İlkokul ve Ortaokul Öğrencilerinin Algılarına Göre Okul Müdürü: Metaforik Bir Analiz

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 377 - 391, 30.11.2025

Burak Er , Ahmet Melih Güneş

Abstract

Bu çalışma, ilkokul ve ortaokul öğrencilerinin gözünde okul müdürünün nasıl bir imaja sahip olduğunu metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubuna ölçüt örnekleme yöntemiyle seçilen ilkokul ve ortaokul kademelerinde öğrenim gören toplam 673 öğrenci katılmıştır. Ancak ölçütlere uygun olmayan 307 öğrenci elenmiş, 366 öğrenci oluşturmuştur. Bu araştırmada veriler, katılımcılardan "Okul müdürü... gibidir, çünkü..." cümlesini kendi düşüncelerine göre tamamlamaları istenerek toplanmıştır. Toplanan bu veriler, içerik analizi yöntemi kullanılarak kategorilere ayrılmış ve öğrencilerin okul müdürüne ilişkin algıları sistematik bir şekilde analiz edilmiştir. Araştırmada; ilkokul öğrencilerinin 69, ortaokul öğrencilerin 112 metafor ürettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Üretilen metaforlar 2 tema ve 5 kategoriye ayrılmıştır. Araştırma bulguları, ilkokul ve ortaokul öğrencilerinin okul müdürü algılarında gelişimsel farklılıklar olduğunu göstermektedir. İlkokul öğrencileri müdürü daha çok koruyucu ve destekleyici bir figür olarak algılarken, ortaokul öğrencilerinde otorite ve denetim vurgusunun öne çıktığı, ayrıca olumsuz niteliklerin daha belirginleştiği görülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre, öğrencilerin okul müdürüne ilişkin algıları en çok "Liderlik" ve "Duygusal Destek" kategorilerinde yoğunlaşmıştır. Buna karşılık, "İletişim" ve "Etik" kategorilerinde daha az metafor üretilmiştir. İlkokul öğrencileri, müdürü genellikle "başkan" ve "öğretmen" benzetmeleriyle ifade ederken, ortaokul öğrencileri ise "baba" ve "başkan" metaforlarını daha sık kullanmıştır. Bu bulgular, okul müdürünün öncelikle bir lider ve koruyucu figür olarak algılandığını göstermektedir.

Keywords

Okul müdürü , ilkokul öğrencileri , ortaokul öğrencileri , metaforik algı

Ethical Statement

“İlkokul ve Ortaokul Öğrencilerinin Okul Müdürüne İlişkin Algıları: Metaforik Bir Analiz” başlıklı çalışma, bilimsel etik standartlara ve alıntı ilkelerine sıkı sıkıya bağlı kalınarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinde herhangi bir değişiklik yapılmamış olup, bu çalışma daha önce başka bir yerde yayınlanmamış veya değerlendirmeye sunulmamıştır. Balıkesir Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Etik Kurulu'ndan 29 Kasım 2024 tarihli ve 2024/11-1 sayılı karar ile gerekli etik onay alınmıştır.

The School Principal According to the Perceptions of Primary and Middle School Students: A Metaphorical Analysis

Abstract

This study was conducted to examine how primary and middle school students perceive the image of their school principal through metaphors. The study group consisted of 673 students selected from primary and middle schools using criterion sampling. However, 307 participants were excluded from the analysis as they did not meet the study criteria, resulting in a final sample of 366 students. Data were collected by asking participants to complete the sentence: "The school principal is like … because …". The collected data were analyzed through content analysis, and the metaphors were categorized to systematically examine students' perceptions. The findings revealed that primary school students generated 69 metaphors, while middle school students produced 112 metaphors. These metaphors were grouped under two main themes and five categories. The results demonstrated developmental differences in the perception of principals across grade levels. Primary school students predominantly viewed the principal as a protective and supportive figure, whereas middle school students emphasized authority and control, showing more pronounced negative attributes. According to the findings, student perceptions were primarily concentrated in the categories of “Leadership” and “Emotional Support,” while fewer metaphors were associated with the categories of “Communication” and “Ethics.” Although primary school students frequently likened the principal to a “teacher” or “president,” middle school students more often used metaphors such as “father” and “president.” Overall, the results indicate that the school principal is perceived primarily as both a leader and a protective figure.

Keywords

School principal , primary school students , metaphorical perception , middle school students

Ethical Statement

The study entitled "Perceptions of Primary and Secondary School Students Regarding the School Principal: A Metaphorical Analysis" was conducted in strict compliance with scientific ethical standards and citation principles. No alterations were made to the research data, and this study has not been previously published nor submitted for evaluation elsewhere. The necessary ethical approval was obtained from the Social and Human Sciences Research Ethics Committee of Balıkesir University, with the decision numbered 2024/11-1, dated November 29, 2024.

