TÜRKİYE İSLAMCILIĞINDA ÖZGÜN BİR ODAK: ERCÜMEND ÖZKAN ve İKTİBAS DERGİSİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 83 - 101, 30.07.2023

Ekin Kadir Selçuk

Öz

Türkiye’de İslamcılık 1980’lerden itibaren büyük bir atak yaparken en ciddi ve hararetli tartışmaların döndüğü mecraların başında İslamcı dergiler geliyordu. Bu dönemde birbiri ardına yayın hayatına atılan dergilerin en başta gelenlerinden biri de Ercümend Özkan’ın çıkardığı İktibas Dergisi’ydi. Özkan kamuoyunda 1967’de Hizbü’t Tahrir isimli Ürdün kökenli radikal İslamcı bir örgütün Türkiye yöneticisi olarak tanınmıştı. Özkan Türkiye İslamcılığı’nın 1960’larda büyük oranda anti-komünist milliyetçi-mukaddesatçı sağ cenahın bir parçası olarak var olduğu bir dönemde en büyük tehlike olarak komünizmi değil Batı’yı ve ABD’yi göstermesiyle, geleneksel İslam anlayışına karşı Kuran ve Sünnet gibi öz kaynaklara dönüşün gerekliliğini vurgulamasıyla, açıkça İslami bir devlet yapısını arzuladığını ortaya koymasıyla özgün ve aykırı bir figür olarak bilinmişti. O, daha sonra Hizbü’t Tahrir örgütüyle yollarını ayırsa da radikal İslamcı çizgisini hep korudu. 1980’lerde çıkardığı İktibas Dergisi ulusal ve uluslararası yayın organlarından yaptığı alıntılarla iletişim olanaklarının son derece kısıtlı bir ortamda okurlarının dünyanın farklı coğrafyalarından haberdar olmasını sağladı. Özkan İslam’ın yanlış anlaşıldığı ve yanlış yaşandığı vurgusuyla Türkiye’de yaşayan Müslümanları doğru bir İslam anlayışına sevk etmeye çalıştı. 1980’lerde radikal İslamcı çizgiyi kendisiyle birlikte paylaşan pek çok İslamcı aktör 1990’larda gerek Refah Partisi’nin seçim başarıları gerek Türkiye ve Dünya konjonktüründe meydana gelen gelişmelerle birlikte çok-kültürlülük, demokrasi, laiklik gibi kavramlar üzerine düşünüp bunları kısmen benimserken Özkan ve İktibas Dergisi çizgini değiştirmedi. Bu çalışmada literatür taraması ve metin analizi üzerinden Ercümend Özkan’ın özgün konumu tartışılmış, İktibas Dergisi’nin 1980’lerdeki İslamcı dergi bolluğu içinde nerede durduğu, nasıl bir yayın politikası izlediği masaya yatırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ercümend Özkan, İktibas Dergisi, İslamcılık, Hizbü’t Tahrir

A UNIQUE CENTER ON TURKISH ISLAMISM: ERCÜMEND ÖZKAN AND THE JOURNAL OF İKTİBAS

Öz

While Islamism made a big attack in Turkey since the 1980s, the most serious and heated debates took place in the Islamist journals. During this period, one of the most prominent of the journals was İktibas Joournal, published by Ercümend Özkan. Özkan was publicly known in 1967 as the Turkey executive of a Jordanian radical Islamist organization called Hizbü't Tahrir. Özkan pointed to the West and the USA as the greatest danger, not communism, when Turkish Islamism existed in the 1960s, largely as a part of the anti-communist nationalist-sacred right wing. He emphasized the necessity of returning to self-resources such as the Qur'an and Sunnah against the traditional understanding of Islam, and clearly showed that he desired an Islamic state structure. With these aspects, he was known as an original and contradictory figure. Although he later parted ways with the Hizbu't Tahrir organization, he always maintained his radical Islamist line The İktibas Journal, published in the 1980s, with quotations from national and international publications, enabled its readers to be aware of events taking place in different parts of the world in an environment where communication opportunities were extremely limited. Özkan, emphasizing that Islam is misunderstood and mislived, tried to lead Muslims living in Turkey to a correct understanding of Islam. While many Islamist actors, who shared the radical Islamist line with Özkan and İktibas in the 1980s, thought about and partially adopted concepts such as multiculturalism, democracy, and secularism in the 1990s, both with the electoral successes of the Welfare Party and the developments in Turkey and the world conjuncture, Özkan and İktibas Magazine didn't change its line. In this study, through literature review and text analysis, the original position of Ercümend Özkan and where İktibas Journal stood in the abundance of Islamist journals in the 1980s and what kind of publishing policy it followed were discussed.

