialdini, R. (1984). Influence: The New Psychology Of Modern Persuasion. New York: Quillpublishing
• Çakmak, E. (2007). Çoklu Ortamlarda Dar Boğaz: Aşırı Bilişsel Yüklenme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 27, Sayı 2 S: 1-24
• Earthsky (2019) 26 Ağustos 2019 Tarihinde Https://Earthsky.Org/Human-World/Great-Moon-Hoax-August-25-1835 Adresinden Erişildi
• Festinger, L. ve Carlsmith, J. M. (1959). Cognitive Consequences Of Forced Compliance. The Journal Of Abnormal And Social Psychology, 58(2), 203–210
• Festinger, L. (1957). A Theory Of Cognitive Dissonance, Evanston, IL: Row Ve Peterson.
• Gans, S. (2019). Cognitive Dissonance When Behavior and Beliefs Disagree . https://www.verywellmind.com/what-is-cognitive-dissonance-2795012 19.02.2020 tarihinde erişildi
• Görkem, Ş. (2019). Teknolojik Belirleyicilik Minimal Etki Ve Bilişsel Çelişki Kuramları Bağlamında Gerçek Ötesi Kavramı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 95–108.
• Gültekin, M. (2016). Algı Yönetimi Ve Manipülasyon. İstanbul: Pınar Yayınları
• Hoaxes. (2015) Http://Hoaxes.Org/Archive /Permalink/The_Great_Moon_Hoax 26 Ağustos 2019 Tarihinde Erişildi
• Hoaxes. (2008). Http://Hoaxes.Org/Photo_Database/Chronological/P80 31.01.2020 Tarihinde Erişildi
• Kulak, Ö . (2017). Platon’dan Strauss’a: Düzenin Kurulmasında Ve Korunmasında Soylu Yalanın Rolü. Viraverita E-Dergi
• Mazarr, M Vd,(2019). Hostile Social Manipulation: Present Realities And Emerging Trends, Santa Monica, Calif.: Rand Corporation, Rr-2713-Osd, 2019.
• Otara, A. (2011). Perception: A Guide For Managers And Leaders. Journal Of Management And Strategy Vol. 2, No. 3 S: 21-24
• Renjith, R. (2017). The Effect Of Information Overload İn Digital Media News Content
• Sweller, J. (2004). Cognitive Load Theory, Learning Difficulty, And İnstructional Design. Learning and Instruction Volume 4, Issue 4, Pages 295-312
• Tokgöz, O. (1994) Temel Gazetecilik. Ankara: İmge
• Üretmen, S (2018). Cinsiyet, Yalan Söyleme Ve Çıkar Elde Etmenin Yalana İlişkin Yüklemelere Etkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji (Sosyal Psikoloji) Anabilim Dalı. Ankara
• Vanlıoğlu, M . (2018). Siber Propaganda Ve Dezenformasyon: Kitle Kaynaklı Troll Birimleri. Uluslararası Kriz Ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 206-235
• Vilmer J, A. Vd.(2018). Information Manipulation: A Challenge For Our Democracies, Report By The Policy Planning Staff (Caps) Of The Ministry For Europe And Foreign Affairs And The Institute For Strategic Research (Irsem) Of The Ministry For The Armed Forces, Paris.
• Volkoff, V. Petite Histoire De La Desenformation. Paris : 1999
• Wood, R. (2002). Critical Thinking. Https://Www.Robinwood.Com/Democracy/Generalessays/Criticalthinking.Pdf 18.02.2020 Tarihinde Erişildi
• Wikipedia (2019) 26 Ağustos 2019 Tarihinde Https://En.Wikipedia.Org/Wiki/Great_Moon_Hoax Adresinden Erişildi Yücel, E , Çizel, B . (2019). Bilişsel Uyumsuzluk Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Seyahat Ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16 (1), 106-120