References

• Akan, D., Yalçın, S., & Yıldırım, İ. (2004). “Okul müdürü” kavramına ilişkin öğretmenlerin metaforik algıları. Elementary Education Online, 13(1), 169-179.
• Akın-Kösterelioğlu, M. (2014). Öğretmen adaylarının okul yöneticisi kavramına ilişkin metaforik algıları. Zeitschriftfürdie Welt der Türken / Journal of World of Turks, 6(3), 115-133.
• Aktaş, A., & Özgenel, M. (2020). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin öğretmen performansına etkisi. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(2), 1-18.
• Arısto (2008). Poetika. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Arslan, M. M., & Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim, 171, 100-108.
• Atahan, M. (2023). Yerleşik, mevsimlik tarım işçisi ve geçici koruma statüsündeki öğrencilerin fen bilimlerine yönelik metaforik algıları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile ideal okul algılarının metaforlar (mecazlar) yoluyla analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Balcı, A. (2008). Örgüt mecazları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balcı, F. A. (2011). Okul metaforları: İlköğretim müfettişlerinin okul algıları. Eurasian Journal of Educational Research, 3(44), 27-38.
• Balyer, A. (2012). Çağdaş okul müdürlerinin değişen rolleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 75-93.
• Başaran, İ. E. (1994). Eğitim yönetimi. Yargıcı Matbaası.
• Baştan, A., Tetik, İ., & Kasımay, C. (2014). Okul müdürlerinin “müdür” algılarının incelenmesi. 9. Ulusal Eğitim Yönetim Kongresi, 14.
• Bredeson, P. V. (1987). Languages of leadership: Metaphor making in educational administration. 28.08.2025 tarihinde http://eric.ed.gov/?id=ED294296 adresinden alınmıştır.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Chan, S. C. (2014). Paternalistic leadership and employee voice: Does information sharing matter?. Human Relations, 67(6), 667-693.
• Corbett, E., & Connors, R. (1999). Classical rhetoric for the modern student (4th ed.). Oxford University Press.
• Dönmez, Ö. (2008). Türk eğitim sisteminde kullanılan yönetici metaforları (Kayseri ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitiüsü, Kayseri.
• Erçetin, Ş. Ş., & Eriçok, B. (2016). Yayınlarda yer alan okul yöneticilerinin yeterliklerinin analizi (ULAKBİM 2004-2016). Electronic Turkish Studies, 11(14),239-256.
• Erdoğan, İ. (2006). Okul yöneticilerinin genel özellikleri ve yöneticilik tutumlarıyla ilgili bir araştırma. HAYEF Journal of Education, 3(1), 103-118.
• Forcenvılle, C. (2002). The Identification of Target and Source in Pictorial Metaphors. Journal of Pragmatics, 34, 1-14.
• Heffernan, A. (2019). The ‘punk rock principal: a metaphor for rethinking educational leadership. Journal of Educational Administration and History, 51(2), 117-132.
• Hernández-Amorós, M. J., & Martínez Ruiz, M. A. (2018). Principals’ metaphors as a lens to understand how they perceive leadership. Educational Management Administration & Leadership, 46(4), 602-623.
• Hıraoğlu, S., & Hıraoğlu, E. (2023). Öğretmen liderliğini etkileyen değişkenlerin belirlenmesi. Enderun, 7(1), 96-120.
• Karademir, H. (2008). İlköğretim okullarında okul müdürlerine ait iletişimin öğrenciler tarafından algı düzeyleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Kazak, E., & Yaylalı, E. (2023). Okul müdürlerinin okul iklimine etkisine ilişkin öğretmen görüşleri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 802-818.
• Keçeci, E. E. (2020). 6. Sınıf öğrencilerinin küresel ısınma konusundaki metaforları ve metaforik. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Koç, E. S. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğretmenlik mesleği kavramlarına ilişkin metaforik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 47-72.
• Koçak, O. (2011). Okul müdürlerinin; öğrencilik, öğretmenlik ve müdürlük dönemlerindeki okul yöneticiliğine ilişkin metaforik algıları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2005). Metaforlar hayat, anlam ve dil (G. Y. Demir, Çev.). Paradigma, İstanbul.
• Leithwood, K. A. ve Riehl, C. (2003). What we know about successful school leadership. Philadelphia, PA: Temple University Press.
• Lunenburg, F. C., & Ornstein, A. C. (2013). Devlet ve eğitim. (G. Arastaman, Çev.), Eğitim yönetimi (6. baskı) içinde (209-263). Ankara: Nobel Publications.
• Miao, Z. (2023). English language teaching and linguistics studies. www.scholink.org/ojs/index.php/eltls.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: A sourcebook. Beverly Hills: Sage.
• Özdemir, G., Bozkurt, A. T., & Aydın, T. (2015). Okul yöneticilerinin insancıl yeterlikleri. Elementary Education Online, 14(1), 151-163.
• Özdemir, M. (2012). Lise öğrencilerinin metaforik okul algılarının çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 96-109.
• Özdemir, S. M. (2012). Eğitim programı kavramına ilişkin öğretmen adaylarının metaforik algıları. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(3), 369-393.
• Özgenel, M., & Gökçe, B. D. (2019). Metaphorical analysis of the perceptions of the primary school students on the concepts of "school, teacher and principal”. International Online Journal of Educational Sciences, 11(1), 100-122.
• Pesen, A., Kara, İ., & Gedik, M. (2015). Çocuk gelişimi bölümü 2. sınıf öğrencilerinin “müdür” kavramına ilişkin metafor algıları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 28-48.
• Shuell, T. J. (1990). Teaching and learning as problem solving. Theory into Practice, 29, 102-108.
• Turhan, M., & Yaraş, Z. (2013). Öğretmen ve öğrencilerin öğretmen, disiplin, müdür, sınıf kuralları, ödül ve ceza kavramlarına ilişkin metafor algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1),129-145.
• Türk Dil Kurumu (2021). https://sozluk.gov.tr (Erişim tarihi: 20.06.2025)
• Tüzel, E., & Kalyon, D.Ş. (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının okul yöneticilerine ilişkin algıları. Turkish Studies, 12(33), 501-522.
• Yalçın, M., & Erginer, A. (2012). İlköğretim okullarında okul müdürüne ilişkin metaforik algılar. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi. 1(2), 229-256.
• Yanar, A. İ. (2021). Yönetim süreci açısından okul müdürlerinin yönetsel becerilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Yavuz, M. (2015). Öğrenme liderliği, Anı Kitabevi, Ankara.