Anahtar Kelimeler

Ercümend Özkan, İktibas Journal, İslamism, Hizbü’t Tahrir

Kaynakça

• Atalar, M.K. (Ocak 1996). İslami Hareketin Akıncı Beyi: Ercümend Özkan. İktibas. 14 (205). 59-61
• Atalar, M.K. (Ağustos 1996). İslami Hareket: Engeller ve Fırsatlar. İktibas. 14 (212). 12-13
• Atalar, M.K. (2019). İslamcı Dergilerin Siyaset ve İktidar Anlayışları: İktibas ve Haksöz Dergileri Bağlamında Bir Değerlendirme. Bir Başka Hayata Karşı: 1980 Sonrası İslamcı Dergilerde Meseleler Kavramlar ve İsimler. Cilt 2: Tarih, İktisat, Siyaset. 221-247. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları
• Bakacak, A. A. (2019). Alıntılarla İnşa Edilen Düşünce: İktibas Dergisinde Ümmet ve Aidiyet Anlayışı, Bir Başka Hayata Karşı: 1980 Sonrası İslamcı Dergilerde Meseleler Kavramlar ve İsimler. Cilt 4: Yayıncılık ve Dergiler. 141-168. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları
• Bora T. (2013). Sağ-Sol Şemasında İslamcılık: Üçüncü Yol, Orta Yol, Milli Sağ. İçinde A. Öz ve İ. Kara (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri. 514-537. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları
• Bora T. (2019). 1980-2000 Arası İslamcı Dergilere Panaromik Bir Bakış: Bir Arifenin Seyir Defteri, Bir Başka Hayata Karşı: 1980 Sonrası İslamcı Dergilerde Meseleler Kavramlar ve İsimler. Cilt 1: İslamcılığı Konumlandırmak. 89-139. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları
• Bulaç, A. (2005). İslamcıların Üç Siyaset Tarzı ve İslamcıların Üç Nesli. İçinde Y. Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık. 48-67. İstanbul: İletişim Yayınları
• Bulut, Y. (2013). Türkiye ‘de İslamcılık ve Tercüme Faaliyetleri. İçinde A. Öz ve İ. Kara (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri. 339-368. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları
• Çaha, Ö. (2005). Ana Temalarıyla 1980 Sonrası İslami Uyanış. İçinde Y. Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık. 476-492. İstanbul: İletişim Yayınları
• Çakır, R. (2005). Milli Görüş Hareketi. İçinde Y. Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık. 544-575. İstanbul: İletişim Yayınları
• Erkilet, A. (1999). Ortadoğu’da Modernleşme ve İslami Hareketler. İstanbul: Büyüyenay Yayınları
• Erkilet, A. (2005). 1990’larda Türkiye’de Radikal İslamcılık. İçinde Y. Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık. 682-697. İstanbul: İletişim Yayınları
• İktibas (Ocak 1981). Selamlayarak. İktibas, 1(1). 1
• İktibas (Ekim 1992). Siyasi Partiler ve Siyasi Boşluk, İktibas. 11 (169). 6-10
• İktibas (Ağustos 1996). Refah yol hükümeti: Kıblesi Batıya Dönük Sistemle Saf Tutabilmek. İktibas. 14 (212). 4-7)
• Kakışım C. (2019) “İslamcılığın Sonu”: Tartışmaların Geçmişi ve Bugünü. Bir Başka Hayata Karşı: 1980 Sonrası İslamcı Dergilerde Meseleler Kavramlar ve İsimler. Cilt 1: İslamcılığı Konumlandırmak. 269-288. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları
• Kentel, F. (2005). 1990’ların İslami Düşünce Dergileri ve Yeni Müslüman Entelektüeller. . İçinde Y. Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık. 721-781. İstanbul: İletişim Yayınları
• Koca, B. (2021). “Kürtler Aslında…” Uç Sağın Kürtlere Bakışı. İstanbul: İletişim Yayınları
• Maviş, N. (2019). İslamcılık Düşüncesinin Değişimini İslamcı Dergiler Üzerinden Okumak. Bir Başka Hayata Karşı: 1980 Sonrası İslamcı Dergilerde Meseleler Kavramlar ve İsimler. Cilt 1: İslamcılığı Konumlandırmak. 205-230. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları
• Mert, N. (2005). Türkiye İslamcılığına Tarihsel Bir Bakış. İçinde Y. Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık. 411-419. İstanbul: İletişim Yayınları
• Mertoğlu, M.S. (2013), Kaynaklara Dönüş Hareketi: Selefi Bir Talep mi Modern Bir Yöneliş Mi? İçinde A. Öz ve İ. Kara (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri. 145-161. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları
• Özkan, B. (2020). Soğuk Savaş’ta Türkiye Müesses Nizamı ile Siyasal İslam’ın Kutsal İttifakı. İçinde B. Özkan ve T.Gürakar (Ed.) Türkiye’nin Soğuk Savaş Düzeni Ordu, Sermaye, ABD, İslamizasyon 124-168. İstanbul: Tekin Yayınevi
• Özkan, E. (Ocak 1996a). Tasavvuf: Ayrı Bir Din. İktibas. 14 (205). 19-22
• Özkan, E. (Ocak 1996b). Tebliğ ve Parti. İktibas. 14 (205). 23-26
• Özkan, E. (Ocak 1996c). Terör (Dehşet). İktibas. 14 (205). 27-31
• Özkan, M. (Ocak 1996). Biyografi: Ercümend Özkan. İktibas. 14 (205). 4-17
• Sunar L. (2019). İslamcılığı Tanımlamak. İçinde L.Sunar (Ed.). Bir Başka Hayata Karşı: 1980 Sonrası İslamcı Dergilerde Meseleler Kavramlar ve İsimler. Cilt 1: İslamcılığı Konumlandırmak. 1-14. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları